Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti p. Q. Habibullayev nomidagi fizika fakulteti

Elektr maydon — elektromagnit maydonning (magnit maydon bilan birgalikda) namoyon bo‘lish shakllaridan biridir. U harakatsiz zaryadga ta’sir ko‘rsatadi. Elektr maydon haqidagi tushuncha ingliz fizigi M.Faradey tomonidan kiritilgan. Uning tasavvuri bo‘yicha harakatsiz har bir zaryad o‘z atrofida elektr maydon hosil qiladi. Bu zaryadlar bir-birlari bilan maydonlari orqali ta’sirlashishadi.

1. Elektr maydoni, uning yuzaga kelish shart-sharoitlari, asosiy xarakteristikalari.

ELEKTROSTATIK MAYDON

• Agar elektr zaryadi yaqiniga boshqa zaryad keltirilsa, unga Kulon kuchi ta’sir qiladi (1- rasm). Demak, zaryad atrofida maydon mavjud ekan. Bu maydonga elektr maydon deyiladi. Agar zaryad harakatsiz bo‘lsa, maydonga elektrostatik maydon deyiladi.

1-RASM

Agar birorta q zaryad atrofida hosil bo'lgan maydonga qo sinov zaryadini kiritsak unga kuch ta'sir qiladi. Bu kuch qo zaryad qo'yilgan nuqtadagi maydonni harakterlaydi va ikkala zaryadlar orasidagi masofaga bog'liq bo'ladi. q va qo zaryadlar orasida yuzaga kelgan o'zaro ta'sir kuchi Kulon qonuniga asosan quyidagiga teng bo'ladi:

yoki

Bu yerda kattalik qo zaryadga bog'liq bo'lmay faqat q zaryadni harakterlaydigan kattalikdir.

• Demak bo`lib, E –катталикни elektr
• maydon kuchlanganligi deb ataymiz, ya`ni еlektrastatik maydonning kuch xarakteristikasidir.

Elektr maydon kuchlanganligi. Nuqtaviy zaryad maydoni, superpozitsiya prinsipi.

• E - vektor kattalik bo‘lib, uning yo‘nalishi maydonga kiritilgan musbat zaryadga ta’sir etuvchi kuch yo‘nalishi bilan mos keladi. Agar maydonni musbat zaryad hosil qilsa, E tashqariga ya`ni sinash zaryadini itarish tomonga, agar maydonni manfiy zaryad hosil qilsa, E zaryad tomonga ya`ni sinash zaryadini tortish tomonga yo‘nalgan bo‘ladi.

2 - rasmda musbat va manfiy zaryadlarning A nuqtada hosil qilgan maydon kuchlanganliklari yonalishlari ko‘rsatilgan.
2-rasm