Mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali

Model tushunchasi
Model o'rganilayotgan ob'ektni almashtiradigan yoki ko'paytiradigan har qanday tabiatdagi (spekulyativ yoki moddiy jihatdan amalga oshirilgan) sun'iy, inson tomonidan yaratilgan ob'ektni ifodalaydi. Modellarni qurish, o'rganish va qo'llash jarayoni modellashtirish deb ataladi.
M
odel - bu asl nusxaning eng muhim (modellash maqsadi nuqtai nazaridan) xususiyatlarini aks ettiruvchi soddalashtirilgan, taxminiy tasvir. Modelning asl nusxaga mos kelishi modelning adekvatligi deyiladi. Adekvatlik to'liqlik va aniqlik (to'g'rilik) uchun talablarni o'z ichiga oladi. Talablar maqsadga erishish uchun etarli darajada bajarilishi kerak. Xuddi shu ob'ekt uchun turli maqsadlarga erishish uchun juda ko'p turli xil modellar qurilishi mumkin.
4-rasm. Ko'rinish modeli tomosha qilish strukturaviy diagrammasi
O'xshashlik turlari: to'g'ridan-to'g'ri (model, fotosurat), bilvosita (qiyoslash bo'yicha o'xshashlik), shartli (kelishuvlar asosida).
Modellashtirish jarayoni dinamiklik xususiyatiga ega: modellar rivojlanadi, takomillashtiriladi, bir-biriga o'tadi.

Model tasnifi

Kognitiv (tushuntirish) modellar mavjud ob'ektlarni aks ettiradi.
Normativ (pragmatik) modellar amalga oshirilishi kerak bo'lgan ob'ektlarni aks ettiradi.
Normativ modellarning gradatsiyalari: ma'lumotnomadan (butun sinf ob'ektlari uchun) ma'lum bir ob'ekt modeligacha.
Statik modellar vaqt omilini hisobga olmaydi.
Dinamik modellar ob'ektdagi vaqt o'tishi bilan sodir bo'ladigan o'zgarishlarni aks ettiradi. Dinamik modelning o'zi statik yoki dinamik bo'lishi mumkin (simulyatsiya modeli).

Moddiy modellar haqiqiy ob'ektlardan qurilgan.

Mavhum modellar tafakkur, ong vositasida yaratilgan ideal konstruksiyalardir.
Deklarativ modellar ob'ektlarning xususiyatlarini, tuzilishini, holatini aks ettiradi.
Protsessual modellar protsessual, operativ bilimlarni aks ettiradi.



Deterministik modellar tasodifiy bo'lmagan jarayonlar va hodisalarni aks ettiradi.
Stokastik - ehtimollik xarakteristikalari va statistik naqshlar bilan tavsiflangan tasodifiy jarayonlarni aks ettiradi.


Rasmiylashtirilgan modellar semantik talqinga ega bo'lmasligi mumkin.
Ma'noli modellarda modellashtirilgan ob'ektning semantikasi saqlanadi.


Xulosa
Avtomatlashtirilgan tizimlar, bir nechta muammolarni hal qilishda yordam beradi va ish faoliyatini avtomatiklashtirish imkoniyatini beradi.
- Bu tizimlar, ishga taklifni tezlashtirishi va kamaytirishi, xato va noqulayliklarni minimallashtirishi, ishchi kuchlarini tejamkorlashtirishi va harakatlarni optimallashtirishi uchun kerakli jarayonlarni avtomatik tarzda bajarish imkoniyatiga ega.
- Avtomatlashtirilgan tizimlar, sifatni oshirishni osonlashtirish, xarajatlarni kamaytirish va ish faoliyatini yuqori darajada effektiv qilish imkoniyatini beradi.
- Bu tizimlar, muhandislik loyihalarining va qurilmalarining jarayonlari bilan bog'liq bo'lib, ularning barcha bosqichlarida avtomatik holatlarda ishlash imkoniyati mavjud.
- Avtomatlashtirilgan tizimlar kompyuter texnologiyalari va sensorlardan foydalanadigan eng so'nggi innovatsion texnikalar bilan amalga oshiriladi.
- Bu tizimlarning loyihalashtirilishi paydo bo'lgan muammolarga mos keladigan texnologiyalarning tanlanishi bilan boshlanadi, keyinchalik ularning xususiyatlari va talablarini aniqlashni o'z ichiga oladi.
- Avtomatlashtirilgan tizimlar, mahsulotlarni yaratish, to'lash, kuzatish va taqsimlash jarayonlarida, energiya sarflanishi va ishchi kuchlari bilan bog'liq muammolarini hal qilishda muhim ahamiyatga ega.
- Bu tizimlar, turli sohalarda foydalaniladi, masalan, ishlab chiqarish (tayyorlov), transport, kommunikatsiya va hokazo.
- Loyihalashtiruvchi muhandislar va IT mutaxassislar avtomatlashtirilgan tizimlarni loyihalashtiradilar va ularga moslashtiradilar.
- Avtomatlashtirilgan tizimlarning loyihalashtirishi uchun kompyuter modellarini ishlatadigan xususiy dasturlash til va protseduralar yordam beradi.


Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Aripov M.M., Yakubov A.X., Sagatov M.V., Irmuhammedova R.M. va boshqalar. Infotmatika . “Axborot texnologiyalari”. O‘quv qo‘llanmasi. 1-qism. Toshkent:2005, 334b.
   
2. 
   Nazirov Sh.A., Qabulov R.V., va boshqalar. Kompyuter va ofis jixozlaridan foydalanish. Toshkent, 2007 y.
   
3. 
   Maqola Tomsk davlat boshqaruv tizimlari va radioelektronika universiteti professori Mariya Petrovna Silichning "Biznes jarayonlarini modellashtirish va tahlil qilish" ma'ruzalari asosida yozilgan .
   
4. 
   https://fayllar.org/loyihalash-jarayoni.html