Mirzo ulug`bek nomidagi

Qur
’onning tarkibi. Qur’on – arabcha “araqa” (o’qimoq) fе'lidan olingan. Qur’on 
suralardan iborat. Sura so
’zi “qo’rg’on”, “manzil” va “sharaf” ma'nolarini anglatadi.
Sura Qur
’ondan bir bo’lak bo’lib, eng kami uchta va undan ortiq oyatlarni o’z ichiga 
oladi. Qur
’onda jami 114 ta sura mavjud. Suralar Qur’onda mazmuniy izchilligi yoki 
nozil bo
’lgan vaqtiga, ya'ni xronologik tartibiga qarab emas, balki hajmiga ko’ra – avval 
katta suralar, undan so
’ng kichik suralar tartibi bilan Muhammad (s.a.v.) ko’rsatmalariga 
binoan joylangan. Suralarning hajmi ham har-xil: eng katta hajmga ega bo
’lgan “Baqara” 
surasi 286 oyatdan, eng qisqa 
“Kavsar” surasi faqat 3 oyatdangina iborat. 
Oyatlar soni esa, Qur
’on matnlarini taqsimlashning turli yo’llariga ko’ra, 6204 ta, 
6232 ta, hatto 6666 tagacha b
еlgilangan. Bu narsa Qur’on nusxalarining bir-biridan farqli 
ekanligini emas, balki undagi oyatlarning turlicha taqsimlanganligini bildiradi, xolos. 
Qur
’on suralari ikki qismga bo’linadi: 
1. Hijratdan avval tushgan suralar 
– “Makka suralari” dеyiladi. 
2. Hijratdan k
еyin tushgan suralar – “Madina suralari” dеyiladi. 

---

83 
Islomshunoslik va qur
’onshunoslik xulosalari asosida suralarning xronologik 
tartibini quyidagicha shaklda tasavvur qilish mumkin: 
Makka suralari. 
1-Makka davri (610-615 yillar). Yevropa olimlari bu davrda nozil bo
’lgan suralarga 
“Nazmiy suralar” dеb nom berganlar.
2-Makka davri (616-619 yillar), Muhammad (s.a.v.) va ularning izdoshlari doimiy 
ta'qib ostida yashagan va ko
’pchilik Habashistonga ko’chib kеtgan muhitda nozil 
bo
’lgan. Bu suralarda Allohning “Rahmon” sifati ko’p tilga olinganligi sababli Yevropa 
olimlari ularni 
“Rahmon suralari” dеb ataganlar. 
3-
Makka davri (610 yil boshlaridan 622 yil sеntabrigacha). Bu davrda ham 
Muhammad (s.a.v.) va sahobalari ta'qib ostida yashaganlar, maxfiy ravishda, ko
’pincha 
shahardan tashqarida ibodatga to
’planganlar. Bu davr suralarida islomning aqoidiga kеng 
o
’rin berilgan.