Мобил алоқа тизимларда ахборот хавфсизлиги

 
UEM 
 

---

24 
(Subscriber Identity Module) ega abonentga tizim xizmatidan foydalanish 
ruxsat etilganligini aniqlashga imkon beradi. 
Uskunani identifikatsiyalash registri (UIR) – tizimda ishlatiluvchi 
ko’chma stansiyalarning seriya nomerlarining ma’lumotlar bazasini 
identifikatsiyalovchi registr. O’g’irlangan yoki yo’qotilgan telefonlar 
nomeri 
qora ro’yxatga
joylashtiriladi. Bu ushbu telefonlarni keyinchalik 
tizimda ishlatilmaslikka imkon beradi. 
O’rnashgan joyning tashrif registri (O’JTR) – tarkibida berilgan 
operatorga xizmat ko’rsatish hududida (rouming) vaqtincha joylashgan 
ko’chma stansiyalar xususidagi kerakli axborot bo’lgan registr. 
Uskuna ekspluatatsiyasi markazi (UEM) tarmoqning alohida 
elementlari ishlashini ta’minlaydi. 
Tarmoqdagi barcha aloqani kommutatsiyalash markazlari bir-biri 
bilan bog’langan. Har bir ko’chma aloqani kommutatsiyalash markazi bitta 
yoki bir necha bazaviy stansiya qismtizimlarini (BSQT) nazoratlaydi. 
Ko’chma aloqani kommutatsiyalash markazining asosiy vazifasi tizimning 
ikkita mobil abonentlari orasida yoki bitta tizimdan foydalanuvchi va 
tashqi tarmoq abonenti orasida ulanish o’rnatilishini muvofiqlashtirishdan 
iborat. 
2.2. Mobil tizimda chastotalar va vaqt taqsimotining strukturasi 
Chastotalar taqsimoti strukturasini GSM-900 (Global Sistem Mobile 
Communication) misolida ko’ramiz, chunki aynan u GSMning bazaviy 
spetsifikatsiyasi hisoblanadi. Standart har biri 25 MGs kengligidagi ikkita 
chastotalar diapazonida ishlashni ko’zda tutadi (2.4-rasm): 
- chastotalar polosasi 890-915 MGs – xabarlarni mobil stansiyadan 
bazaviy stansiyaga uzatish (MS-BS) uchun (uplink); 
- chastotalar polosasi 935-960 MGs – xabarlarni bazaviy stansiyadan 
mobil stansiyaga uzatish (BS-MS) uchun (downlink). 
Ko’rinib turibdiki, ma’lumotlarni dupleks uzatish 
FDD 
(Frequency 
Division Duplex - chastota taqsimotli dupleks uzatish)
rejimida amalga 
oshiriladi. Aloqa seansi vaqtida kanallarning o’zgarishida ushbu 
chastotalar orasidagi (ikkita diapazon orasidagi, qo’shni chastotalar 
orasidagi emas) farq o’zgarmaydi va 45 MGs ga teng. Qo’shni kanallar 
orasidagi chastotalar farqi 200 KGs ni tashkil etadi. Shunday qilib, qabul 
qilish/uzatish uchun ajratilgan 25 MGs kengligidagi chastota polosasida 
aloqaning 124 ta kanali joylashadi. 

---

25 
2.4-rasm. a) MS-BS va BS-MS yo’nalishlaridagi chastotalar orasidagi 
farq; b) dupleks radiokanalidagi fizik nutqiy radiokanallar soni; 
c) fizik dupleks nutqiy radiokanallar soni. 
GSM standartida ko’p stansiyali foydalanish FDMA/TDMA, ya’ni 
kanallarning chastota-vaqt taqsimoti ishlatiladi. Bu esa bitta eltuvchi 
chastotada bir vaqtning o’zida 8ta nutqiy kanallarni joylashtirishga imkon 
beradi. 
GSM standartida vaqt birligi 
slot
deb ataladi. Sakkizta vaqt sloti 
kadr
ni tashkil etadi. 
Signallarning vaqt slotida qanday taqsimlanishini ko’raylik. GSM 
tizimining eng kichik vaqt elementi – 3,69 mks davom etuvchi yakka 
impuls (bit). GSM tizimida ma’lumotlarni uzatish tezligi 270,833 Kbit/s ni 
tashkil etadi. Har bir vaqt slotida 148 bitli paket uzatiladi. Standart vaqt 
slotining davomligi 577 mks ni tashkil etadi. Slotning fizik uzunligi bilan 
paketning samarali uzunligi orasidagi farq 
himoya intervali
deb ataladi. 
Uning mavjudligi xar bir ma’lumotlar paketini uzatishning boshlanishida 
va oxirida peredatchik quvvatini kuchaytirgichini ulash/o’chirish uchun 
vaqtni rezervlash zarurligi bilan bog’liq. Undan tashqari, himoya intervali 
vaqt sloti ichiga ma’lumotlar paketining aniq joylanishini ta’minlash 

---

26 
uchun zarur. Har bir slot o’zining nutq kanaliga mos, ya’ni har bir kadrda 
sakkizta nutq kanallari axboroti uzatiladi (2.5-rasm). 
Vaqt slotining strukturasi quydagilardan tashkil topgan: 
T - Tail bit (oxirgi bitlar).