Моддалар алмашинуви - Моддалар ва энергия алмашинуви барча тирик организмлар ҳаёт фаолиятининг асосини ташкил қилади.
- Тирик организмлар томонидан озиқ модда сифатида қабул қилинадиган бирикмалар моддалар алмашинуви жараёнида парчаланиши натижасида улардаги химиявий потенциал энергия ажралади ва бу энергия организм томонидан турли ҳаётий жараёнларда яъни моддаларнинг ҳосил бўлиши, температуранинг бир меъёрда сақланиши, нерв импулсьларини ўтказиш, жисмоний иш бажариш, ионларни ва бошқа моддаларни ташиш ҳамда бошқа кўпчилик жараёнларнинг амалга ошиши учун сарфланади.
Тирик организмлар озиқланиш типига кўра учга бўлинади: - Афтотрофлар – бу органимзлар фақат ташқи муҳитдан фақат анорганик моддаларни қабул қилади. Бу группага кирадиган ўсимликлар ҳаводаги СО2 ни сув, туз ва молекуляр азотдан хлорофил иштирокида қуёш энергиясидан фойдаланиб, юқори энергияга бой органик моддалар синтез қилади. Буларга яшил ўсимликлар, фотосинтетик бактериялар ва хемосинтетик микроорганизмлар киради.
- Гетеротроф – бу организмлар СО2 ни ўзлаштира олмайди. Шунинг учун улар углерод манбаи сифатида тайёр органик моддалардан яъни углевод, ёғ ва оқсиллардан фойдаланади. Буларга одамлар, ҳайвонлар, микроорганизмлар киради.
- Миксотроф – бу организмлар шароитга қараб ҳам афтотроф ва гетеротроф ҳисобланади.
Моддалар алмашинуви иккита муҳим босқичдан иборат - Катаболизм – kata пастга, balleyn ташлаш деган маънони билдиради. Бу босқичда юқори молекулали бирикмалар ферментатив ўзгариш туфайли кичик молекулали моддалар яъни лактат кислота, ацетат кислота, мочевина, СО2 ва бошқа моддалар ҳосил бўлади.
- Анаболизм – ana баландга, balleyn ташлаш деган маънони англатади. Бу босқичда катаболизм натижасида ҳосил бўлган паст молекулали моддалардан юқори молекулали полимер бирикмалар ҳосил бўлади.
- Биринчи босқичда –
- юқори молекулали
- бирикмалар ўз структура
- блокларигача
- парчаланади.
- Бунда полисахаридлар
- моносахаридларгача, ёғлар ёғ кислотаси ва
- глицерингача,
- оқсиллар
- аминокислоталаргача
- парчаланади.
- Иккинчи босқичда –
- биринчи босқичда
- ҳосил моддалар
- янада оддийроқ
- моддаларга
- парчаланади. Бунда
- глецератальдегидга,
- пируват кислотага,
- ацетилкоэнзим-А гача
- парчаланади.
- Учинчи босқичда -
- иккинчи босқичда
- ҳосил бўлган
- моддалардан
- охирги моддалар
- яъни СО2 ва сувгача
- парчаланади.
- Катаболизмнинг
- охирги
- маҳсулотлари
- Парчаланишнинг
- умумий
- маҳсулотлари
- Углеводлар
- Липидлар
- Оқсиллар
- Паст энергияли
- охирги
- маҳсулотлар
- Ҳужайра
- макромолекулалари
- Оқсиллар
- Полисахаридлар
- Липидлар
- Нуклеин кислоталар
- Полимер
- моддаларнинг
- манбалари
- Аминокислоталар
- Глюкоза
- Ёғ кислоталари
- Азот асослари
Do'stlaringiz bilan baham: |
