Moddalarni xavfsizroq joyga olish kerak va y o n g ‘inni o ‘chirish uchun

20-rasm . Laboratoriya shtativi 
1-panja, 2-yumaloq panja
2 1-rasm. Asbest setkasi
22-rasm . Suyuqliklam t 
qizdirish ( I ) va parlatish (2)
23-rasm . Qisqich
13

---

turgan suvli yoki eritmali idishni sovuq suvga qo'yish yoki krandan 
tushayotgan suv ostida sovitish mumkin. lekin idish ichidagi 
suyuqlikka suv tushmasligi kerak. Suyuqlikni probirkada qizdirishda 
faqatgina idishning tagidan yoki suyuqlikning tepasidan qizdirish 
mumkin emas. Chunki, birinchi holda suyuqlik sachrab ketishi, 
ikkinchi holda probirka sinishi mumkin. Probirkani suyuqlik bilan 
to ldinlgan qismini bir tekis qizdirish kerak.
0 ‘lchagich idishlar. Suyuqliklami hajmini о lchash uchun 
o'lchagich idishlardan foydalaniladi: o'lchagich kolbalar, silindrlar, 
menzurkalar, pipetkalai.
0 4 c h a g ich kolbalar (24-rasm) aniq konsentratsiyali eritmalar 
tayyorlash uchun ishlatiladi. U yassi tubli, uzun bo'yinli kolba bo'lib. 
vupqa chiziqli aylana bilan belgilangan. Avlana suvning qancha quyish 
miqdorini korsatadi.
Kolbadagi qiymatlar necha ml suyuqlikka m oijallanganligini 
ko'rsatadi. O 'lchagich kolbalarda yedirilgan qopqoqlari bo ladi. 
Odatda ular 50, 100, 250, 500 va 1000 ml ga m o'ljallangan bo'ladi.
4
, 
.
П
&
24-rasm . O 'lchagich kolbalar
26-rasm . M enzurkalar
25-rasm . O 'lchagich sihndr
27-rasm . Pipetkalar a-oddiv. 
b-belgili
0 ‘lchagich silindrlar (25-rasm) qalin devorli shisha idishlardan 
iborat bo lib, mustahkam turishi uchun keng tubga ega. Tashqarisidan
14

---

hajmni ml da ko'rsatuvchi chiziqlari bor. O'lchagich silindrlar turli xil 
hajmga ega: 
10
ml dan 
2
1
gacha. Ular (m a’lum xatolikka y o i qo'yilgan 
holda) hai xil hajmdagi suyuqliklami o lchashga moTjallangan. Silindr 
o'rniga ba'zi hollarda menzurkalar q oilaniladi (26-rasm). Ular 
konussimon shaklli idishlar bo'lib, devorlarida b o linm alari bor. Ular 
ham o'lchagich silindrlar kabi qo'llaniladi.
Aniq 
hajmdagi 
suyuqliklami 
olish 
uchun 
pipetkalardan 
foydalaniladi (27-rasm). Ular diametrlari katta bo'lm agan, o'rtasi 
kengaygan shisha trubkalardan iborat b o iib , pastki uchi cho'zilgan 
(shu joyda ichki diametri 1 mm b o iad i). Tepa qismida chiziqli belgi 
bo'lib. u suyuqlikni qayergacha quyish lozimligini k o rsatadi. 
Pipetkalar I ml dan 100 ml gacha hajmda bo ladi. Turli hajmdagi 
suyuqliklami oTchash uchun hajmlari belgilangan (graudirlangan) 
pipetkalar qo'llaniladi (27-rasm).
Tajriba uchun ishlatiladigan idishlar toza, quruq b o iish i kerak. Uni 
vodoprovod suvi bilan maxsus tozalagich (yorshik) yordamida yuviladi 
(28-rasm) va bir necha marotaba suv bilan chayiladi. Agar idish 
nihoyatda iflos boTsa, suvga ozroq xlorid kislota solinadi yoki xromli 
aralashma (kaliy bixromat bilan kons. sulfat kislotasi aralashmasi) bilan 
chayqaladi. Yuvilgan idishni qurituvchi diskka osib qo'yiladi. Agar 
idishni tez quritish kerak b o ‘lsa, uni qurutuvchi shkafga qo'yiladi. 
O'lchagich idishlami ishlatib bo'lgan zahotiyoq yuvib qo'yiladi. 
O'lchagich idishlami qurituvchi shkafda quritib bo'lm aydi.