Moddiy balans usuli
Download 65.8 Kb.
|
7-qq tema(2)
|
Eger biz dáslepki gaz qopqog'ining joq ekenligin da shama qilsak, yaǵnıy. qabıl etiń, keyin eritilgan gaz rejimi ushın (11) ańlatpanı alamız. •
test sorawları • Materiallıq balans usılınıń mánisi nede? • Suw basımı rejimi ushın materiallıq balans teńlemesi haqqında aytıp beriń. • Eritilgan gaz rejimi ushın materiallıq balans teńlemesi haqqında aytıp beriń. • Gaz basımı rejimi ushın materiallıq balans teńlemesi haqqında bizge xabar beriń. • Gaz basımı rejimi ushın materiallıq balans teńlemesi haqqında bizge xabar beriń. • Joqarıdaǵı barlıq rejimler ushın materiallıq balans teńlemesiniń qaysı bólimleri turaqlı (birdey), qay-qaysısı ózgeredi hám ne ushın? Ádebiyat • Iskanderov M. A. Neft koni geologiyasi hám neft kánlerin ózlestiriw. Bokuda: Aznefteizdat, 1956.- 528 p. • Depozitlarni proektlestiriw, islep shıǵıw hám olardan paydalanıw boyınsha málimleme. Proektlestiriw dizayni.- M.: Nedra, 1983.- 463 p. • Gvozdev B. P., Gritsenko A. I., Kornilov A. E. Gaz hám gaz kondensati kánlerin isletiw. Yo'naltiruvchi qóllanba.- M.: Nedra, 1988.- 575 p. • S. N. Zakirov Gaz hám gaz kondensat kánlerin ózlestiriw teoriyası hám dizayni.- M.: Nedra, 1989.- 334 p. • Neft koni geologiyasi. Terminologik málimleme.- M.: Nedra, 1983.-262 b. Lekciya 8 " Qatlamdıń ǵayrıtabiiy joqarı basımına iye bolǵan tereń jatqızılǵan ónimli kánlerdiń neft kánlerin ózlestiriw qásiyetleri" Házirgi waqıtta salıstırǵanda kishi tereńliktegi (2500-3000 m) perspektivalı imaratlar sanınıń azayıwı sebepli jańalıq ashılǵan hám ózlestirilip atırǵan neft kánleri tereńlesip barǵan sayın ko'paymoqda. Dúnyanıń neft hám gaz provinsiyalarida baspa etilgen islerdiń analizi sonı kórsetedi, 4500-8100 m tereńlikte 1000 den artıq kánler ózlestirilip atır. Úlken tereńliktegi neft, gaz hám neft hám gaz kánleri Qospa Shtatlarda (Pakket, Koyanosa, Bastian qoltıqı, Lokrij, Gomes, Bay, Markand Timbalyer, Bay Kayu atawı, Batıs Delta, Grand Isle, Qubla shıgarlıq hám Bayu Sale), Frantsiya (Meylon-Orıs), Meksika (Kantarelle, Bermudez), Italiya (Malossa), Egipet (Abu Madi), Kanada (Dil Basi), Venesuela (Lagunillas), Liviya (Bul-Attifel), Trinidad hám Tobago (Norte Marino -Soldado-Fizabad, Teak), Argentina (Mendoza, Santa Cruz). MDH aymaǵında 4500 - 7520 m tereńliklerde neft hám gaz payda bolǵan bir neshe kánler de tabılǵan. Olar Siskarpat hám Kiskavkaz oluklarida, Pechora hám Dnepr-Donetsk depressiyalarida, Orenburg Cisuralsda, Astraxan qamarında, Kaspiy teńizinde, Turkmenistan, Kazaxstan, Azerbaydjan hám basqa wálayatlarda ushraydı. Ózbekstan Respublikasınıń Ferǵana depressiyasida úlken tereńliktegi bir qatar kánler tabılǵan. Karbonat suw bazaları, V, VII, IX jıyekleri menen shegaralanǵan Kanibadam, Ravat, Varik, Variq II, Tergachi, Arqa Kanibadam shapaqlarınıń neft kánleri hám paleogen shógindilerin islep shıǵıwdı azı-kóbi tabıslı dep esaplaw múmkin, biraq aqırǵı neft alıw koefficiyentiniń kutilgan bahaları 0, 2 den 0, 4 ke shekem hám qálegennen uzaǵıraq. Terogenen tipidagi suw bazaları, tiykarınan qumtoshlar menen shegaralanǵan ǵayrıtabiiy joqarı qatlamlı basımǵa iye neogen yotqiziqlarining tereń botgan shapaqları neft kánleri menen bólek mashqala júzege keledi. Ekenin aytıw kerek, suw bazası basımı (Ppl) astında tábiy yotoq sharayatında bolǵan hám maydan hám kesim ústinen gidrodinamik baylanısqa iye bolǵan tasdıń boslıqlarındaǵı suyıqlıq basımı alınadı. bul suw bazası daǵı suyıqlıq yamasa gazdıń basımı. Qatlam daǵı suyıqlıq basımınıń er astı qatlamında bólistiriliwi hár qıylı geologik processlerde, ásirese kánlerdi ózlestiriw processinde zárúrli rol oynaydı. Sol munasábet menen, biz ónimli jıyek bóleginde rezervuar basımınıń bólistiriliwin kórip shıǵamız. 1-suwretde suw bazası basımınıń shapaq tereńligine baylanıslılıǵı kórsetilgen. Bul ǵárezlilikti matematikalıq qayta islew sonı kórsetedi, ǵayrıtabiiy basım zonaları shegarasında bolǵan ob'ektler ushın olar sızıqlı formaǵa iye bolıp, (1) formulanıń 0, 9618 ge shekem etarlicha joqarı korrelyatsiya koefficiyentine iye. bul erda L - shapaqlardıń ortasha tereńligi, m; a hám b - ǵárezlilik koefficiyentleri (a = -2. 3556, b = 0. 0137). Anormal basım zonaları shegarası astındaǵı ob'ektlerdi kirgizgennen keyin, sızıqlı baylanıslılıqtıń korrelyatsiya koefficiyenti 0, 7513 ke azayadı. Barlıq kórip shıǵılǵan shapaqlar ushın 600 m den 3650 m ge shekem bolǵan rawajlanıw maqsetleri ushın suw bazaları basımınıń ózgeriwi eksponensial munasábetler menen jaqsı xarakteristikalanǵan, korrelyatsiya koefficiyenti 0, 9737 ge shekem tómendegi formada., (2) bul erda c, d, r baylanıslılıq koefficiyentleri (c = -24. 0592; d = 0 b9609 ; r = - 0. 0003). Forma 1. Ferǵana neft hám gaz regionindegi kánlerde qatlamdıń dáslepki basımı hám neogen (III) hám paleogen (IV) kánleriniń payda bolıwınıń ortasha tereńligi ortasındaǵı baylanıslılıq : 1 - Andijan (shapaq III); 2 - Xo'jaobod (III); 3 - Boston (III); 4 - Qubla Álemishiq (III); 5 - Tumsıq (III); 6 - Palvantash (III); 7 - Batıs Palvantash (III); 8 - Shańyrtosh (III); 9 - Mailis - IV (III); 10 - Izboskent (III); 11 - Arqa Izboskent (III); 12 - Arqa Tumsıq (III); 13, 15 - qıraqlar - IV (III, IV); 14 - Chaur-Yarkutan (IV); 16 - Ravot (IV); 17 - Niyozbek - Arqa Qarashıqum (IV) Sonı atap ótiw kerek, ǵayrıtabiiy basımdı qáliplestiriw hám saqlawdıń ulıwma qabıl etilgen mexanizmi - bul tasqınlardı qıyın suyıqlıq menen shıǵıp ketiwi hám uglevodorod kánlerin ajıratıw. Ǵayrıtabiiy joqarı basımdıń uglevodorod kánlerin ózlestiriwdiń tiykarǵı kórsetkishlerine tásirin tómendegi formulalar tiykarında kórip shıǵamız : (3)
gazdıń geologik rezervleri qay jerde; gaz quramındaǵı maydan ; gaz menen to'yingan suw bazasınıń nátiyjeli qalıńlıǵı ; geweklilik koefficiyenti; gaz kólemin standart jaǵdayǵa ótkeriw koefficiyenti; suw bazasınıń dáslepki hám aqırǵı basımı ; basım astında Boyl-Mariotte nızamınan gazdıń iyiw koefficiyenti -, (4) neftning geologik rezervleri; maylı maydan ; nátiyjeli yog'ga to'yingan qatlam qalıńlıǵı ; geweklilik koefficiyenti; yog 'bilan toyınǵanlıq koefficiyenti; gazsızlangan yog 'zichligi; konversiya koefficiyenti; Aǵıs teńlemesi (5), (6 ) gaz hám neft qazib alıw dárejesi qay jerde; suw bazası hám tubining basımı ; aǵıs koefficiyenti; hasıldarlıq koefficiyenti. Suw bazalarınıń suw bazaları qásiyetlerine ǵayrıtabiiy joqarı basımdıń tásiri. Ferǵana depressiyasining neogen yotqiziqlari shapaq tereńligi menen qumtoshlarning gewekliligining ózgeriwi turning eksponentga baylanıslılıǵı (0, 7784 korrelyatsiya koefficiyenti menen) menen jaqsı xarakterlenedi., (7) bul erda a hám b koefficiyentler sanı boyınsha a = 21. 477420 ǵa teń; b = -0. 000486. Úlken tereńliktegi jınıslardıń ashıq gewekliligi ortasha ma`nisiniń tómenlew intensivligi ǵayrıtabiiy joqarı suw bazaları basımı bolǵan ob'ektlerdiń payda bolıwı menen baylanıslı. Ǵayrıtabiiy basım zonası tereńligidegi ob'ektler ushın alınǵan materiallardı qayta islew sızıqlı baylanıslılıqlar menen áp-áneydey xarakteristikalanganligi menen tastıyıqlanadi: o neogen yotqiziqlarining III jıyeki ushın m = 22. 7574 - 0, 0030 ∙ L, (8) o Paleogen yotqiziqlarining IV jıyeki ushın m = 20. 0828 - 0. 0026 ∙ L, (9 ) o umuman neogen hám paleogen kánleriniń qumtoshlari ushın m = 15. 1621 - 0, 0030 ∙ L. (on) (8) hám (10 ) baylanıslılıqlarǵa kóre joqarı qatlam basımı zonasınıń joqarı shegarasına ornatılatuǵın jınıslardıń ashıq gewekliligi tómenlew intensivligin saqlap turǵanda, bizde 6000-7000 m tereńlikte, neftning kommerciya aǵımın támiyinleytuǵın bazalar bolmaydı, bul bolsa haqıyqıy maǵlıwmatlarǵa zid bolıp tabıladı. Soǵan uqsas nátiyjeler, sonıń menen birge, dolomitlar menen kórsetilgen paleogen VII hám IX shapaqların úyreniw nátiyjesinde alınǵan. Kórip shıǵılǵan tereńlik ózgerisleriniń pútkil diapazonı ushın geweklilik de proporcional túrde azayadı. Alınǵan iymek sızıqlardı úlken tereńliklerge ekstrapolyatsiya etip, 6000 m tereńlikte suw bazalarınıń gewekliligi 0, 10 -0, 14 ke teń boladı dep shama qılıw múmkin. Sonday etip, 6 km tereńlikte tolıq qanaatlanǵan gewekliligi bolǵan suw bazaları bar ekenligin tolıq isenim menen kútiw múmkin. Baylanıslılıqlar eksponensial bolǵanlıǵı sebepli, gewekliktiń keyingi ózgeriwi onsha kúshli emes hám 6 km den úlken tereńlikte ol onsha kem emes (2, 3-súwret). Ekenin aytıw kerek, suw bazalarınıń filtrlew qásiyetleri jınıslardıń ótkezgishligi menen belgilenedi. Rezervuar jınıslarınıń geweklilikka ótkezgishligin ózgeriwin úyreniw ushın 3 hám 4-súwretlerde kórsetilgen baylanıslılıqlar qurıldı, bul neogen yotqiziqlarining III shapaq qumtoshlari, sonıń menen birge paleogen yotqiziqlarining V, VII, IX shapaqları dolomitlari ushın baylanıslılıqlar geometriyalıq funktsiya menen xarakterlenedi, biraq koefficiyentlerdiń hár túrlı bahaları menen.: • ufq III qumtoshlari ushın K = 4. 3907, (11) 0, 8416 korrelyatsiya koefficiyenti menen; • ufq IV qumtoshlari ushın K = 0. 3152, (12) 0, 8943 korrelyatsiya koefficiyenti menen; - V ufqning dolomitlari ushın K = 4. 7293, (13) 0, 7631 korrelyatsiya koefficiyenti menen; - VII ufqning dolomitlari ushın K = 0, 3266, (14) 0, 9261 korrelyatsiya koefficiyenti menen; - IX ufqning dolomitlari ushın, (on bes) 0, 8168 korrelyatsiya koefficiyenti menen. Forma 2. Ferǵana neft hám gaz regioniniń VII jıyeki dolomitlari ushın gewekliktiń tereńlikke baylanıslıligi Forma 3. Ferǵana neft hám gaz regioniniń IX ufqdagi dolomitlari ushın gewekliktiń tereńlikke baylanıslılıǵı Forma 4. Ferǵana neft hám gaz regioniniń neogen kánleri III jıyeki qumtoshlari ushın ótkezgishliktiń geweklilikka baylanıslılıǵı. Forma 5. Ferǵana neft hám gaz regioniniń paleogen shógindileriniń IV shapaq qumtoshlari ushın ótkezgishliktiń gewekliligiga baylanıslılıǵı. Alınǵan baylanıslılıqlar (11-15) aldınǵı izertlewlerdiń juwmaqların tastıyıqlaydı : qatlam daǵı yamasa qudıqlardıń tubi zonasındaǵı basımdıń áhmiyetsiz ózgeriwi suw bazaları jınıslarınıń ótkezgishligin sezilerli dárejede ózgeriwine alıp keledi hám tereńliktegi qudıqlardı ekspluataciya qılıw processinde islep shıǵarıw pátleriniń tez tómenlewi yamasa filtrlewdi toqtatıwdıń tiykarǵı sebeplerinen biri esaplanadı. shapaqlar. Tog 'jinslarining mexanik qásiyetleriniń ózgeriwi Kán qazib alınıwınan aldın suw bazası tog 'jinslari stress kúshinde bolıp, oǵan uzaq kúshler kompleksi tásirinde uzaq waqıt geologik waqıt dawamında ornatılǵan. Rezervuar jınıslarınıń kernew jaǵdayın belgileytuǵın parametrlerinen biri bul tas basımı bolıp, ol ústki qatlam jınıslarınıń salmaǵı hám qatlam basımı menen belgilenedi. Neft hám gaz qazib alıw baslanıwınan aldın qatlamda payda bolǵan tas basımı hám stressleri teń salmaqlılıq sharayatında boladı. Tesik suyıqlıǵı tasdı quraytuǵın minerallar danalarınıń pútkil maydanına tásir etpegeni ushın, kóplegen izertlewshilerdiń tasdıń nátiyjeli basımın tómendegi teńleme menen anıqlaydilar (on altı) bul erda n - túsiriw koefficiyenti; - ulıwma normal stress - geostatik basım, bul da tartıw kúshi konsolidatsiyasini xarakteristikalaydı ; P - neytral stress - gözenek suyıqlıǵı tárepinen payda etińan geostatik basımdı qaytarıwshı basımın ańlatadı hám filtrlew konsolidatsiyasini xarakteristikalaydı. V. M. Dobrinin bunı kórsetdi (17) bul erda qattı faza hám tas skeletining qısılıw koefficiyentleri tiyislishe. Koefficiyent n - payda bolǵan deformatsiyalarni anıqlawda rezervuar basımınıń " aktiv" bólegi. Ílayli jınıslar ushın ádetde >>, sol sebepli n-≈ 1, joqarı basım daǵı gewekliligi tómen jınıslar ushın v menen proporcional boladı. Sonday etip, jınıslardıń volumetrik deformatsiyalari ushın n koefficiyentiniń múmkin bolǵan bahaları 0 den 1 ge shekem. Gorizontal kernewdiń ámeliy esap -kitaplarında lateral tartıw koefficiyenti tómendegi formula menen shama etiledi (18) Puassonning qatnası qay jerde. Plastmassa hám suyıq jınıslar ushın baha 1 ge jaqınlasadı, mort jınıslar ushın ol 0, 3-0, 7 aralıǵinda ózgerip turadı hám qumtoshlar ushın neft qazib alıwdıń ámeliy esap -kitaplarında ádetde 0, 28 den 0, 35 aralıǵinda alınadı. Eger tog 'jinslarini teń salmaqlılıqsız qısıw mexanizminen kelip shıǵıs bolsaq, anomal basım olardıń konsolidatsiyasini aldın aladı hám rezervuar gewekliginiń joqarı bahaların saqlawǵa járdem beredi. Usınıń menen birge, geweklilikning joqarı bahaların saqlap qalıw jınıslardıń bólekleniwine alıp keledi hám olar ádetdegi suw bazaları basımı menen birdey ufqda ushraytuǵın jınıslarǵa qaraǵanda talay mortlasadı. Sol munasábet menen sonı atap ótiw kerek, normal (Ka = 1, 0), azmaz kóterilgen (Ka = 1, 1-1, 3), ǵayrıtabiiy joqarı (Ka = 1, 3-2, 0) hám oǵada joqarı (Ka) bolǵan neft kánleri bar. > 2. 0) rezervuar basımı. Ekenin aytıw kerek, tas payda etiwshi minerallardıń qısıqlıǵı hám tasdıń tiykarǵı qısıqlıǵı ortasındaǵı baylanıslılıq tómendegishe ańlatpalanadı (on toǵız ) sol. anomal qatlam basımı sebepli saqlanıp turatuǵın geweklilik ma`nisi qanshellilik úlken bolsa, tasdıń tómen qısıqlıǵı sonshalıq tómen boladı, ekinshisiniń mortlıǵı asadı hám mexanik buzılıwǵa kóbirek beyim boladı. Hár qıylı tereńliktegi hám rezervuar basımındaǵı intervallardan ajıratıp alınǵan yadro materialların úyreniw analizi sonı kórsetedi, ádetdegi hám azmaz kóterilgen suw bazaları basımı bolǵan ob'ektlerdiń ko'pida qumtoshlar " qattı" túrge, joqarı hám oǵada joqarı suw bazaları basımı bolsa olar " orta" hám " hálsizler. " Eksperimental jumıslarǵa muwapıq, bul túrler ushın qumtoshlarning juwmaqlawshı kúshiniń ma`nisi " kúshli" 70-90 MPa, " orta" 45-75 MPa hám " zaif" 30 -40 MPa shegaralarında ózgerip turadı, yaǵnıy ilgeri etilgen juwmaqlar tastıyıqlanǵan. 6 -suwretde ufqning tereńligi menen qumtoshlarning ortasha qısıqlıǵı iymek sızig'i kórsetilgen. Usınıń menen birge, qumtoshlarning ortasha qısıqlıǵı 500 m tereńlikte 1600 kg / m3 ten 6000 m den artıq tereńlikte 2500 kg / m3 ke shekem kóteriledi. 6 -súwret. Ferǵana neft hám gaz regioni sharayatında qumtoshlarning massa qısıqlıǵınıń shapaq tereńligi menen ózgeriwi. Shapaqlardıń tereńligine qaray qumtoshlarning ortasha massa qısıqlıǵınıń ózgeriwi, eksponensial baylanıslılıq menen áp-áneydey xarakteristikalanǵan, korrelyatsiya koefficiyenti 0, 7464, tómendegi formada. (20 )
bul erda a, b, c koefficiyentler san tárepten a = 0, 6084 ke teń; b = 4. 2067; c = 0. 0006. 2 hám 6 -súwretlerde kórsetilgen baylanıslılıqlardı analiz qılıw olardıń ayriqshalıǵın hám óz-ara baylanıslılıǵın kórsetedi. Tereńlik menen, gewekliktiń intensiv tómenlewi menen birge, taslardıń massalıq qısıqlıǵı tez ósip baradı hám ashıq gewektiń aste tómenlewi menen tereńlik aralıǵinda taslardıń massa qısıqlıǵınıń kóbeyiwi de azayadı, bul tog 'jinslarining suw bazaları ózgesheliklerin saqlaw hám olardı zichlash haqqındaǵı házirgi teoriyalıq ideyalarǵa júdá sáykes keledi. Eger bul hádiysediń sebeplerin analiz qılıw ushın (17-18) ańlatpa qabıl etilgen bolsa, ol jaǵdayda tap sol tereńlikte anomal qatlam basımı Poisson qatnası menen baylanıslılıǵı anıq boladı. Usınıń menen birge, suw bazası basımı anomaliyalarining kóbeyiwi Poisson koefficiyentiniń asıwına, yaǵnıy gorizontal jóneliste rezervuar deformatsiyasining jáne de qızǵın kórinetuǵın bolıwına alıp keledi. Yog 'konini burǵılawdan keyin jáne onıń tükenme rejiminde rawajlanıwı baslanǵannan keyin, qatlam daǵı basım tómenlewdi baslaydı, bul bolsa qatlam skeletining kernew-kernew jaǵdayınıń asıwına alıp keledi. Rezervuar deformatsiyasi sebepli onıń filtrlew qábileti pasayadi hám qudıqlardıń ónimliligi pasayadi. Buzılǵan jınıslardıń suw bazasınıń qásiyetleri gewekli ortalıqlardıń qatlam qásiyetlerinen ádewir ulken dárejede basım ózgeriwine baylanıslı ekenligi anıqlandi. Bul máseleni kórip shıǵıp atırǵanda, tiykarǵı zat karbonat suw bazalarında vertikal tektonik sınıwdıń tarqalıwı ideyası. Vertikal jarıqlar, rezervuardıń jarıqları hám geweklerin toldırǵan suyıqlıqtıń rezervuar basımı lateral tas basımınan asıp ketkende hám usınıń menen vertikal sınǵan diywallardıń jabılıwınıń aldın aladı. Qudıq ónimliligin tómenlewine alıp keletuǵın vertikal jarıqlardı jabıw procesi júz bolıwı kerek bolǵan basım ma`nisin bahalaw tómendegi formula boyınsha ámelge asıriladı : tasdıń lateral basımı qay jerde; tas basımı ; Puassonning qatnası. Ádebiyat o Kraiyushkin VA Abyssal genezisi Neft hám gaz kánleri ximiyalıq fokuslar // Neft hám gaz.- Almati, 2008.- No 2 (44). Pp. 104-115. o Eaton BA Grapical method prediets geopressures dúnya boylap // World oil, juli, 1976, PP. 100-104. o Woley GR, Prachner W. Suw bazasınıń kassa hám ásterlardagi zichlash júkleri // SPE Produktion Engeeniring, 1988 jıl fevral, PP. 96 -102. o Ermatov E. K., Xujaerov V. N., Agzamov A. N., Anormal-joqarı qatlam basımı menen tereń jatqan neft kánlerin ózlestiriw qásiyetleri // Ózbek neft hám gaz jurnalı. Arnawlı baspa.- Tashkent, 2012, bet. 106 -110. o Hottman CE, Jonson RK Log-payda bolǵan ahale qásiyetlerinen payda bolıw basımın bahalaw // J. Pet. Texnikalıq, iyun, 1965, PP. 717-722. o Ben A. Eaton. Burawlaw waqtında alınǵan petrofizik maǵlıwmatlardan kelesheklerdi bahalaw ushın paydalanıw // Neft hám gaz texnologiyaları. Moskva, 1996 jıl, № 2-3. S. 15-25. o A. A. Zokirov Supero'tkazuvchi qudıqlardı ekspluataciya qılıw waqtında hálsiz cementlengen jınıslardıń qásiyetlerin ózgertiwdiń ayriqsha qásiyetleri // Neft koni biznesi. Moskva, 2005 y., № 7. S. 21-24. o Alekseev Yu. F., Ilchenko L. B. Boshqirdistondagi neft kánlerindegi tog 'jinslarining bir tárepleme qısıw hám sınıw sharayatında mexanik qásiyetleri. // Ufa, Ufa izertlew institutı materialları.joq. 16. 1965 jıl, S. 55-71. 9. Eń ullıyan M. O., Lebedev O. A., Novykov A. S., Belko Yu. A. Tómen ótkezgish suw bazalarında tómengi tesik dizayni isenimliligin asırıw // Neft sanaatı. Moskva, 1991 jıl, № 1. S. 44-46. 10. Baydyuk B. V., Bliznyukov V. Yu. Qudıq konstruktsiyasini islep shıǵıwda tas turaqlılıǵınıń basım gradyanini boljaw // Neft sanaatı.- Moskva, 1987 jıl, № 1. S. 6 -8. 11. Buryakovskiy L. A., Jafarov I. S., Djevanshir R. D. Neft hám gaz qatlamları hám móhirlerdiń fizikalıq qásiyetlerin boljaw. // Moskva, Nedra, 1982, 200-bet. 12. Avchan G. M. shógindi jınıslardıń joqarı basım hám temperatura daǵı fizikalıq qásiyetleri. // Moskva, Nedra, 1972 jıl. 13. Dobrinin V. M. Neft hám gaz qatlamlarınıń deformatsiyasi hám fizikalıq qásiyetleriniń ózgeriwi. // Moskva, Nedra, 1970 jıl. 14. Pavlova N. M. Tog 'jinslarining deformatsiyasi hám rezervuar qásiyetleri. // Moskva, Nedra, 1975 jıl. Lekciya 9 " Joqarı viskoziteli neft kánlerin ózlestiriw qásiyetleri" Bayanatshı : prof. Agzamov A. X. Yog 'quduqlarini isletiw waqtında qatlam dep atalatuǵın qatlam, olardıń qatlamına qaray qatlam boylap háreketlenedi. Bul yog 'nihoyatda quramalı quramǵa iye. Ol jaǵdayda ximiyalıq analiz usılları menen D. I. Mendeleev udayı tákirarlanatuǵın sisteması elementleriniń zárúrli bólegin tabıw múmkin. Álbette, olardıń kópshiligi júdá az muǵdardaǵı yog'da bar. Yog'ning tiykarǵı strukturalıq bólimleri: uglerod - 87% ge shekem, vodorod - 12% ge shekem, kislorod, azot, altıngugurt. Naǵız ózi elementler hár qıylı ayrıqshalıqlar menen ajralıp turatuǵın kóplegen birikpelerdi payda etedi. Neftning zárúrli bólegi uglevodorodlar - to'yingan, naftenli, aromatik bolıp tabıladı. Yog 'tarkibiga kiretuǵın uglevodorodlarning molekulyar salmaqları, olardıń qásiyetleri sıyaqlı júdá túrme-túr bolıp tabıladı. Tiykarǵı bólegi suyıq uglevodorodlardan ibarat. Yog 'tarkibida olardan tısqarı qattı uglevodorodlar - kerosinlar da bar. Parafinlar yamasa moyda eriydi yamasa kolloid eritpe yamasa salıstırǵanda qopal suspenziyani payda etedi. Parafinlar rezervuar mayı quramında mumning kristallanish temperaturasınan joqarı bolǵanında tolıq eriydi. Yog 'va quramalı birikpelerde ko'pi bar. Olardıń arasında qatronlar muǵdarı boyınsha birinshi orındı iyeleydi. Qatronlar uglevodorod, vodorod, kislorod, azotdan ibarat. Olar quramına altıngugurt hám basqa bir qatar elementler - vanadiy, nikel, temir, magniy kiredi, biraq júdá az muǵdarda. Qatronlar - hár qıylı sayalarǵa iye bawırrang jabısatuǵın suyıqlıqlar. Olardıń qısıqlıǵı shama menen 1 hám odan joqarı. Molekulyar salmaǵı 800-1000. Qatronlar suyıq uglevodorodlarda eriydi - to'yingan, naftenli hám aromatik. Asfaltenlar quramına qatronlar uqsas boladı - bul yog'ning eń joqarı molekulyar birikpeleri. Asfaltlardıń quramı uglerod, vodorod, kislorod, azot hám altıngugurtni óz ishine aladı, biraq bul atomlar sanı ortasındaǵı koefficient qatronlarga qaraǵanda parıq etedi. Asfaltenlarda taǵı temir, vanadiy, nikel hám basqalar sıyaqlı elementler bar. Arnawlı ádebiyatlarda asfaltenlarning qatronlar molekulalarınıń kondensatsiya tuwındı ekenligi kórsetilgen. Asfaltenlarning molekulyar salmaǵı 1000 den joqarı. Asfaltenlar qısıqlıǵı 1 den úlken bolǵan qara qattı zatlar bolıp tabıladı. Asfaltenlar to'yingan uglevodorodlarda erimeydi, naftenli uglevodorodlarda bólekan eriydi hám aromatik uglevodorodlarda jaqsı eriydi. Uglevodorodlarda ulıwma jaman eriwsheńligi sebepli neft asfaltenlari haqıyqıy eritpeler payda etmeydi. Sol sebepli asfalttı óz ishine alǵan maylar kolloid sistema bolıp, onıń dispers fazası asfalten zarralari esaplanadı. Yog 'tarkibidagi qatron hám asfaltlardıń quramı júdá basqasha bolıwı múmkin. Qatronlar muǵdarı massanıń 60% ga, asfaltlar bolsa massanıń 16% ge shekem jetiwi múmkin. Yog 'tarkibi onıń fizikalıq qásiyetlerin - qısıqlıǵı hám jabısatuǵınlıǵın anıqlaydı. Yog 'tarkibidagi qatronlar hám asfaltlar qansha kóp bolsa, onıń jabısatuǵınlıǵı sonshalıq joqarı boladı. Yog 'tarkibidagi qatronlar hám asfaltlardıń qısıqlıǵı hám quramı ortasındaǵı óz-ara baylanıslılıq eksperimental túrde túrli regionlar daǵı maylar ushın alınǵan. Surxondaryo neft hám gaz regioniniń joqarı viskozitsiyali mayları ushın neft qatlamı sharayatında jabısatuǵınlıǵı menen parafin, asfalten hám qatronlarning ulıwma muǵdarı ortasında áp-áneydey baylanıslılıq ornatildi: koefficiyentlerdiń bahaları menen hám korrelyatsiya koefficiyenti menen 0, 937. Nyuton yamasa ǵayrıtabiiy suyıqlıqlar - bul Nyutondıń jabısatuǵın súykelisiw nızamına bo'ysunmaydigan suyıqlıqlar : qayshı stressi qay jerde; suyıqlıqtıń dinamikalıq jabısatuǵınlıǵı ; kesiw tezligi gradyenti - aǵımdıń perpendikulyar baǵdarı boyınsha tezliktiń ózgeriwi. Buǵan baylanıslılıq túrli sırtqı kórinislerde bolıwı múmkin. Anomal viskoplastik suyıqlıq (yamasa psevdoplastik suyıqlıq ) ushın dinamikalıq jılısıw stressi dep atalǵan shamalıqlıqtı kirgiziw múmkin. Viskoplastik suyıqlıq menen Nyutonǵa tiyisli bolmaǵan maylardı anıqlaw, A. X. Xatkerjonzoda 1953 jılda ulıwmalastırılǵan Sabaq nızamın tómendegi formada jazıwdı usınıs etdi: (3) de de
boslıqtıń dúzilisine qaray ólshewsiz (strukturalıq ) koefficiyent (Izertlewler sonı kórsetdiki, bir qatar LPG maydanları ushın MPa / m. Sheklewshi basım gradyanining kórinetuǵın bolıwı ( sızıqlı bolmaǵan tásirinler ) gözenekli ortalıqtı skelet menen toldıratuǵın suyıqlıq óz-ara tásirlashganda, sonıń menen birge, gaz ılay qatlamları arqalı filtrlanganda múmkin aqaba suwni óz ishine alǵan. Ulıwma túrde suw bazaları sistemalarınıń Nyutonǵa tán bolmaǵan qásiyetleri tek tómen filtratsiya tezliginde hám ótkezgishligi tómen bolǵan ortalıqta kórinetuǵın boladı. Gewekli ortalıqta keń kólemli tesik (mikrokapillyar) basımı gradyanining asıwı menen radial bólistiriw, háreket eń úlken tesiklerden baslanadı hám basım gradyani asqanı sayin, háreket kishilew hám kishilew tesiklerdi óz ishine aladı, tesik ólshemleri qanshellilik kóp tarqalsa, haqıyqıy filtratsiya (3) teńlemege muwapıq idealizatsiyadan parıq etedi. Shegaralanatuǵın basım gradyenti menen filtrlewde qudıqtıń aǵıs tezligi ulıwmalastırılǵan Dupuis formulası menen ańlatılıwı múmkin: Download 65.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|