Modul. Fanga kirish. Texnologik jarayonlarni boshqarishda hisoblash texnikasining roli

2.5.2-rasm. Pyezoelektrik manometr sxemasi. 
 
Sig‘imli datchiklar 
Bir taktli induktiv datchik kichik burchak va chiziqli mehanik siljishlarni (3 - 5 
mm gacha) о‘lchashga va uni о‘zgaruvchan elektr signaliga о‘zgartirishga 
mo’ljallangan. 
Induktiv datchik induktivligi magnitо‘tgazgich (yakor) ni biron bir detail 
siljiganda induktivligi о‘zgaradigan elektromagnit drosseldan iborat. Rasmda tekis 
parallel havo bо‘shligli (1) oddiy reversiv bо‘lmagan induktiv datchik sxemasi 
keltirilgan. Bu yerda о‘zak 1 va yakor 3 shihtalangan magnit yumshoq materialdan 
yasalgan; 2 – mis chо‘lgam. Chastota f= 50 Gs. 
2.6.3-rasm. Induktiv datchik sxemasi. 
Induktiv datchik statik xarakteristikasi: 1 - ideal (salt yurish); 2- haqiqiy 
(yuklama) 

---

29 
5 – MA’RUZA : DATCHIKLARNING TAVSIFLARI. XATOLIK VA 
ANIQLIK. DATCHIKLARNING DINAMIK TAVSIFLARI. 
Datchik – avtomatika zvenolari tizimlarida foydalanishga qulay mashina va 
appratlar ish rejimlarini, jarayon texnologik parametrlarini boshqa kattaliklarga aniq 
fizik prinsiplar asosida о‘zgarishini bajaruvchi texnik qurilma.Texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirishda datchiklar shu jarayonlar soni va sifati 
kо‘rsatkichlarini aniqlovchi parametrlar о‘zgarishi ma’lumotini taqdim etadi. 
Datchik kirish signali (Xkir) nazorat qilinadigan kattalik (bosim, harorat, namlik, 
siljish v.b.). Obyekt fizik kattaligini itо‘gridan tо‘gri qabul qiladigan birinchi 
element (Xkir) va uni oraliq signalga о‘zgartiruvchi (X1), sezgir element 
hisoblanadi. (qabul qiluvchi). Datchik chiqish signali (Xchiq) avtomatika tizimida 
keyinchalik qо‘llashga qulay kattalik hisoblanadi. Turli xil о‘zgartirishlarga va uzoq 
masofaga uza-tishga eng kulay elektr kattalik bо‘lganligi uchun X - kо‘pincha elektr 
signali. Chiqishi Xchiq bо‘lganpnevmatik, gidravlik va boshqa turdagi datchiklar 
kam ishlatiladi. 
Birlamchi о‘zgartirgichlar datchiklarga qо‘yiladigan talablar. 
1) Yuqori dinamik aniqlik 
2) Yuqori statik aniqlik 
3) Texnik talab aniqlaydigan shartlarda yuqori ishonchlik 
4) Mumkin bо‘lgan о‘lchamlari va og‘irligi 
5) Yuqori о‘zgartirish koeffitsiyenti (sezgirlik) 
6) Chiqish signallari yuqori quvvati