Modul. Fanga kirish. Texnologik jarayonlarni boshqarishda hisoblash texnikasining roli

 
2.3.1 rasm. Tenzodatchik (a) va ish prinsipi (b) 
 

---

31 
Tenzometrik datchiklarning ish prinsipi tenzoeffekt hodisasiga asoslangan 
bo‘ladi, yani elastik deformatsiya tasirida uning qarsxiligi o‘zgaradi. Tenzodatchik 
malum usulda o‘ralgan va ikkala tomonidan mahsus plenka yopishtirilgan yupqa 
simdan iborat.
Tenzodatchik deformatsiyasi nazorat qilinayotgan detalga mahsus yelim bilan 
puxta yopishtiriladi. Detalning deformatsiyasi natijasida simning geometrik 
o‘lchamlari o‘zgarilib qarshiligi o‘zgaradi. Tenzometrik datchik-larning 
tavsifnomasi chiziqli bo‘ladi va shu sababli ularning sezgirligi deyarli o‘zgarmaydi. 
Tenzometrik datchiklarning asosiy ko‘rsatkichi tenzosezgirlik hisoblanadi va u 
quyidagicha ifodalanadi: Bu yerda R/R - materialning deformatsiya paytida 
solishtirma qarsxiligi; - elastiklik moduli;
Tenzodatchiklarning afzalliklari: ular juda sodda, ihcham va arzon. 
Kamchiliklari: kichik sezgirlik, o‘lchov natijalari haroratga boqliq. Sanoatda 3 xil 
tenzometrik datchiklar chiqariladi: simli, qoqoz (2PKB turida) va plyonka (2 PKB 
turida) asosida: folgali. (2FPKP turi) va yarim o‘tkazgichli (KTD, KTDM, KTE 
turlari). Simli tenzorezistorlar uchun nominal ish toki In = 0,5 A tashkil etadi. 
 
Elektromagnitli datchiklar 
Elektromagnitli datchiklar sodda tuzilishi va puhtaligi bilan avtomatika 
tizimlarida keng miqyosda qo‘llanib kelinmoqda. Elektromagnitli datchiklar kirish 
kattaligini o‘zgarishi bo‘yicha induktiv, transformator va magnitoelastik turlariga 
bo‘linadi. 
Bir taktli induktiv datchik 
Induktiv datchiklar ish prinsipi datchikni magnit zanjiridagi elementlar 
mexanik siljishidagi chо‘lgamdagi induktivlik о‘zgarishiga asoslangan. Rasmda bir 
taktli induktiv datchik sxemasi keltirilgan. Datchik chо‘lgam 2 joylashgan 
qо‘zgalmas о‘zak 1 va qо‘zgaluvchan yakor 3 dan iborat. CHо‘lgam bilan ketma-
ket yuklama qarshiligi RH, ulangan bо‘lib undan chiqish signali UN. Olinadi. 
Datchik f chastotli Uman kuchlanishli о‘zgaruvchan tok manbaiga ulangan.