Modul. Fanga kirish. Texnologik jarayonlarni boshqarishda hisoblash texnikasining roli

Ob’ekt murakkab tizim sifatida namoyon qilinganda, uning tizimli tahlil 
uchun muhim hisoblangan tarkibiy qismlari tizim elementlari deb nomlanadi. 
Ob’ektning muhim bo‘lmagan qismlari tizimda aks ettirilmaydi. Har qanday 
murakkab tizim tuzilma shaklida bir-biri bilan bog‘langan elementlardan tashkil 
topgan bo‘ladi. 

---

112 
1.1-rasm. O’rganish obyektini tizim sifatida namoyon qilish, tizim va uning 
komponentlari 
Agar tizimning ayrim elementlari o‘z navbatida tuzilma shaklida bir-biri bilan 
bog‘langan elementlardan tashkil topgan bo‘lsa, bunday elementlar to‘plami quyi 
tizim deyiladi. 
Quyi tizim ham murakkab tizimning uchta universal hususiyatlariga ega – u 
maqsadga intiladi, uning biborta elementini ajratib bo‘lmaydi va ular bog‘langan 
bo‘ladi.
Agar quyi tizim murakkab tizim bo‘la olmasa, ammo baribir bir qancha 
elementlarni o‘zida qamrab olsa, u tizim komponenti deyiladi. Agar A tizimi B 
tizimning quyi tizimi bo‘lsa, u holda B tizimi yuqori tizim deyiladi. Odatda yuqori 
tizimni tashqi muhit deb ham atashadi. 
Tizimning funksional modeli – tizimning maqsad (ya’ni endogen) 
ko‘rsatkichlarini ularga ichkaridan, hamda tashqaridan ta’sir etuvchi (ya’ni ichki 
omilli va tashqi omilli) ko‘rsatkichlar bilan bog‘lovchi mantiqiy, matematik hamda 
statistik qurilmalar majmuasi. 
 
1.2-rasm. Murakkab tizimning elementlari, uning yuqori va quyi 
tizimlari. 
 
 

---

113 
20 – MA’RUZA : TEXNOLOGIK JARAYONLARNI BOSHQARISHDA 
KOMMUNIKATSIYA. 
 
Nimtizimlar ALTning tarkibiy strukturaviy qismi bo‘lib, loyihalovchi 
tashkilotning tashkiliy strukturasi bilan chambarchas bog‘lanadi; ularda 
ixtisoslashgan vositalar kompleksi yordamida ALTning funktsional tugal masalalar 
ketma-ketligi yechiladi. 
Vazifasi bo‘yicha nimtizimlarni loyihalovchi va xizmat ko‘rsatuvchilarga 
ajratishadi.