Modul. Fanga kirish. Texnologik jarayonlarni boshqarishda hisoblash texnikasining roli

To‘xtovsiz (uzluksiz) ishlash ko‘rsatkichlarini hisoblash.
To‘xtash — bunday holdan so‘ng tizim to‘liq yoki qisman o ‘z vazifalarini 
bajara olmaydigan holatdir. To‘xtashning sabablari ye-yilish va eskirishning tabiiy 
jarayonlari bo‘lishi, shuningdek, tizimni tayyorlashda, montaj qilish-da, 
ta’mirlashda ishlatish qoidalari va norma(me’yor)larni buzishda yuzaga keladigan 
kamchilik-lar bo‘lishi mumkin. Real qurilmaning uzluksiz ishlash vaqti berilgan 
qiymatdanyuqori bo‘lishi kerak, ya’ni r > rb shart bajarilishi kerak. Shuni aytib 
o‘tish kerakki, r vaqt bu yerda tasodifiy xarakterga ega. Bu ehtimollik tavsiflaridan 
foydalanish zaruriyatini belgilaydi: r(r) — berilgan vaqt davomidagi uzluksiz ishlash 
ehtimolligi (odatda, 106 soat), q(r) — rb vaqt ichida to‘xtash ehtimoli. 
Tabiiyki, 
q(r ) = 1 — p ( r ) 
Bu funksiyalaming umumiy ko‘rinishi 1-rasmda keltirilgan. Egri chiziqlarning 
ko‘rinishidan qu-rilmaning ishonchliligi ko‘rsatkichi vaqt o‘tishi bilan 1 dan 0 gacha 
o‘zgaradi. 
1-rasm. Berilgan vaqt davomida uzluksiz ishlash (r) va to'xtash ehtimoli q(r) 
funksiyalarining o'zgarish xarakteri. 
Berilgan tb vaqt oralig‘ida p(r) ehtimollik quyidagi formula bo‘yicha 
hisoblanadi: 
bu yerda: r o’rt — to‘xtashgacha ishlash o‘rtacha vaqti (o‘rtacha to'xtovsiz ishlash 
vaqti). r o’rt quyidagicha aniqlanadi: 
bu yerda: A o’rt — qurilmaning to‘xtab qolish jadalligi, Kb — qurilmaning 
yuklanish koeffitsi-yenti. Qurilmaning to‘xtash jadalligi A uning pasportida 

---

143 
keltiriladi. U tayyorlovchi zavodda to‘x-tagan qurilmalar sonining berilgan vaqt 
oralig‘ida soz ishlayotgan qurilmalar soniga nisbati sifa-tida belgilanadi. 
Boshqarishning hatto elem entar vazifalarini bajarish uchun ham ishonchli tav-sifli 
bir nechta ketma-ket o'rnatilgan qurilmalar talab qilinadi. Masalan, sarflashni 
analogli qayd qilish uchun Sapfir — 22EX datchigi, ta’minot bloki BPS — 24 va 
qayd etuvchi asbob A — 543 kerak bo‘ladi. Funksiyani bajaruvchi, ketma-ket 
o'rnatilgan qurilmalar zanjiri quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: