Mo‘g‘ullar istilosi va zulmiga qarshi kurash. Jaloliddin Manguberdi – mard va jasur ajdodimiz

XIII asr boshlariga kelib Xorazmshohlar O‘rta Osiyoda hukmronlikni to‘la o‘rnatgan edilar. Lekin bu davrga kelib feodal tarqoqlik avj olib, turli viloyatlarning beklari va amaldorlari o‘z mustaqilligi uchun to‘xtovsiz kurashlar olib bordilar. Muhammad Xorazmshoh davlati tashqaridan kuchli ko‘rinsada, aslida zaiflashib qolgan bir davlat edi.

• XIII asr boshlariga kelib Xorazmshohlar O‘rta Osiyoda hukmronlikni to‘la o‘rnatgan edilar. Lekin bu davrga kelib feodal tarqoqlik avj olib, turli viloyatlarning beklari va amaldorlari o‘z mustaqilligi uchun to‘xtovsiz kurashlar olib bordilar. Muhammad Xorazmshoh davlati tashqaridan kuchli ko‘rinsada, aslida zaiflashib qolgan bir davlat edi.
• O‘zaro feodal urushlar, xalq qo‘zqolonlari va nihoyat hukmron tabaqa ichidagi oppozitsion kuchlar ta’siri markazlashgan davlat mavqeiga putur yetkazib ichki va tashqi dushmanlar uchun qulay shart-sharoitni yaratib berdi. Xorazmshoh davlatida kechayotgan bu xildagi chuqur tanazzul mug‘ullar hukmdori Chingizxonni befarq qoldirmadi. U kata harbiy tayyorgarlik ko‘rib, Movarounnahrga qarshi istilochilik urushlarini boshladi Xuddi shu davrda O‘rta Osiyo yerlarini mo‘g‘ul bosqinchilari tomonidan bosib olinishi tasoddifiy emas edi.

Haddan ziyod o‘ziga bino qo‘ygan,soxta obrulardan sarmast bo‘lgan, o‘zini “Iskandari soniy” (Ikkinchi Iskandar) deb atagan Muhammad Xorazmshoh mo‘g‘ullar hujumi boshlanishi bilanoq butunlay vahimaga tushib, dushmanga qanday zarba berishni ham, mamlakat mudofaasini tashkil etishni ham bilmay qoladi. Bu borada shohga berilgan to‘g‘ri maslahatlar ham (masalan, o‘g‘li Jaloliddin va Xo‘jand hokimi Temur Malik) unga kor qilmaydi. Buning aksicha, Xorazmshoh o‘z saroyidagi bir to‘da qo‘rqoq, sotqin shaxslar qutqusiga uchib mamlakat taqdirini o‘z holiga tashlab, arkoni davlati bilan janub tomon ravona bo‘ladi. Keyinchalik u mo‘g‘ullar ta’qibidan chekina-chekina oxiri Kaspiy dengizining Ashura orolidan panoh topib, shu yerda 1220 yilning dekabrida xoru zorlikda vafot etadi.