Moliya asoslari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI

MOLIYA KAFEDRASI
“MOLIYA ASOSLARI” FANIDAN
2-MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Firmaning moliyaviy faoliyatini baholash

Bajardi: Moliya va buxgalteriya hisobi fakulteti
ST-93 guruhi talabasi To’laganova Diyoraxon
Tekshirdi: Saidov Jasur
MAVZU: Firmaning moliyaviy faoliyatini baholash

Reja:
KIRISH
1.Korxonaning moliyaviy holatini baholash haqida umumiy tushuncha
2.To’lov qobiliyati va likvidligini tahlil qilish
3.Firmaning moliyaviy faoliyatini baholashga doir namuna

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

Kirish
Bugungi kunda korxonaning moliyaviy faoliyatini baholashjuda dolzarb hisoblanadi. Korxonani boshqarishning asosiy maqsadi korxonaning bozorda omon qolishini ta'minlash va uning farovonligini oshirishdan iborat. Ushbu vazifani amalga oshirishda korxonaning moliyaviy tahliliga muhim o'rin beriladi.

Moliyaviy tahlil korxona faoliyatini takomillashtirish strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish, boshqaruv qarorlarini qabul qilish, monitoring qilish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun zaxiralarni aniqlash, korxona va uning bo'linmalari faoliyatini baholashga yordam beradi. Moliyaviy tahlilning asosiy mezonlaridan biri kompaniyaning likvidligi va to'lov qobiliyatini tahlil qilishdir.

1.Korxonaning moliyaviy holatini baholash haqida umumiy tushuncha
Korxonaning moliyaviy holati deganda uning faoliyatini moliyalashtirish qobiliyati tushuniladi. Bu korxonaning normal faoliyati uchun zarur bo'lgan moliyaviy resurslar bilan ta'minlash, ularni to'g'ri joylashtirish va samarali foydalanish, boshqa yuridik va jismoniy shaxslar bilan moliyaviy munosabatlar, to'lov qobiliyati va moliyaviy barqarorlik bilan tavsiflanadi. Moliyaviy holatni baholash moliyaviy boshqaruvning muhim elementidir. Deyarli barcha foydalanuvchilar moliyaviy hisobotlar korxonalar o'z manfaatlarini optimallashtirish bo'yicha qarorlar qabul qilish uchun moliyaviy holatni tahlil qilish va baholash usullaridan foydalanadilar. Korxonaning moliyaviy holatini baholash natijalari korxonaning ichki va tashqi foydalanuvchilarining keng doirasi - menejerlar, sheriklar, investorlar va kreditorlar uchun muhim ahamiyatga ega.
Korxona moliyaviy holatini buxgaltеriya balansi asosida dastlabki baholash hisobot yili oxiriga bo`lgan balans moddalarini yil boshiga bo`lgan ma'lumotlar bilan taqqoslash yo`li orqali amalga oshiriladi. Balansni tahlil qilishda uning tuzilmasi aniqlanadi va korxona mablag`lari hamda ularning manbalari tarkibida sodir bo`lgan o`zgarishlar o`rganiladi, mablag`larni qanchalik to`g`ri joylashtirilganligi aniqlanadi va korxona moliyaviy holatiga dastlabki baho bеriladi. Xususan, balans tuzilmasini tahlil qilishda uzoq muddatli va joriy aktivlar, o`z mablag`lari va jalb qilingan mablag`lari o`rtasidagi nisbat, dеbitorlik va krеditorlik qarzlarining o`zgarishini, uzoq muddatli va qisqa muddatli krеditlar va qarzlardan qanchalik to`g`ri foydalanilayotganligi kabilar o`rganiladi, bu o`zgarishlarga dastlabki baho bеriladi. Masalan, korxonaning moliyaviy holati barqaror bo`lishi uchun uning o`z mablag`larining hajmi qarzga olingan mablag`lar hajmidan ko`p bo`lishi kеrak. Korxona moliyaviy holatini tahlil qilish jarayonida ayniqsa, uning likvidligi va to`lovga layoqatliligini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Korxona balansining likvidligi dеganda, balansdagi likvid mablag`larning balansida ko`rsatilgan majburiyatlarni qoplash darajasi tushuniladi. Aktivlarning likvidligi - balans likvidligining aksi bo`lib, vaqt bo`yicha aktivlarning pul mablag`lariga aylanishi tushuniladi. Ushbu ko`rsatkichlar korxonaning bankrotlik holatiga tushish va sinish xavfidan saqlanish maqsadida qo`llaniladi. Korxonaning to`lov qobiliyati eng muhim ko`rsatkich hisoblanib, u korxona moliyaviy holatining barqarorligini ifodalaydi. To`lov qobiliyati korxonaning o`z aylanmma mablag`larining saqlanuvchanligi, tеz pulga aylanadigan (likvid) aylanma aktivlarning holatiga ulardan samarali foydalanishiga bog`liq.
Korxonaning moliyaviy holatini baholashda uning ishchanlik faolligi bilan bog`liq ko`rsatkichlarni tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Bular qatoriga aylanma mablag`larni aylanish, dеbitorlik va krеditorlik qarzlarining aylanish ko`rsatkichlari kiradi. Ma'lumki, aylanma mablag`lar ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega bo`lib, u ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz ta'minlaydi. Ular kеtma-kеt ishlab chiqarish va muomala bosqichlarini o`tab, o`z shaklini o`zgartirib boradi. Pul shakli ishlab chiqarish shakli bilan, ishlab chiqarish tovar shakli bilan va tovar shakli pul shakliga aylanadi. Ana bu aylanma mablag`larning uzluksiz harakati aylanma mablag`larning doiraviy aylanishi dеb ataladi. Aylanma mablag`larning ishlab chiqarish davri qancha qisqa bo`lsa, ularning aylanish tеzligi shuncha tеz bo`ladi.

2.To’lov qobiliyati va likvidligini tahlil qilish

To'lov qobiliyati - bu kompaniyaning o'z qarzlarini muddati bo'yicha to'lash qobiliyati. Kompaniyaning to'lov qobiliyati uning qarzlarga xizmat ko'rsatish va uzoq muddatli o'sish va rentabellikka erishish qobiliyatini belgilaydi. To'liq to'lovga qodir bo'lmagan korxona o'z qarzlarini to'lashga qodir emas va bankrot bo'lishga majbur bo'ladi. Investorlar biznesning to'lovga qodir va daromadli ekanligiga ishonch hosil qilish uchun kompaniyaning barcha moliyaviy hisobotlarini tekshirishlari kerak.
To'lov qobiliyatini tahlil qilish nafaqat korxonaning moliyaviy faoliyatini baholash va prognozlash uchun, balki tashqi investorlar (banklar) uchun ham zarurdir. Kredit berishdan oldin bank qarz oluvchining kredit qobiliyatini tekshirishi kerak. Bir-biri bilan iqtisodiy munosabatlarga kirishmoqchi bo'lgan korxonalar ham xuddi shunday qilishlari kerak. Agar unga tijorat krediti berish yoki to'lovni kechiktirish haqida savol tug'ilsa, sherikning moliyaviy imkoniyatlari haqida bilish ayniqsa muhimdir.
Korxonaning to'lov qobiliyati va kreditga layoqatliligini tahlil qilish uchun asosiy ma'lumot manbalari buxgalteriya balansi (1-shakl), foyda va zararlar to'g'risidagi hisobot (shakl №2), kapital harakati to'g'risidagi hisobot (shakl № 3) va boshqalar. moliyaviy hisobot shakllari.
Kompaniyaning to'lov qobiliyatini tahlil qilishning bir qancha usullari mavjud. Asosiy sinovlardan biri kompaniyaning qarz va boshqa majburiyatlarni bajarish qobiliyatini o'lchaydigan to'lov qobiliyati koeffitsientini ko'rib chiqishdir. U sof daromadni (yoki soliqdan keyingi foydani) amortizatsiyaga qo'shish va keyin uni kompaniyaning qisqa muddatli va uzoq muddatli majburiyatlariga bo'lish yo'li bilan hisoblanadi. To'lov qobiliyati koeffitsienti qanchalik past bo'lsa, kompaniya kelajakda o'z qarzlarini to'lamay qolish ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, likvidlik va to'lov qobiliyati tushunchalari bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lishiga qaramay, ular bir xil emas.
Likvidlik koeffitsientlari qarzdorning tashqi kapitalni jalb qilmasdan joriy qarz majburiyatlarini to'lash qobiliyatini aniqlash uchun foydalaniladigan moliyaviy ko'rsatkichlarning muhim sinfidir.
Likvidlik aktiv yoki qimmatli qog'ozni bozorda uning narxiga ta'sir qilmasdan tezda sotib olish yoki sotish darajasini tavsiflaydi.
Likvidlik koeffitsientlari aktivlarning passivlarga nisbati sifatida hisoblanadi. Kompaniyaning likvidlik koeffitsientini o'lchash uchun ikkita asosiy moliyaviy ko'rsatkichlar qo'llaniladi:
1. Joriy nisbat joriy aktivlarning joriy majburiyatlarga bo'linishiga teng. Bu 2 dan 3 gacha maqsadli nisbatga ega bo'lishi kerak, bu sizning joriy majburiyatlaringizni to'lash uchun etarli likvid mablag'ingiz borligini ko'rsatadi.
2.Tez koeffitsient joriy majburiyatlarga bo'lingan joriy aktivlarni (inventarizatsiyadan kam) tenglashtiradi. Bu 1 dan 2 gacha bo'lgan maqsadli nisbatga ega bo'lishi kerak, bu sizning inventaringizni sotmasdan likvid mablag'laringizni ko'rsatadi.
Likvidlik koeffitsientlari odatda kompaniyaning pul fondidan qisqa muddatli kreditorlarni to'lash qobiliyatini o'lchash uchun ishlatiladigan moliyaviy tahlil vositalaridir. Likvidlik koeffitsientlari kompaniyaning likvid aktivlarini uning qisqa muddatli majburiyatlariga nisbatan o'lchaydi. Umuman olganda, qisqa muddatli majburiyatlarni qoplash uchun qanchalik ko'p likvid aktivlarga ega bo'lsangiz, davom etayotgan operatsiyalarni qo'llab-quvvatlash uchun mablag'lar tugamasdan qarzlarni to'lash imkoniyati shunchalik yuqori bo'ladi. Likvidlik darajasi past bo'lgan kompaniyalar majburiyatlarni bajarishda qiyinchiliklarga duch kelish xavfi yuqori. Likvidlik koeffitsientlari asosan sizning to'lov qobiliyatingizni qisqa muddatli asosda o'lchash imkonini beradi.