Moliya bozorida banklar va nobank kredit institutlari

PLASTIK KARTA EMITENTLARI

• Raqobat muhiti banklarning nobank moliya institutlari bilan plastik (kredit, debet, diskont) kartalar chiqarish borasida ham juda qattiq bormoqda. Boshidan kartalar emissiyasi bilan kredit karta kompaniyalari (“Amerikan Express”, “Daynere Klub”, “Kart Blansh” v.b.), va diskont kompaniyalari (m-n, IAPA, ETN, “Countdown” – chet elda, Rossiyada “Moskow Times”, “Ekstra-Klub”)lar shug’ullanishgan. Bu kompaniyalarning yutuqlari natijasida, bir qancha nomoliyaviy korxonalar (telefon kompaniyalari, supermarketlar, otellar, benzokolonkalar setlaring boshliqlari v.b.) va banklar ham plastik kartalarni chiqara boshladi. Bilamizki banklarning plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yish banklararo kooperatsiya natijasida yuz beradi. Ammo bitta bankning o`zi ham o`zining plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yishi mumkin. M-n, Saratovdagi “Naratbank” da “Narat-kard” nomli karta emissiya qilingan va undan “Narat” AJ magazinlarida to`lovni amalga oshirishda foydalanilgan. Asosan ko`p hollarda bu katta mablag’ talab qilganliga va ishlatilish sohasining ko`p bo`lishi uchun ko`p xalqaro asotsatsiyalar yoki bir nacha banklar asotsatsiyasi birgalikda plastik kartalar tizimi hizmatlarini taklif etadi (“Visa”, “Master Kard”, “Evropay”; Rossiyada “STS Kard”, “Yunion Kard”, “Zolotaya korona” v.b.). Shu bilan birgalikda bir bankning o`zi ham bir necha xil sistemalarning kartalarini emissiya qilishi mumkin, qachonki ularning vakili yoki hamkori sifatida.

Yo`l cheklari Emitentlari

• Y`ol cheklarini emissiya qilish va ular bilan muomala qilishda ham yuqoridagiga analogik vaziyat kuzatiladi. Yo`l cheki (traveller’s cheque) – bu to`lov hujjati bo`lib, nosavdo xarakteridagi xalqaro to`lovlarni (bashqacha qilib aytganda, valuta) amalga oshirishda ishlatiladi, ammo ba’zi bir mamlakatlar (AQSH, Kanada) da tovar va hizmatlar uchun naqd pulsiz to`lov vositasi sifatida ham ishlatiladi. Yo`l cheklarining emitentlari sifatida banklardan tashqari turli xil kredit moliya institutlari, turistik organizatsiyalar, plastik kartalarniki kabi maxsus yo`l cheki emitentlari (“Tomas Kuk”, “Amerikan Express” v.b.) bo`lishi mumkin. Yo`l cheklari emitentlari orasida qattiq raqobat borib, buning natijasida hozirda standartlashgan yo`l cheklari chiqaruvchi emitentlarning birlashuvlari va emitentlarning asotsatsiyar tashkil qilishga harakatlari kuchayib bormoqda (Masalan, “Master Kard”, “Visa”). Rossiyada bu biznes bilan tijorat banklari shug’ullanmoqda.