“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

Investorning xarajatlar darajasi nuqtai nazaridan indekslash-tirish 
strategiyasining ustunligi (afzalligi). 1926 yildan buyon AQSh fond bozori 
investorlar uchun investitsiya qilingan kapitalga yillik o‘rtacha daromadlilikni 12% 
miqdorida ta’minlab kelmoqda. Biroq bu raqamlar quyidagi ko‘rinishda namoyon 
bo‘ladigan xarajatlarni hisobga olmaydi: 

fond xarajatlari (fond boshqaruvchisiga to‘lov, fond to‘g‘risida axborot 
tarqatish uchun yig‘imlar va joriy xarajatlar); 

qimmatli qog‘ozlar portfeli bilan operatsiyalar bo‘yicha xarajatlar (amalga 
oshirilgan bitim uchun broker xizmatlari to‘lovi va boshqa tijoriy xarajatlar). 
Keng tarqalgan aksiyalarga mablag‘larni qo‘ygan fondda fond xarajat-
liligining o‘rtacha yillik koeffitsenti (fond xarajatlarining investi-tsiyalar umumiy 
summasiga nisbati ko‘rsatkichi) 1,4%ga teng. Shuningdek, mazkur an’anaviy 
birgalikdagi fondlarning menejerlari, odatda port-felni boshqarishda yuqori 
darajadagi aktivliklari bilan tavsifla-nadilar. Upper Analytical Services, Inc. 
ma’lumotlariga ko‘ra, aktivlarning o‘rtacha aylanuvchanlik (aylanib turish) 
koeffitsiyenti yillik 76%ni tashkil etadi. Bunday aylanuvchanlik (aylanib turish)da 
savdo xarajatlari fond xarajatlariga yillik 0,5%dan 1%gacha qo‘shishi mumkin. 
Umumlashtirgan holda fond xarajatlari va savdo xarajatlari oddiy fondda investor 
daromadining sezilarli qismini oladi. Savdo operatsiyalaridan komission 
to‘lovlarni oladigan fondlar ham foydani yanada kamaytiradi. 
Aynan kam xarajatlar indekslashtirish strategiyasiga asoslangan fondlarning 
asosiy afzalliklaridan biri hisoblanadi. Bunday fondlarda boshqaruv uchun minimal 
komission to‘lovlar olinadi. Joriy xarajatlar unchalik katta bo‘lmay, portfel 
operatsiyalari bo‘yicha xarajatlar minimal bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, aktiv 
boshqaruvli fondlardagiga qara-ganda indekslashtirish strategiyali fond portfelida 
aksiyalar aylanishi ancha-muncha sustroq bo‘lganligi bois, shunday kuchli 
55
“Passiv” lotincha “passivus” – harakatsiz. 1. Korxona va tashkilotlarning barcha qarzlari va majburiyatlari. 
Qarang: o‘sha yerda. – B.233. Shunday bo‘lsa-da, bu yerda “passiv” so‘zi, asosan, “sust” ma’nosida 
ishlatilayotganligini qayd etib o‘tish joiz. 

---

64 
tendensiya (ammo aslo kafolat emas) mavjudki, bunday fondlar kapital o‘sishidan 
juda kam daromadni aksiyadorlar o‘rtasida taqsimlab o‘tkazadilar (agar umuman 
shunday qilsalar). Bu o‘tkazmalar soliqqa tortilishi sababli, shu kabi to‘lovlarni 
o‘tkazishning uzoq muddatga kechiktirilishi berilgan vaziyatda indekslashtirilgan 
fondlarning aniq ustunligi hisoblanadi. 
Vaqt o‘tishi bilan ma’lum bir birja indekslari asosan keng tarqalgan aksiyalar 
bilan ishlaydigan fond ko‘rsatkichlarini quvib o‘tdilar. Quyida keltirilgan 7.3-
jadvalda Wilshire 5000 indeksi yordamida o‘lchangan umumiy daromadlilik va 
asosan keng tarqalgan aksiyalar bilan ishlaydigan va aktiv investitsiya 
strategiyasiga asoslangan fondlarning ko‘rsatkichlari solishtirilgan. 
7.3-jadval