Moliya” fanidan

Gorizontal raqobat - bu bir xil turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi raqobat. Bu tarmoq ichidagi raqobatning bir turi, ya'ni. tovarning funktsional xususiyatlari va parametrlarini eng yaxshi ishlab chiqarish uchun raqobat. Bular yetakchilar. texnologiya, tovarlar, qadoqlash, nou-xau va boshqalar sohasidagi innovatsiyalarni qo'llaydigan.
Vertikal raqobat - bu xaridorlarning bir xil ehtiyojlarini qondirishga qodir bo'lgan turli xil tovarlarni ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi raqobat. Raqobatning quyidagi turlari ajratiladi, ular tarmoq ichidagi raqobatning turlari: tovar sotuvchilari o'rtasidagi raqobat va tovar xaridorlari raqobati.
Yuqoridagilar bilan bir qatorda “nohaq raqobat” tushunchasi ham mavjud - bu tadbirkorlik subyektlari raqobatchilarni ham, ularning mahsulotlarini ham obro‘sizlantirishga murojaat qiladigan faoliyatdir. Tuhmatning eng keng tarqalgan harakatlariga quyidagilar kiradi:
-Raqobatchi haqida noto'g'ri yoki noto'g'ri ma'lumotlarni tarqatish;
-Iste'molchiga mahsulotning xarakteri, usuli, ishlab chiqarilgan joyi va sifati to'g'risida buzib ko'rsatilgan ma'lumotlarni etkazish;
-Raqobatchining tovar belgisidan noqonuniy foydalanish, uning kopmaniya nomi, belgilar;
-Raqobatchilarning mahsulotlarini obro'sizlantiradigan noto'g'ri taqqoslashlardan foydalanish;
-Maxfiy ilmiy-texnikaviy, ishlab chiqarish yoki tovarlarni buzuvchi boshqa ma'lumotlarni ruxsatsiz ishlatish yoki oshkor qilish.
Xulosa: raqobatning ko'p turlari bozor munosabatlariga xos bo'lgan xilma-xillikni aks ettiradi va ma'lum xususiyatlarga asoslanib, ma'lum bir bozorda qaysi raqobat turi asosiy ekanligini aniqlashga imkon beradi.
Raqobatning mohiyati iste'molchi uchun ham, sotuvchi uchun ham eng yaxshi sharoitlarni doimiy ravishda izlashdir.Bozor munosabatlarining barcha ishtirokchilari uchun raqobat ob'ektiv ravishda majburiy hodisadir, lekin birinchi navbatda, tovarlar va xizmatlar ishlab chiqaruvchilar uchun shundaydir. Raqobat kurashining voqeligi korxonalarni yangi ishlab chiqarish texnologiyalarini joriy etishga, mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulot tannarxini saqlab qolish yoki arzonlashtirishga majbur qiladi. Boshqacha qilib aytganda, raqobat ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishga, resurslarni tejashga yordam beradi va foydalaniladigan ishlab chiqarish omillarining eng samarali kombinatsiyasini majbur qiladi.
Sog'lom bozor raqobati sharoitida har qanday xo'jalik yurituvchi sub'ektning faoliyati ikki tomonlama - ichki va tashqi nazorat ostida bo'ladi. Raqobatchilar tomonidan bilvosita tashqi nazorat shafqatsiz va xolisdir. Korxonaning raqobatbardoshligi pirovard natijada iste'molchi tomonidan baholanadi, raqobat kurashida u yoki bu ishtirokchining tovarlari, xizmatlariga ustunlik beradi.
Raqobat funksiyalari
Raqobat bozor iqtisodiyoti quyidagi funktsiyalarni bajaradi: