Moliyaboz p65

T
i
i
D
D
S
D/i
uning miqdori bankning kredit stavkasini ifodalaydi;
3) daromadlilikning to‘liq normasi yoki aksiyaga vaqtning ∆t
davrida egalik qilishdagi daromadlilik.
Faqat  dividendlarni  xohlovchi  investorlar  (aksiyaning  kurs
narxi  o‘zgarishini  hisobga  olmaydigan)  uchun  aksiya  ko‘rsat-
kichlarini hisoblashni ko‘ramiz, ya’ni x–x
2
= l, y
1
= y
2
=0.
Bunda daromadlilik noldan katta bo‘ladi, agar i
1
 > i
2
 bo‘lsa,
ya’ni bank stavkasi pasayganda daromadlilikni kuzatish mumkin
(albatta,  o‘zgarmas  dividenlar  miqdorida).
Hozirda barcha mutaxassislar tomonidan bir ovozdan aksiyalar
kursi ifodasi qabul qilinmoqda.
Yuqorida ta’kidlanganidek, aksiyalar daromadliligining to‘liq
normasi  uch  o‘zgaruvchiga  bog‘liq:  dividendlar  miqdoriga,
bankning ssuda stavkasiga va aksiyaning sotilish narxiga. Bu o‘z-
garuvchilar  aksiyalar  bo‘yicha  noaniq  miqdorlar  hisoblanadi,

---

221
obligatsiyalar  bo‘yicha  esa  faqat  ssuda  foizi  (nominal  va  kupon
ma’lum)  miqdorigina  noaniq  bo‘lishi  mumkin.  Bu  holat
(noaniqlik) ishonchsizlikni keltirib chiqarmaydi.
Faraz  qilaylik,  investor  qimmatli  qog‘ozni  so‘ndirilishiga  t
1
kun qolguncha sotib  olgan va so‘ndirilishiga t
2
  kun qolganda esa
sotib yuborgan (t
1
 > t
2
). Bundagi daromadni  topamiz. So‘ndirilishiga
mos ravishda t
1
 va t
2
 kunlar qolgungacha mavjud bo‘lgan depozit
foiz stavkalarini t
1
 va t
2
 orqali belgilab olamiz. Unda sotib olish
S
1
 va sotish S
2
 narxlari quyidagicha hisoblab topiladi:
1
2
1
2
;
(1
)
(1
)
365
365
.
=
=
+
+
N
N
t
t
i x
i x
1
2
S
S
Obligatsiyalarning  bahosi  va  daromadliligini  (daromad  olish
usuliga bog‘liq holda) aniqlashda obligatsiyalarning quyidagi har
xil turlarini ko‘rib chiqamiz:
• nominal narxida so‘ndiriluvchi oldindan belgilangan kupon
(foiz)  stavkali  obligatsiyalar;
• nominal  bo‘yicha  so‘ndiriluvchi  diskont  bilan  sotiladigan
(joylashtiriladigan)  nol  kuponli  obligatsiyalar;
• nominal bo‘yicha so‘ndiriluvchi bir maromda ortib boruvchi
kupon stavkali obligatsiyalar;
• «fransuz turidagi» obligatsiyalar (ular bo‘yicha daromad ular-
ning egalari qo‘lida bo‘lgan davridagina to‘lab boriladi).
Obligatsiyalarning daromadlari uch ko‘rsatkich asosida belgilanadi:
1)  daromadlilikning kupon normasi (me’yori) bilan (kuponda
ko‘rsatilgan foiz stavkasida);
2)  daromadlilikning  joriy  normasi  bilan  (kupon  daromadini
sotib olish narxiga nisbati bilan);
3) daromadlilikning to‘liq normasi bilan (obligatsiyadan to‘liq
foydalanganligidan: foiz daromad olish, ularning kapitalizatsiyasi
va nominal bahosini olish).
Moliyaviy  investitsiyalar  samaradorligini
aniqlashga doir misollar
1-misol.  Investorga  obligatsiyaning  bozor  bahosini  (narxini)
aniqlash  lozim.  Obligatsiya  bo‘yicha  vaqtning  boshlang‘ich

---

222
momentida va har bir kupon choragida nominal narxidan (N) 10 %
miqdorida foiz daromad (S) to‘lanmoqda. Obligatsiyaning muomala
muddatidan oldin, ikki yildan keyin esa uning foiz daromadi va
nominal narxi 1000 so‘mga teng.
Muqobil solishtirish uchun ikki yilga mo‘ljallangan bank depoziti
bo‘yicha murakkab foizlar sxemasi yordamida har chorak uchun
hisoblanadigan foiz daromadi miqdori 8 % ga teng.
Yechim. Ushbu misolni yechish uchun formula (1) qo‘llaniladi,
bunda n=8 (ikki yilda 8 marta chorakli kupon to‘lovlari amalga
oshiriladi);
β – 2 % (chorak uchun qayta hisoblangan 8 % ga teng yillik
foiz stavka);
N=1000 so‘m (obligatsiyaning nominal narxi);
S
0
=S
1
=S
2
=...=S
7
=S=0,1N=100  so‘m,
C
8
=C+N=1100  so‘m.
Berilgan misol shartlaridan foydalangan holda (1) formuladan
quyidagini  olamiz:
1
2
1
1
1
(1
â)
1
(1
...
(
).
(1
â) (1 â)
(1 â)
(1 â)
â
+
+
−
+
+
+ +
=
+
+
+
+
+