"Moliya"fanidan kurs ishi mavzu: Moliyaviy munosabatlarda investitsion

2.3 Ikkinchi turdagi investitsiya banklari

Faoliyatning tashkil etilishi, funktsiyalari va tabiati. Ushbu turdagi banklar tashkiliy tuzilmasi, vazifalari va operatsiyalari bo'yicha birinchi turdagi banklardan sezilarli darajada farqlanadi.

Ikkinchi turdagi investitsiya banklari aksiyadorlik asosida, davlat ishtirokidagi aralash mulkchilik shaklidagi va sof davlatga asoslangan bo‘lishi mumkin. Bunday banklarning asosiy vazifasi iqtisodiyotning turli tarmoqlarini o‘rta va uzoq muddatli kreditlash, shuningdek, ilg‘or texnologiyalar va ilmiy-texnika inqilobi yutuqlarini joriy etish bilan bog‘liq maxsus maqsadli loyihalardir.
Urushdan keyingi dastlabki yillarda G‘arbiy Yevropaning iqtisodiy tiklanishida, bir qator rivojlanayotgan mamlakatlarda sanoat va infratuzilmani yaratishda investitsiya banklari katta rol o‘ynadi. Bu borada aralash yoki davlat investitsiya banklari sanoatni uzoq muddatli kreditlashning yuqori darajasini va yangi sanoat tarmoqlarini yaratishni ta’minlagan Fransiya, Italiya, Ispaniya, Portugaliya, Skandinaviya mamlakatlari kabi davlatlarni alohida ta’kidlash lozim. unda. Qoida tariqasida, bunday banklar davlat yoki aralash mulk bilan chambarchas bog'liq bo'lib, uni kapital qo'yilmalarni moliyalashtirish uchun uzoq muddatli mablag'lar olish orqali ta'minladilar. Aralash yoki davlat tipidagi investitsiya banklari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish davlat dasturlari va iqtisodiyotni barqarorlashtirish rejalarini amalga oshirishda faol ishtirok etdilar. Hozirgi vaqtda ular ssuda kapitali bozorida ham turli operatsiyalarni amalga oshiradilar: yuridik va jismoniy shaxslarning jamg’armalarini jamlaydi, o’rta va uzoq muddatli kreditlash ishlarini olib boradi, xususiy va davlat qimmatli qog’ozlariga mablag’ qo’yadi, turli moliyaviy xizmatlarni rivojlantiradi. Bunday banklar mavjud bo'lgan mamlakatlarning kredit tizimida ular tijorat banklaridan keyin muhim o'rinni egallaydi. Ikkinchi turdagi investitsiya banklari faoliyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, ular o'rta va uzoq muddatli kreditlash bo'yicha eng xavfli operatsiyalar bilan bog'liq yukni ko'tarib, tijorat banklari va boshqa moliya institutlarining kreditlariga murojaat qilishga majbur bo'ladilar. o‘rta va uzoq muddatli kreditlashni amalga oshirish, xususiy va davlat qimmatli qog‘ozlariga mablag‘ kiritish, turli moliyaviy xizmatlarni rivojlantirish. Bunday banklar mavjud bo'lgan mamlakatlarning kredit tizimida ular tijorat banklaridan keyin muhim o'rinni egallaydi. Ikkinchi turdagi investitsiya banklari faoliyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, ular o'rta va uzoq muddatli kreditlash bo'yicha eng xavfli operatsiyalar bilan bog'liq yukni ko'tarib, tijorat banklari va boshqa moliya institutlarining kreditlariga murojaat qilishga majbur bo'ladilar. o‘rta va uzoq muddatli kreditlashni amalga oshirish, xususiy va davlat qimmatli qog‘ozlariga mablag‘ kiritish, turli moliyaviy xizmatlarni rivojlantirish. Bunday banklar mavjud bo'lgan mamlakatlarning kredit tizimida ular tijorat banklaridan keyin muhim o'rinni egallaydi. Ikkinchi turdagi investitsiya banklari faoliyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, ular o'rta va uzoq muddatli kreditlash bo'yicha eng xavfli operatsiyalar bilan bog'liq yukni ko'tarib, tijorat banklari va boshqa moliya institutlarining kreditlariga murojaat qilishga majbur bo'ladilar.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda investitsiya banklari asosan 1960-yillarda bu davlatlar siyosiy mustaqillikka erishgandan keyin vujudga kelgan. Bu banklarni tashkil etishda sanoati rivojlangan mamlakatlarning tijorat va investitsiya banklari faol ishtirok etdilar. Rivojlanayotgan mamlakatlardagi investitsiya banklari uzoq muddatli kreditlash va qimmatli qog'ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshiradilar. Bundan tashqari, keyingi paytlarda bir qator mamlakatlarda birinchi va ikkinchi turdagi investitsiya banklarining funksiyalari va operatsiyalarini birlashtirgan investitsiya banklari faoliyat yuritmoqda.
AQSH, Kanada, Angliyada ikkinchi turdagi investitsiya banklari mavjud emas, ular oʻrnini oʻrta va uzoq muddatli kreditlash imkonini beruvchi boshqa kredit-moliya institutlari egallaydi. Germaniyada bunday bank funksiyalarini asosan yirik tijorat banklari bajaradi. Hozirgi vaqtda Yaponiyada uchta uzoq muddatli kredit banklari mavjud: Yaponiya sanoat banki, Yaponiyaning uzoq muddatli kredit banki va Nippon kredit banki. Ular 1952 yilgi maxsus qonun bilan tashkil etilgan. Birinchi ikkita bank o'z faoliyatini yirik korxonalarga qaratgan. Nippon Credit Bank ipoteka va investitsiya banki funktsiyalarini birlashtiradi va kichik va o'rta kompaniyalarni kreditlashga ixtisoslashgan.
Ishonchli banklar Yaponiya kredit bozorida ham ishlaydi, ular mulkni boshqarish uchun yaratilgan, lekin keyinchalik bank funktsiyalarini egallagan. Ular uzoq muddatli moliyalashtirishni ta'minlaydi va moliyaviy boshqaruvni o'z zimmasiga oladi.
Frantsiyada bunday turdagi banklar biznes banklari, shuningdek, o'rta va uzoq muddatli kredit banklari shaklida mavjud.
Italiyada investitsiya banklari bir nechta yarim davlat va davlat banklari tomonidan taqdim etilgan. Jumladan, Instituto Mobiliare Italiano, Midibank, Efi-L Bank, sanoatni o‘rta va uzoq muddatli kreditlash, shuningdek, o‘rta va kichik firmalar uchun Mediocredito. Bundan tashqari, Italiyada mamlakatning qoloq janubidagi sanoat va infratuzilmani kreditlashga ixtisoslashgan uchta bank - Isveimer, Irfio, Chisdan iborat maxsus guruh ajralib turadi. Ispaniyada ikkinchi turdagi investitsiya banklari tizimi mavjud. Shveytsariyada bunday turdagi investitsiya banklari ishlamaydi va ularning vazifalarini tijorat banklari bajaradi. Turkiyada ikkinchi turdagi beshta investitsiya banklari mavjud: uchta davlat va ikkita xususiy. Davlat investitsiya banki, Sanoat va mehnat investitsiyalari davlat banki turli davlat va aralash korxonalarning maqsadli dasturlariga uzoq muddatli sarmoya kiritish orqali davlat sektoriga xizmat qilmoqda. Turizm banki xususiy va davlat turizmi va uning infratuzilmasini uzoq muddatli kreditlash imkonini beradi. Ikkita xususiy investitsiya banki - Sanoat taraqqiyot banki va Sanoat investitsiya kredit banki xususiy sanoat kompaniyalari va korxonalariga uzoq muddatli kreditlar beradi. Ularning o‘ziga xosligi shundaki, ular Turkiya Markaziy banki, Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki va Yevropa investitsiya banki resurslaridan foydalangan holda omonatlarni jalb qiladilar va o‘z majburiyatlarini shakllantiradilar. Shu bilan birga, ushbu banklar qimmatli qog'ozlarning birlamchi bozorida qimmatli qog'ozlarni joylashtirishda vositachi hisoblanadi.
Avstriyada xususiy sektorga xizmat ko'rsatadigan "Investitsiya krediti banklari" deb nomlangan ettitaga yaqin bunday turdagi banklar mavjud. Finlyandiyada investitsiya banklarining vazifalari tijorat banklari tomonidan amalga oshiriladi.
Passiv va faol operatsiyalar. Ikkinchi turdagi investitsiya banklarining passiv va faol operatsiyalari xususiy va davlat sektorlarining maqsadli loyihalarini uzoq muddatli kreditlash bilan bog‘liq faoliyatining xususiyatiga qarab shakllanadi.
Bu banklarning majburiyatlari o‘z mablag‘lari (ustav kapitali va zahira fondi), depozitlar, tijorat banklari va boshqa moliya institutlarining kreditlari hisobidan shakllanadi. Majburiyatlarning asosiy qismini yuridik va jismoniy shaxslarning omonatlari, shuningdek, asosan tijorat banklari tomonidan taqdim etiladigan jalb qilingan kreditlar tashkil etadi. Ularning ulushi 30-50% ga yetishi mumkin. Shu munosabat bilan so‘nggi paytlarda banklar boshqa bank va moliya institutlariga qaramlikni kamaytirish maqsadida depozit operatsiyalarini kengaytirishga intilmoqda.
Faol operatsiyalar asosan 60-70% gacha bo'lgan o'rta va uzoq muddatli kreditlardan, qolgan qismini esa turli qimmatli qog'ozlarga qo'yilgan mablag'lardan iborat.

Xulosa
Shunday qilib, investitsiya banklari korxonalar va hukumatlarga kapital qo'yilmalarni moliyalashtirish uchun birlamchi bozorlarda o'zlarining yangi qimmatli qog'ozlarini (qarz yoki kapital) sotishda yordam berishga ixtisoslashgan firmalardir. Bunga qo'shimcha ravishda, qimmatli qog'ozlarni sotish tugallangandan so'ng, investitsiya bankirlari ushbu qimmatli qog'ozlarning ikkilamchi bozorini broker va diler sifatida shakllantiradilar. Aksiya yoki obligatsiyalarning yangi chiqarilishi dastlabki taklif deb ataladi. Qimmatli qog'ozlarni bozorga olib chiqishda investitsiya banklari mijozni uch bosqichdan o'tkazadilar: tashkiliy bosqich, qimmatli qog'ozlarni joylashtirishni kafolatlash bosqichi - anderrayting (xavfni qabul qilish) va joylashtirish. Savdo usuli va mijozning ehtiyojlariga qarab, investitsiya bankiri o'z xizmatlarini taklif qilishi mumkin. Anderrayting - bu jarayon uning davomida investitsiya banklari qimmatli qog'ozlarning yangi chiqarilishini qat'iy belgilangan narxda qayta sotib olishni kafolatlaydi, ya'ni. investitsiya banklari aktsiyalarning yoki obligatsiyalarning butun chiqarilishini belgilangan narxda qaytarib sotib oladi va keyin bu qimmatli qog'ozlarni individual investorlarga sotadi.
Investitsiya banklari juda moslashuvchan institutlar bo'lib, etarli daromad keltiradigan deyarli har qanday moliyaviy xizmatlarni taqdim etadilar.
Investitsiya banki faoliyatiga qimmatli qog‘ozlarning yangi emissiyasi anderraytingi, mijozlarga qimmatli qog‘ozlarning qaysi turlarini chiqarish bo‘yicha maslahat berish, taklifni qachon va qanday boshlash (bozorga yangi qimmatli qog‘ozlarni taklif qilish) bo‘yicha maslahat berish kabi yordamchi funksiya kiradi.
Bir qator G'arb mamlakatlarida zamonaviy kredit tizimida investitsiya banklari katta rivojlanishga erishdi. Aksariyat G'arb mamlakatlarida (birinchi navbatda, AQSH, Yaponiya, Angliya va Frantsiyada) investitsiya banklari mehnat taqsimoti va kredit sektoridagi ixtisoslashuv natijasida ajralib chiqdi. Investitsiya banklarining asosiy vazifasi uzoq muddatli ssuda kapitalini jalb qilish va uni aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa turdagi qarz majburiyatlarini chiqarish va joylashtirish orqali qarz oluvchilarga taqdim etishdan iborat. Har bir yirik firma, korporatsiya, qoida tariqasida, xizmatlaridan doimiy ravishda foydalaniladigan o'z investitsiya bankiga ega. Hozirgi vaqtda investitsiya banklarining ikki turi mavjud. Birinchi turdagi banklar faqat qimmatli qog'ozlar savdosi va joylashtirish bilan, ikkinchi turdagi banklar uzoq muddatli kreditlash bilan shug'ullanadi.
Tijorat banklarining investitsion faoliyati nafaqat bank sektorining alohida elementi uchun, balki butun mamlakat uchun ham strategik ahamiyatga ega. Tijorat banklari tomonidan investitsiya faoliyati samaradorligini oshirish muammosini hal etish iqtisodiy o‘sish, aholi turmush darajasini yuksaltirish, ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik va iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash bilan bog‘liq. Oqilona investitsiya siyosati tijorat bankining o‘zi ham samarali rivojlanishini ta’minlaydi.