Молиянинг ижтимоий иқтисодий моҳияти ва функциялари

И.Т. Балабановнинг фикрига кура бозор иқтисодиёти шароитида молиянинг тақсимлаш функцияси ўзининг мазмунини йўқотади.
Иқтисодчи В.М. Родионованинг фикрига кўра молия тақсимлаш ва назорат функцияларни бажаради.
Ҳозирги шароитда аксароият Ўзбекистонлик иқтисодчи олимлар молиянинг тақсимлаш ва назорат функцияларини бажаришини эътироф этишади.
Иқтисодий субъектларнинг асосий манфаати фойда олиш ҳисобланади.
Фойда марказлаштирилмаган пул фондларининг асосий молиявий манбаи ҳисобланади.
Бозор иқтисодиёти шароитида мулкчилиннг куп укладли шаклларини пайдо булиши ва бозор иқтисодиётининг амал қилиши тулик иқтисодий мустакилликни таъминловчи декмократик тизимни шакллантиришни объектив зарур килиб куяди. Бундай шароитда иқтисодий субъектлар фаолиятининг молиявий натижалари яъни тадбиркорлик фойдасини тақсимлаш улар томонидан кабул қилинадиган молиявий карорларга бо\лиқдир.
Савол тугилади. Турли даражадаги куп сонли фондларни шакллантиришнинг асосий молиявий манбалари нима ҳисобланади.
Албатта бунда макродаражада Ялпи ички маҳсулот ва унинг таркибини ташкил килувчи миллий даромад. Ялпи ички маҳсулотни тақсимлаш жараёни турли хил молиявий инструментлар: меёрлар, ставкалар, тарифлар, ажратмалар ва бошқа молиявий инструментлар воситасида амалга оширилади.
Микродаражада эса унинг манбаи корхоналар пул даромадлари ва жам\армалари ҳисобланади.
Молиянинг назорат функцияси- бу обектив амал қилувчи пул муносабатлари жараёнларини назорат қилишдир.
Молиянинг назорат функциясини объекти бўлиб хўжалик субъектлари фаолиятининг молиявий натижалари ҳисобланади.
Молиявий назорат ўтказувчи субъектлар нуқтаи назаридан молиявий назорат қуйидаги турларга ажратилади:

	Молиявий назоратнинг турлари
Умумдавлат молиявий назорати (Давлат хокимияти ва бошаруви томонидан амалга ошириладиган назорат).		Ваколатли молиявий назорат (Вазирликнинг назорат тафтиш булимлри томонидан амалга оширилади)		Ички хужалик молиявий назорати (корхоналарнинг молиявий хазмат органлари томоинадан амалга оширилади. Уларнинг функцияси корхонанинг ишлаб чиқариш молиявий фаолиятини текшириш ҳисобланади.).		Жамоатчилик молиявий назорати(алохида жисмоний шахслар томонидан амалга оширилади)		Мустакил молиявий назорат (Аудит назорати, манффатдорлар иқтисодий агентлари.)

	Ўтказиш муддатлари бўйича молиявий назоратнинг турлари.
Дастлабки молиявий назорат (1. Корхоналар молиявий режасини тузиш куриб чиқиш ва тасдиклаш жараёнидаги молиявий назорат. 2. Бюджет ташкилотлари сметаси. 3. Давлат бюджети лойихаси тузиш, куриб чиқиш ва тасдиклаш жараёндаги молиявий назорат).				Жорий молиявий назорат (Молиявий режани бажарилиш, бюджет даромад ва харажатларини бажарилиш ту\рилигини текшириш мақсадида амалга оширилади. Бу ерда опративлик ва эгилувчанлик муҳим рол уйнайди ).			Суннги молиявий назорат (Амалга оширилган молиявий операциялар сунги натижаларини самарадорлигини текшириш ҳисобланади.).

Молиянинг бошқа қиймат категориялари: пул, кредит, меҳнатга туловлар фонди, баҳо ва бошқалардан фаркли томони уни давлатларни амал қилиши билан бевосита бо\лиқлиги ҳисобланади.