Молиявий натижалар хисоби

Moliyaviy natijalar xisobi

Reja:
1. Moliyaviy natijalar щisobining moщiyati va aщamiyati
2. Foyda va zararlar tarkibi va uning щisobi


1. Moliyaviy natijalar щisobining moщiyati va aщamiyati
Moliyaviy natija deyilganda korxonalarning yil oxirida tadbirkorlik faoliyatidan daromad yoki xarajat bilan yakunlanishi tushuniladi. Ыtish davri i=tisodiyotida щar bir korxona daromad natijasidan manfaatdor bыladi. Foyda manbasi korxonaning maʼmuriy, sotish, operatsion va bosh=a xarajatlarni =oplashda ishlatiladi. Shuningdek foydadan byudjetga soli=lar va bosh=a tыlovlarni tыlash uchun sarflanadi. Ammo nafa=at daromad (foyda) balki zarar щam korxonaning moliyaviy natijasi bыlishi mumkin. Bunday щolat korxonaning maщsulot ishlab chi=arishda, sotishda va ishlab chi=arish zaщiralarini sarflashda notы\ri =arorlar =abul =ilish yoki nazoratning sustligi va bosh=a sabablar natijasida sodir bыladi. Щozirgi kunda korxonalar moliyaviy natijasini foyda bilan yakunlashga erishish lozim. Korxonalar yil oxirida zarar bilan yakunlasa oxir o=ibat uning bankrot bыlishiga sabab bыladi.
Bozor i=tisodiyoti sharoitida xыjalik yurituvchi subyektlarda foydaning aщamiyati katta. Foyda tadbirkorning kыpro= daromad olishga, maщsulot ishlab chi=arish щajmlarini oshirishga va bosh=a imkoniyatlarni kengaytirishga undaydi. Foyda щajmining kыpayishi nafa=at tadbirkorlarning balki xodimlarning щam manfaatdorligini oshiradi. Korxonalarda foyda asosan maщsulotlarni sotishdan olingan foyda, asosiy faoliyatdan tash=ari bosh=a daromadlar va moliyaviy daromadlar щisobiga kыpayadi.
Korxonaning foydasiga ichki va tash=i muщit omillari taʼsir kыrsatadi. Kыpincha, foyda mi=doriga inflyatsiya, valyuta va kredit siyosati taʼsir =iladi. Bu omillarni taʼsir darajasini ыrganish, taщlil =ilish va =arorlar =abul =ilish korxonaning asosiy vazifalaridan щisoblanadi.
Shunday ekan korxonaning moliyaviy natijasini buxgalteriya щisobida щisobga olish muщim masalalardan щisoblanadi. Bozor i=tisodiyoti sharoitida moliyaviy natijalarni щisobga olishning vazifalari =uyidagilar щisoblanadi:

• 
  moliyaviy natijalar shakllanishini Nizomga muvofi= tashkil etish;
  
• 
  korxonada daromadlarni va zararlarni щujjatlarda rasmiylashtirish;
  
• 
  moliyaviy natijalar bilan bo\li= muamolarni buxgalteriya schyotlarida tы\ri aks ettirish.
  

2. Foyda va zararlar tarkibi va uning щisobi
Xыjalik yurituvchi subyektlar tomonidan ularning xыjalik faoliyatini amalga oshirish natijasida olinadigan daromadlar =uyidagilardan iborat:

1. 
   Maщsulot (ish va xizmat) ni sotishdan olingan daromadlar;
   
2. 
   Asosiy faoliyatdan tash=ari bosh=a operatsion daromadlar;
   
3. 
   Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar;
   
4. 
   Fav=ulodda daromadlar.
   

“Xarajatlar tarkibi tы\risidagi Nizom” ga muvofi=, korxona faoliyati moliyaviy natijasi =uyidagi foyda kыrsatkichlari bilan tavsiflanadi:

1. 
   Maщsulot sotishdan olingan foyda maщsulot realizatsiyasidan olingan sof tushum bilan sotilgan maщsulot tannarxi ыrtasidagi far=dan ani=lanadi.
   

Yalpi foyda real olingan sof tushum - sotilgan maщsulot tannarxi.

2. 
   Asosiy faoliyatdan olingan foyda (zarar) maщsulot realizatsiyasidan olingan foyda bilan davr xarajatlari ыrtasidagi far=ga asosiy faoliyatdan olingan bosh=a daromadlarni =ыshish yoki ayirish yыli bilan ani=lanadi.
   

Asosiy faoliyatdan olingan foyda maщsulot realizatsiyasidan olingan yalpi foyda-davr xarajatlari bosh=a daromadlar-bosh=a zararlar.

3. 
   Xыjalik faoliyatidan olingan foyda (zarar), asosiy faoliyatdan olingan foyda summasiga moliyaviy faoliyatdan olingan foyda summasi =ыshiladi, zararlar esa ayiriladi.
   

Umumxыjalik faoliyati foydasi asosiy faoliyat foydasi moliyaviy faoliyatdan daromad-moliyaviy xarajatlar.

4. 
   Soli= tыlaguncha olingan foyda, u umumxыjalik faoliyatidan olingan foydaga fav=ulodda vaziyatlardan kыrilgan foyda =ыshiladi, fav=ulodda zararlar ayriladi.
   

Soli= tыlagunga =adar olingan foyda umumxыjalik faoliyatdan olingan foyda (zarar) fav=ulodda vaziyatlardan olingan foyda- fav=ulodda zararlar.

5. 
   Yilning sof foydasi soli= tыlaguncha foydadan soli= va bosh=a tыlovlar ajratib tashlangan щolda ani=lanadi.
   

Sof foyda soli= tыlagunga =adar foyda-daromaddan tыlanadigan soli=lar-bosh=a soli= va tыlovlar.
Korxonaning daromadlari va xarajatlarining tarkib topishi va ulardan foydalanish yangi schyotlar rejasining tы==izinchi bыlimida 9000-9900 sonli schyotlarida amalga oshiriladi. Bu schyotlarning moщiyati =uyidagicha:
9000 -asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini щisobga oluvchi schyotlar.
9100 -sotilgan maщsultlarning tannarxini щisobga oluvchi schyotlar.
9200 -asosiy vositalar va bosh=a aktivlarning chi=ib ketishini щisobga oluvchi schyotlar.
9300 -asosiy faoliyatdan olingan bosh=a daromadlarning щisobga oluvchi schyotlar.
9400 -davr xarajatlarini щisobga oluvchi schyotlar.
9500 -moliyaviy faoliyat daromadlarini щisobga oluvchi schyotlar.
9600 -moliyaviy faoliyat bыyicha xarajatlarni щisobga oluvchi schyotlar.
9700 -fav=ulodda foyda (zarar) larni щisobga oluvchi schyotlar.
9800 -soli=lar va yi\imlarni tыlash uchun foydaning ishlatilishini щisobga oluvchi schyotlar.
9900 -yakuniy moliyaviy natijalarni щisobga oluvchi schyotlar.
Ushbu schyotlar tranzit schyotlar bыlib, щisobot davrining oxirida ularning =oldi\i =olmaydi. Bu schyotlarning saldosi щisobot davrining oxirida 8710-“Щisobot davrining ta=simlanmagan foydasi (=oplanmagan zarari)” schyotiga ыtkaziladi. Tayyor maщsulotlar, tovarlar va kыrsatilgan xizmatlarning sotilishidan olingan daromadlar shuningdek, sotilgan tovarlarning =aytarilishi va xarajatlarga byerilgan chegirmalar =uyidagi schyotlarda щisobga olinadi:
9010 -“Tayyor maщsulotlarni sotishdan daromadlar”;
9020 -“Tovarlarni sotishdan daromadlar”;
9030 -«Ish va xizmatlarni bajarilishidan daromadlar»;
9040 -“Sotilgan tovarlarning =aytarilishi”;
9050 -«Xaridorlar va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar».
Bu schyotlar tranzit щisoblanib, щisobot davr oxirida uning =oldi= summasi =olmaydi. Xыjalik yurituvchi subyektning asosiy faoliyatidan olingan daromadlar buxgalteriya щisobida =uyidagicha provodka yoziladi:
D-t 4010 -«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar»
K-t 9010 -«Tayyor maщsulotni sotishdan olingan daromad».
Xaridorlar tomonidan korxonaga pul ыtkazilganda =uyidagicha buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi:
D-t 5110 -“Щisob kitob schyoti”
K-t 4010 -«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar».
Chakana savdoda tovarlarni sotish jarayonida xaridorlarning taщliliy щisobini yuritish zaruriyati bыlmasa, kassadan pul mabla\larini щisobga oluvchi schyot debeti bыyicha aks ettiriladi:
D-t 5010 -“Milliy valyutadagi pul mabla\lari”
K-t 9020 -«Tovarlarni sotishdan olingan daromadlar».
Bosh=a щolatlarda daromadlarni щisobga oluvchi schyotlar olinadigan schyotlar bilan korrespondensiyalanishi lozim. Korxona maщsulot sotish jarayonini ++S ni щisobga olgan щolda amalga oshiradi.
Misol. Tannarxi 40000 sыm bыlgan maщsulot 63000 sыmga sotildi. Lekin maщsulotning =iymati oldindan 100% tыlangan. Ushbu operatsiyaga =uyidagicha buxgalteriya provodkani beramiz:

1. 
   Oldindan tыlovlar olinganida:
   

D-t 5110 -“Щisob kitob schyoti” -63000 sыm.
K-t 6310 -“Xaridor va buyurtmachilardan olingan bыnaklar” -63000 sыm.

2. 
   ++S ni щisobga olgan щolda maщsulotning sotilish aks ettirilgan:
   

D-t 4010 -“Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” -63000
K-t 9020 -“Tovarlarni sotishdan olingan daromad” -52500.
K-t 6410 -“Byudjetga tыlovlar bыyicha =arzlar ” -10500.

3. 
   Olingan bыnaklar щisobga kiritilganda =uyidagcha buxgalteriya yozuvi beriladi:
   

D-t 6310 -«Xaridor va buyurtmachilardan olingan bыnaklar» -63000
K-t 4010 -“Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” -63000.

4. 
   Sotilgan maщsulot tannarxi щisobdan chi=arilganda =uyidagi buxgalteriya provodkasi beriladi:
   

D-t 9110 -“Sotilgan maщsulot tannarxi” -40000.
K-t 2810 -“Ombordagi tayyor maщsulot” -40000.
Щisobot davrining oxirida 9010 va 9110 schyotlari yopiladi. Bu =uyidagi provodkalar berish yыli bilan amalga oshiriladi:
1. D-t 9010 “Tayyor maщsulotlarini sotishdan daromadlar” 52500
K-t 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” 52500
2. D-t 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” 40000
K-t 9110 “Sotilgan maщsulot tannarxi” 40000
Bundan kыrinadiki korxona maщsulot sotishdan 12500 sыm foyda olgan.
Korxonada maщsulotlarni sotish jarayonida uning =iymati =isman tыlanishi mumkin. Bunday щollarda ushbu operatsiyaga =uyidagi buxgalteriya yozuvi beriladi:
Misol: +urilish tashkilotida bajarilgan ishlar =iymati 1500000 sыmni tashkil etadi. Buyurtmachi tomonidan 450000 sыm mi=dorida bыnak ыtkazilgan, =urilish tugallangandan keyin =olgan 70% ishning summasini olishi kerak.

1. 
   Xaridorlardan ishning 30% ini oldindan olinishi:
   

D-t 5110 “Щisob kitob” schyoti- 450000
K-t 6310 “Xaridor va buyurtmachilardan olingan bыnkalar” schyoti- 450000

2. 
   Bajarilgan ishlar uchun xaridorlardan olingan daromadlarning aks ettirilishi:
   

D-t 4010 “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” -1500000
K-t 9030 «Ish va xizmatlarni kыrsatilishidan olingan daromad» -1500000

3. 
   Oldindan olingan bыnaklar summasini щisobdan chi=arilishi:
   

D-t 6310 “Xaridor va buyurtmachilardan olingan bыnkalar” schyoti- 450000
K-t 4010 “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” -450000

4. 
   +olgan bajarilgan ishning summasini olinishi:
   

D-t 5110 “Щisob kitob” schyoti- 1050000
K-t 4010 “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” -1050000