Moliyaviy hisob

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOLIQ QO‘MITASI HUZURIDAGI
FISKAL INSTITUT

“MOLIYAVIY HISOB”fanidan

ORALIQ NAZORAT ISHI

MAVZU: Valyuta schyotidagi pul mablagʻlari va valyuta operatsiyalari hisobi


Bajardi:Saburov Jasur Gulimmat O`g`li
Guruh: 35-21

Reja

1. 
   Pul mablag‘lari va hisob–kitoblarning mazmuni hamda ularni hisobga olishning vazifalari.
   
2. 
   Valyuta schyotini ochish tartibi, uning ahamiyati va vazifalari bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalarni hisobga olish.
   
3. 
   Valyuta schyotidagi mablag‘lar harakatini hujjatlashtirish va hisobga olish.
   

Korxona, firma va tashkilotlarning faoliyatida xo‘jalik aloqalari muhim o‘rin tutadi, chunki bu aloqalar orqali ta’minot, ishlab chiqarish, mahsulotlarni jo‘natish va sotish jarayonlari amalga oshiriladi. Xo‘jalik aloqalari shartnomalarga asoslanib amalga oshiriladi. Natijada bitta xo‘jalik yurituvchi sub’ekt tovar-material zaxiralarini yetkazib beruvchi, ishlarni bajaruvchi va xizmatlarni ko‘rsatuvchi, ikkinchi xo‘jalik yurituvchi sub’ekt esa sotib oluvchi, iste’molchi sifatida maydonga chiqadi, natijada ushbu qiymatliklar, ish va xizmatlarning qiymatliklarini to‘lash bo‘yicha huquq va majburiyatlarga ega bo‘ladi. Bu aloqalar natijasida xosil bo‘lgan hisoblashishlarni aniq tashkil qilish, ayniqsa bozor sharoitida aylanma mablag‘larning tezkorlik bilan aylanishiga va pul mablag‘larining o‘z vaqtida kelib tushishiga sharoit yaratib beradi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar yuqoridagi muomalalaridan tashqari ishlab chiqarish topshiriqlarini bajaruvchi xodimlar bilan ham o‘zaro hisoblashishlar - ishchi va xizmatchilar, ijtimoiy muhofaza, byudjet bilan bo‘ladigan hisoblashishlarni ham amalga oshiradi. Ko‘p hollarda korxona, tashkilot va muassasalar bilan hisoblashishlar naqd pulsiz amalga oshiriladi. Bu hisoblashishlar jarayonida banklarning xizmatidan foydalaniladi, chunki hisoblashishlar amalga oshiriladigan schyotlar tegishli bankda ochiladi. Banklar yuridik shaxslar hisoblanib korxona va tashkilotlarning mablag‘larini qaytarib berish, foizlarni to‘lash va muddatli shartlar to‘lash bilan jalb qiladilar. O‘zbekiston Respublikasida Markaziy Bank, tijorat banklari (tarmoqqa xizmat qiluvchi – paxta, g‘alla, meva, sabzavot, qurilish va hokazo) va xususiy banklar mavjud. Bank va mijoz(klient)ning manosabatlari shartnomaga asosan amalga oshiriladi. Banklar orqali amalga oshiriladigan muomalalar hisoblashish va kredit muomalalariga bo‘linadi. Hisoblashish muomalalarida bank mol yetkazib beruvchi va oluvchi o‘rtasidagi hisoblashishlarni amalga oshirsa va nazorat qilib tursa, kredit muomalasida bank qarz beruvchi va berilgan qarzning o‘z vaqtida qaytarib olinishini nazorat qiladi. Banklarda hisoblashish schyotlaridan tashqari joriy va maxsus schyotlar (xususiylashtirish jamg‘armasi, akkreditiv, chek daftarlari) ham ochiladi. Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida pul mablag‘lari va ekvivalentlari muomalalarining hisobini yuritishning asosiy vazifasi quyidagilardan iborat: -pul mablag‘larining harakati va hisoblashish muomalalarini to‘g‘ri va vaqtida hujjatlashtirish; -korxona, tashkilot va muassasalarning kassasidagi naqd pullar, qimmatbaho qog‘ozlar mavjudligining tezkor va kundalik nazoratini tashkil qilish; -pul mablag‘laridan maqsadli foydalanish ustidan nazorat qilish; -byudjet, bank, shaxslar bilan hisoblashishni o‘z vaqtida va to‘g‘ri amalga oshirishni nazorat qilish; -mol yetkazib beruvchilar va iste’molchilar bilan amalga oshiriladigan hisoblashish turlarining tuzilgan shartnomadagi hisoblashish turlari va vaqtiga to‘g‘ri kelishini nazorat qilish; -debitor va kreditorlar bilan hisoblashishlarni tekshirib borish. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar – korxona, firma va tashkilotlarning joriy aktivlari, pul mablari, ularning ekvivalentlari va olinadigan schyotlari muomaladagi muddatiga qarab ushbu aktivlar quyidagilarga bo‘linadi: -uzoq muddatli (bir yildan ortiq) aktivlar; -qisqa muddatli yoki joriy (bir yilgacha) aktivlar. Joriy aktivlar likvidlikning pasayishi tartibida quyidagilardan tashkil topgan: -pul mablag‘lari va ularning ekvivalentlari; -qisqa muddatli investitsiyalar; -olinadigan schyotlar; -tovar - moddiy zaxiralari; -oldindan to‘langan sarflar (berilgan bo‘naklar). Pul mablag‘lari majburiyatlarni zudlik bidan to‘lash uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan turdagi mablag‘larni o‘z ichiga oladi. Pul mablag‘lariga moliyaviy muassasalardagi joriy schyotdagi qoldiqlar, naqd ko‘pyuralar, tangalar, valyutalar, kichik kassaning naqd pullari va moliyaviy muassasalar tomonidan muddatli depozitlar va muomaladan chiqarish uchun qabul qilingan, sub’ektning kassasidagi konkret o‘tkazib beriladigan pul hujjatlaridir (depozit schyotlar ham pul mablag‘lari sifatida ko‘riladi. Oddiy omonat schyotlar bo‘yicha bank muomaladan chiqarish haqida dastlabki xabarnomani talab qilish huquqiga ega, ammo bu vakolatni kam qo‘llaydi. Shuning uchun omonat schyotlari odatda pul mablag‘lariga kiritiladi). Bu o‘tkaziladigan pul hujjatlariga oddiy cheklar, kassaning orderlari, mijozning cheklari, pul o‘tkazmalari va boshqa hisoblashish vositalari kiradi. Balansning «Pul mablag‘lari» moddasidagi qoldiq pul mablag‘lari schyotlariga kiradigan barcha turdagi mablag‘larni aks ettiradi. Pul ekvivalentlari – bu pul mablag‘lariga o‘xshaydigan lekin boshqacha turkumlanadigan aktivlardir. Ular xazina vosiqalari (xazina vosiqalari – bu muomalaga chiqarilgan, keyin bir yildan kam muddatga qaytariladigan hukumatning foizsiz majburiyatlaridir. Ular chegirma bilan sotiladi va o‘z vaqtida to‘lanadi. To‘lash qiymati bilan chiqarilish qiymati o‘rtasidagi farq xaridorning foiz daromadi bo‘ladi. Xazina vosiqalari bir yil ichida va undan ortiq muddatda to‘lanadigan hukumatning majburiyatlari hisoblanib, agar ular joriy moliyaviy yil davomida to‘lanmasa, qisqa muddatli investitsiya sifatida turkumlanmaydi), tijorat qog‘ozlari (qisqa muddatli vosiqalar – bu korporatsiyalar tomonidan chiqarilgan o‘zining qisqa muddatli pul mablag‘lariga bo‘lgan ehtiyojlarni moliyalashtiruvchi mablag‘lardir) va depozit sertifikatlardan (tezda talab qilib olish mumkin bo‘lmagan depozit sertifikatlari yoki bank depozitlari, muomaladan chiqarish yo‘li bilan to‘lanishi va jazo (sanksiya) o‘tkazilishi mumkin) iborat. Kechiqishlar va jarima jazo (sanksiya)lari pul ekvivalentlarining pul mablag‘lariga almashtirilishiga ta’sir qilishi mumkin. Shuning uchun, ekvivalentlar kassa schyotida hisobga olinadi. Ko‘pincha pul ekvivalentlarini hisoblashish vositalariga aylantirish ehtiyoji yo‘q (pul ekvivalentlari moliyaviy holatinig o‘zgarishi haqidagi hisobot uchun maxsus ma’noga ega). Ekvivalentlar odatda qisqa muddatli investitsiya schyotiga kiritiladi. Hisobot davrining oxirida to‘liq olinmagan pul o‘tkazmalari (cheklar) pul mablag‘lari schyotidagi qoldiqlaridan ayrilmaydi. Ba’zi kompaniyalar pul mablag‘lari schyotidagi qoldiqni, cheklar to‘lash uchun taqdim qilinmaguncha kamaytirmaydilar. “Pul mablag‘lari” schyoti erkin foydalanish mumkin bo‘lmagan, kompensatsion qoldiq deb ataluvchi, summani o‘z ichiga oladi. Bu qoldiq kredit to‘g‘risidagi shartnomaning ta’minoti sifatida sub’ekt o‘zining schyotida bank talabiga binoan saqlaydigan minimal summani ko‘rsatadi. Haqiqatda bu shartnoma naqd pulni chegaralaydi va kompaniyaning likvidligini pasaytirishi mumkin. Overdraft – bu qisqa muddatli majburiyat kabi hisoblanadigan va aktiv schyotlardagi mavjud bo‘lgan debet qoldiqdan yuqori bo‘lmagan summadagi to‘lovni amalga oshirishda vujudga keladigan kredit qoldiqdir. Overdraft, agarda bank tomonidan to‘langan omonatchi schyotining overdrftini amalga oshirayotgan bo‘lsa, sub’ektning ushbu bankdagi boshqa pul mablag‘lari schyotlarida ijobiy qoldiqka ega bo‘lgan holdagina debet va kredit qoldiqlarini o‘zaro qoplash mumkin. Bu holda bank debetor va kreditor rolini bajaradi. Ammo turli moliyaviy muassasalarning schyotlari o‘zaro qoplanmaydi. Kredit resurslaridan foydalanish samarasini oshirish va korxonalar ishlarini pirovard natijalariga kredit mexanizmi ta’sirini kuchaytirish maqsadida banklarning korxonalar bilan kredit munosabatlari kredit shartnomalari bilan rasmiylashtiriladi. Korxonalar banklarda hisob-kitob va valyuta schyotlaridan tashqari, qat’iy maqsadga belgilangan mablag‘larni saqlash uchun maxsus joriy schyolar (limitlashtirilgn chek daftarchalari, akkreditivlar, maxsus schyotlar va boshqalar) ochishlari mumkin. Pul mablag‘lari hisobi buxgalteriya hisobi schyotlar rejasining beshinchi bo‘limidagi, hisob-kitoblar esa oltinchi bo‘limidagi schyotlarda yuritiladi. Pul mablag‘lari va hisob-kitoblar hisobining asosiy vazifalari mablag‘lari va qimmatli qog‘ozlarni butligini operativ, kundalik nazorat qilish, pul mablag‘larini qat’iy belgilangan maqsadga sarflanishini, byudjet, banklar, xodimlar va boshqa muassasalar bilan to‘g‘ri va o‘z vaqtida hisoblashishlarni, mol sotib oluvchi va mol yuboruvchilar bilan shartnomada belgilangan hisoblashish shakllariga amal qilishni nazorat qilish; -qarzlarni qaytarish muddatidan o‘tkazib yubormslik maqsadida debitolar va kreditorlar bilan olib borildigan hisob-kitoblarni o‘z vaqtida solishtirish. Bozor iqtisodi sharoitida pul mablag‘ini va uning ekvivalentlarini saqlash, kirimi va sarfini ustidan qattiq va tizimli nazorat o‘rnatish lozim. Chunki ular tez harakat qiladigan va ugirlanishi nisbatan oson bo‘lgan mablag‘lardir. Shuning uchun ularni saqlash, kirim va sarflanishini nazorat qilishning quyidagi usullarini qo‘llash maqsadga muvofiqdir: A. Pul mablag‘larining ichki nazorati. Ichki nazorat tizimi quyidagilarni ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgan siyosat va tadbirlardir: -aktivlarni himoya qilish; -sub’ektning moliyaviy siyosatini mosligini ta’minlash; -buxgalteriya schyotlarida aks ettirilgan ko‘rsatkichlarning ishonchliligini ta’minlash. Pul mablag‘lari va aktivlar ustidan o‘rnatilgan qattiq ichki nazorat tizimi, pul mablag‘lari va ularning ekvivalentlarining amalga oshirilgan baholanishi moliyaviy hisobotlaridan foydalanuvchilar aniq va ishonchli bo‘lib hisoblanadi. Pul mablag‘lari ustidan o‘rnatilgan ichki nazorat quyidagi vazifalarni bajarishi kerak: - pul mablag‘larini alohida saqlash va alohida hisobini yuritish; - naqd pulga amalga oshirilgan barcha muomalalarning hisobini yuritish; - kassada faqat zarur bo‘lgan naqd pulning qoldig‘ini saqlash; - kassadagi naqd pul qoldig‘ining doimiy tekshiruv hisoblarini amalga oshirish; - daromad keltirmaydigan pul mablag‘larining qaytarilishini taminlash; - pul mablag‘larini jismoniy nazorat qilish (vaqti-vaqti bilan kassadagi naqd pullarni inventarizatsiya usuli yordamida tekshirib turish). V. Pul mablag‘larining kelib tushishini nazorat qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: Hamma sub’ektlarda pul mablag‘larning tushishini ko‘p manbalari va har xil nazorat muomalalari mavjud. Amalda quyidagi muomalalar ko‘proq ishlatiladi: - pul mablag‘larini to‘lash, naqd pulga amalga oshiriladigan muomalalarni aks ettirish va kassadagi qoldiqlarni taqqoslash bo‘yicha majburiyatlarni ta’minlash. Bu tartib o‘g‘irlikni kalbaki hujjatlar bilan berkitish va o‘g‘irlik tavakalchiligini kamaytiradi; - pul mablag‘larining bankdagi schyotlarga tushishidan boshlab, doimiy va tuxtovsiz pul olish uchun har bir alohida xodimga majburiyatini belgilash. Bu nazorat o‘z navbatida quyidagilarni talab etadi: 1. Kechiktirilmagan hisoblashishlar, ya’ni hisoblashishlarni belgilangan vaqtda amalga oshirish; 2. Kechiktirilmagan yozuvlar, muomala yozuvlarini o‘z vaqtida amalga oshirish; 3. Olingan barcha pul mablag‘larini o‘z vaqtida deponentlash, ya’ni tegishli maqsadlar yoki majburiyatlarga yo‘naltirish. Pul mablag‘larining boshqaruv funksiyasini bajarish bo‘yicha tuxtovsiz nazoratni ta’minlash va yozuvlarni yuritish. Bu nazorat, kundalik va kassadagi naqd pulning kutilmagan hisobi, ichki taftish va kundalik olingan pul mablag‘lari, to‘lovlar va qoldiqning kundalik hisobotini o‘z ichiga oladi. S. Pul mablag‘larining sarfini nazorat qilish tartibi quyidagilardir: Ko‘pchilik kompaniya va firmalar juda ko‘p remitentlarga pul to‘laydilar. Pul mablag‘larini nazorat qilish tizimi har bir kompaniya va firma uchun ayrim ishlab chiqarilsa ham quyidagi qoidalar ko‘p hollarda umumiy holda qo‘llaniladi: - Pul mablag‘larining xarajatlari haqidagi hujjatlarni yuritish bo‘yicha cheklarni yozish, imzolash, ularni yuborish va yozuvlarni yuritish bo‘yicha majburiyatlarni taqsimlab berish: - Xo‘jalik ehtiyojlari uchun sarflangan xarajatlarni kichik summadan tashqari (kichik kassalar), oldindan raqamlangan cheklar bilan rasmiylashtirish (xarajat orderlar bilan): - Agar kichik kassaning schyotlari qo‘llanilsa, ulardan foydalanish bo‘yicha huquqlarni nazorat qilish zarur; - Xarajatni tasdiqlovchi zarur hujjatlar mavjud bo‘lsagina kassaning chiqim orderlarini yozish; Pul mablag‘larini ro‘yxatga olish va rasmiylashtirish ustidan nazorat qilish, ya’ni kassaning kirim va chiqim daftarining o‘z vaqtida va to‘g‘ri yuritish.
Valyuta schyotini ochish tartibi, uning ahamiyati va vazifalari bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalarni hisobga olish O‘zbekiston Respublikasi va chet mamlakatlar hududidagi banklar schyotlaridagi chet el valyutasidagi pul mablag‘larining naqdligi va harakati to‘g‘risidagi axborotlarni umumlashtirish quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi: 5210-“Mamlakat ichida valyuta schyotlari”; 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari”; 5210-“Mamlakat ichida valyuta schyotlari” va 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari” schyotlarining debetida valyuta schyotlariga pul mablag‘larining kelib tushishi, kreditida esa pul mablag‘larining hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi. Bank ko‘chirmasini tekshirish natijasida aniqlangan korxonaning valyuta schyotining debeti yoki kreditiga xatolik bilan o‘tkazilgan summalar 4860-“Da’volar bo‘yicha olinadigan schyotlar” yoki 6960- “Da’volar bo‘yicha to‘lanadigan schyotlar” schyotlari bilan bog‘langan holda aks ettiriladi. Buxgalteriya hisobida valyuta schyoti bo‘yicha operatsiyalar bank ko‘chirmalari va ularga ilova qilinadigan pulli va hisob-kitob hujjatlari asosida aks ettiriladi. Valyuta mablag‘larining analitik hisobi chet el valyutasidagi pul mablag‘larini saqlash uchun banklarda ochilgan har bir schyot bo‘yicha yuritiladi. Chet el valyutasidagi pul mablag‘larini hisobga oluvchi schyotlar (5200)ning bog‘lanishi № Xo‘jalik muomalalarining mazmuni Schyotlarning bog‘lanishi Debet Kredit 1 Kassadan valyuta mablag‘larining valyuta schyotiga topshirilishi 5210, 5220 5020 2 Ishlatilmagan chek va akkreditiv summasining valyuta schyotiga o‘tkazilishi 5210, 5220 5510-5520 3 Ilgari qisqa muddatli investitsiyalar tartibida berilgan qarzning qaytarilishi 5210, 5220 5830 4 Ilgari berilgan bo‘naklarning qaytarilishi 5210, 5220 4310-4330 5 Qondirilgan da’volar summasining kelib tushishi 5210, 5220 4860 6 Olingan bo‘naklar summasi 5210, 5220 6300, 7310 7 Ilgari aksiyalarga obuna bo‘lgan ta’sischilardan ulush summasining kelib tushishi 5210, 5220 4610 8 Nominal qiymatdan yuqori bahoda sotilgan aksiyalardan emission daromadning kelib tushishi 5210, 5220 8410 9 Investitsiyaga mablag‘larning qo‘yilishi 0600, 5800 5210, 5220 10 Bankdan kassaga valyuta mablag‘larining kelib tushishi 5020 5210, 5220 11 Xususiy aksiyalarning sotib olinishi 8610, 8620 5210, 5220 12 Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar oldidagi qarzlarning to‘lanishi 6010 5210, 5220 13 Berilgan bo‘naklarning summasi 4310-4330 5210, 5220 14 Ilgari olingan bo‘naklarning qaytarilishi 6300, 7310 5210, 5220 15 Ta’sischilarga hisoblangan dividendning to‘lanishi 6610 5210, 5220 16 Hisoblangan foizlar bo‘yicha qarzlar qoplandi 6920 5210, 5220 17 Qisqa muddatli kreditlar va qarzlar qoplandi 6810-6840 5210, 5220 18 Uzoq muddatli kreditlar va qarzlarning joriy qismi qoplandi 6950 5210, 5220 19 Ijaraga beruvchiga tegishli bo‘lgan to‘lovlar to‘landi 6910, 6950 5210, 5220 5. Valyuta schyotidagi mablag‘lar harakatini hujjatlashtirish va hisobga olish Xorijiy valyutadagi pul mablag‘larini va xorijiy valyuta operatsiyalarini har bir korxona amalga oshirishi mumkin. Amaldagi Nizomga binoan mulk shaklidan qat’iy nazar O‘zR hududida xorijiy valyuta operatsiyalarini amalga oshiruvchi barcha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar 2001 yil 1 noyabrdan boshlab xorijiy valyutadagi operatsiyalarni buxgalteriya hisobida aks ettirish tartibi belgilangan
Xorijiy valyuta mablag‘lari, qiymatliklari va operatsiyalari xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘lgan sanaga Markaziy bank kursi bo‘yicha so‘m ekvivalentida aks ettiriladi. Jumladan quyidagilar bo‘yicha: a) kassadagi valyuta mablag‘lari, bankdagi depozit va ssuda schyotlari, akkreditivlar, valyuta ssuda qarzlari; b) xorijiy valyutadagi debitor va kreditor qarzlar; v) tuzilgan shartnomalar bo‘yicha bojxona yuk deklaratsiyasini rasmiylashtirish sanasiga import qilingan tovar-material qiymatliklar va boshqa aktivlarning kirimi; g) bojxona to‘lovlarining amalga oshirilishi; d) xorijiy valyuta ko‘rinishidagi pulli hujjatlar; ye) xorijiy valyutadagi qimmatli qog‘ozlar. Xorijiy valyutani sotish va sotib olish buxgalteriya hisobida operatsiya sodir bo‘lgan sanaga bo‘lgan Markaziy bank kursi bo‘yicha aks ettiriladi. Xorijiy valyutani sotish (sotib olish)da sodir bo‘ladigan kursdagi farq (ijobiy yoki salbiy) ijobiy bo‘lsa – 9540-«Kurs farqlaridan olingan daromadlar» schyotida, salbiy bo‘lsa – 9620-«Kurs farqlaridan zararlar» schyotida hisobga olinadi. Xorijiy valyutani sotilishi buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda aks ettiriladi: a) valyuta schyotidan xorijiy valyutani Markaziy bank kursi bo‘yicha o‘tkazilishi: Dt 5530-«Boshqa maxsus schyotlar» schyotining «Tranzit» schyoti, Kt -5020-«Valyuta schyoti». b) Markaziy bank kursi bo‘yicha xorijiy valyutani «Blokschyot» dan chiqarilishi: Dt 9220-«Boshqa aktivlarning sotili va boshqacha chiqib ketishi», Kt 5530-«Boshqa maxsus schyotlar» schyotining «Tranzit» schyoti. v) valyuta bozorida kelishilgan kurs bo‘yicha sotilgan xorijiiy valyutaning so‘m ekvivalentini hisob-kitob schyotiga o‘tkazilishi: Dt 5110-«Hisob-kitob schyoti», Kt 9220-«Boshqa aktivlarning sotili va boshqacha chiqib ketishi» schyoti. g) Xorijiy valyutani sotishda hosil bo‘lgan ijobiy kurs farqini Markaziy bank kursidan ortig‘ini aks ettirilishi: Dt 9220-«Boshqa aktivlarning sotili va boshqacha chiqib ketishi», Kt 9540-«Kurs farqlaridan olingan daromadlar» schyoti. d) Xorijiy valyutani sotishda hosil bo‘lgan salbiy kurs farqini (Markaziy bank kursidan kam) aks ettirilishi: Dt 9620-«Kurs farqlaridan zararlar», Kt 9220-«Boshqa aktivlarning sotili va boshqacha chiqib ketishi» schyoti. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar har bir hisobot oyining oxirgi sanasiga balansning valyuta – moddalarini Markaziy bank kursi bo‘yicha qaytadan baholaydi va sodir bo‘lgan kurs farqlari ijobiy bo‘lsa 9540-«Kurs farqlaridan olingan daromadlar» schyotiga, salbiy bo‘lsa – 9620-«Kurs farqlaridan zararlar» schyotiga o‘tkaziladi. Balansning valyuta moddalariga quyidagilar kiritiladi: a) kassadagi, bankning depozit, ssuda schyotlaridagi, shu jumladan akkreditivlardagi valyuta mablag‘lari; b) xorijiy valyutadagi pulli hujjatlar; v) xorijiy valyuta ko‘rinishidagi qisqa va uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar; g) xorijiy valyuta ko‘rinishidagi debitor va kreditor qarzlar, kreditlar va qarzlar Xorijiy valyuta harakati to‘g‘risidagi ma’lumotni bank muassasasi korxonaga valyuta schyotidan ko‘chirma berish yo‘li bilan xabar beradi. 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlar»ni kredit oboroti 2/1 – jurnal-orderida aks ettiriladi. Bu schyotning debet oboroti 2/1 qaydnomaini yuritish bilan nazorat qilinadi. Valyuta schyoti bo‘yicha analitik hisob kartochkalarda valyutalarning nomlari bo‘yicha yuritiladi.