Moliyaviy inqirozining mohiyati

MOLIYAVIY INQIROZINING MOHIYATI

REJA:

• Moliyaviy inqiroz nima?
• Moliyaviy inqirozga nima sabab bo'ladi?
• Moliyaviy inqirozga misollar
• Jahon moliyaviy inqirozi
• Kreditlash standartlarining bo'shashganligi
• Murakkab moliyaviy vositalar
• Muvaffaqiiyatsizliklar boshlanadi, yuqumli kasalliklar tarqalad

Moliyaviy inqiroz nima?

Moliyaviy inqiroz sharoitida aktivlar narxi keskin pasayib ketishini ko'rmoqda, korxonalar va iste'molchilar qarzlarini to'lay olmaydilar, moliya institutlari esa likvidlik etishmovchiligini boshdan kechirmoqda. Moliyaviy inqiroz ko'pincha vahima yoki bank faoliyat yuritishi bilan bog'liq bo'lib, uning davomida investorlar aktivlarini sotishlari yoki pul mablag'larini omonat hisobvarag'idan olishlari mumkin, chunki ular moliya institutida qolsa, ularning qiymati tushib ketadi. Moliyaviy inqiroz deb nomlanishi mumkin bo'lgan boshqa holatlarga spekulyativ moliyaviy pufakchaning yorilishi, qimmatli qog'ozlar bozori qulashi, mustaqil sukut yoki valyuta inqirozi kiradi. Moliyaviy inqiroz banklar bilan chegaralanishi yoki bitta iqtisodiyot, mintaqa iqtisodiyoti yoki butun dunyo iqtisodiyotiga tarqalishi mumkin.

Moliyaviy inqirozga nima sabab bo'ladi?

Moliyaviy inqiroz turli sabablarga ega bo'lishi mumkin. Odatda, inqiroz institutlar yoki aktivlar haddan tashqari baholangan taqdirda yuzaga kelishi mumkin va mantiqsiz yoki podaga o'xshash investorlarning xatti-harakatlari bilan kuchayishi mumkin. Masalan, tezkor sellofflar aktivlar narxining pasayishiga olib kelishi mumkin, bu esa bankni ishlamay qolganligi haqida mish-mishlar bo'lganida, shaxslarni aktivlarni tashlab yuborishga yoki katta miqdordagi mablag'ni olib qo'yishga undaydi.

Moliyaviy inqirozga misollar

Moliyaviy inqiroz odatiy hol emas; ular dunyoda valyuta mavjud bo'lgan vaqtgacha sodir bo'lgan. Ba'zi taniqli moliyaviy inqirozlarga quyidagilar kiradi:

• Tulip Mania (1637). Garchi ba'zi tarixchilar ushbu maniya Gollandiya iqtisodiyotiga unchalik ta'sir ko'rsatmaganligini va shuning uchun uni moliyaviy inqiroz deb hisoblash kerak emas deb ta'kidlasa-da, bu mamlakatga sezilarli ta'sir ko'rsatgan bubon vabosi tarqalishiga to'g'ri keldi. Shuni yodda tutgan holda, inqiroz haddan tashqari spekulyatsiya bilan yoki pandemiya bilan yuzaga kelganligini aniqlash qiyin.

• 1772 yildagi kredit inqirozi. Kreditning tez sur'atlar bilan kengayib borayotgan davridan so'ng, ushbu inqiroz mart / aprel oylarida Londonda boshlandi. Katta bankning hamkori Aleksandr Fordays Ost-Hind kompaniyasining qisqa muddatli aktsiyalarini yo'qotib qo'ydi va qaytarib bermaslik uchun Frantsiyaga qochib ketdi. Vahima Angliya banklarining yugurishiga olib keldi, natijada 20 dan ortiq yirik banklar bankrot bo'lib qoldi yoki omonatchilar va kreditorlarga to'lovlarni to'xtatdi. Inqiroz tezda Evropaning katta qismiga tarqaldi. Tarixchilar ushbu inqirozdan Boston choy partiyasi - 13 koloniyada ommabop bo'lmagan soliq qonunchiligi va natijada Amerika inqilobini keltirib chiqargan tartibsizliklarga sabab bo'lmoqdalar.

• 1929 yildagi aktsiyalar halokati. 1929 yil 24-oktabrdan boshlangan ushbu halokat bir muncha vaqt davom etgan vahshiy spekülasyonlar va aktsiyalarni sotib olish uchun qarz olganidan keyin aktsiyalarning narxi pasayib ketdi. Bu Buyuk Depressiyani keltirib chiqardi, bu butun dunyo bo'ylab o'n yildan ortiq vaqt davomida sezilib turdi. Uning ijtimoiy ta'siri ancha uzoq davom etdi. Favqulotda omillardan biri tovar ekinlarining haddan tashqari ko'pligi bo'lib, narxlarning keskin pasayishiga olib keldi. Avariya natijasida keng ko'lamli qoidalar va bozorni boshqarish vositalari joriy etildi.
• 1973 yil OPEK neft inqirozi. OPEK a'zolari 1973 yil oktyabr oyida Yom Kippur urushida Isroilni qo'llab-quvvatlagan mamlakatlarga qarshi neft embargosini boshladilar. Embargo oxiriga kelib, bir barrel neft 3 dollardan 12 dollarni tashkil etdi. Zamonaviy iqtisodiyotlar neftga bog'liqligini hisobga olsak, narxlarning ko'tarilishi va noaniqlik 1973-74 yillardagi fond bozorining qulashiga olib keldi, ayiqlar bozori 1973 yil yanvaridan 1974 yil dekabrigacha davom etdi va Dow Jones sanoat o'rtacha qiymati 45% qiymatini yo'qotdi.

• 1997–1998 yillardagi Osiyo inqirozi. Ushbu inqiroz 1997 yil iyul oyida Tailand bahti qulashi bilan boshlandi. Chet el valyutasi etishmayotganligi sababli Tailand hukumati AQSh dollaridagi qoziqdan voz kechishga va bahtning suzishiga yo'l qo'yishga majbur bo'ldi. Natijada Sharqiy Osiyoning katta qismiga tarqalib ketgan katta devalvatsiya, shuningdek, Yaponiyani ham urib yubordi va qarzning YaIMga nisbati ulkan o'sishiga olib keldi. Uning ketidan inqiroz moliyaviy tartibga solish va nazoratni yaxshilashga olib keldi.
• 2007-2008 yillarda jahon moliyaviy inqirozi. Ushbu moliyaviy inqiroz 1929 yildagi Qimmatli qog'ozlar bozoridagi inqirozdan keyingi eng yomon iqtisodiy falokat bo'ldi. 2007 yildagi ipoteka krediti inqirozidan boshlanib, 2008 yil sentyabr oyida Lehman Brothers investitsiya bankining ishlamay qolishi bilan global bank inqiroziga aylandi. Katta yordam va boshqa choralar zararning tarqalishini cheklashga qaratilgan bo'lib, jahon iqtisodiyoti tanazzulga yuz tutdi.