Монография Яяш£Ш к 'iirlih \ назар хдкимов инсон экологияси монография


♦♦♦  атроф-мууит объектларини (атмосфера цавоси, сув, ер


Download 7.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/45
Sana20.11.2023
Hajmi7.13 Mb.
#1789990
TuriМонография
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   45
Bog'liq
Инсон экологияси

♦♦♦ 
атроф-мууит объектларини (атмосфера цавоси, сув, ер, 
тупрок^ ер к,аъри, биохилмахилликцурицланадиган табиий 
уудудлар) антропоген таъсир уамда бошца салбий таъсир 
цилувчи омиллардан сакдаш ва сифатини таъминлаш
;
♦♦♦ 
экологик ж щ атдан энг кам хавф тугдирувчи материал- 
лардаН) мацсулотлардан, ишлаб чщ ариш объектлари ва бошца 
объектлардан уст увор даражада фойдаланиш
;
♦♦♦ 
цури^ланадиган табиий уудудларни кенгайтириш;
*** зацарли кимёвий ва радиоактив моддалардан экологик 
хавфсиз фойдаланишни таъминлаш;
♦♦♦ 
чщ индилар билан боглик; ишларни амалга оширишнинг 
экологик хавфсиз тизимини такомиллаштириш;
♦♦♦ 
адолининг 
экологик 
маданиятини 
шакллантириш, 
атроф-мууитни мудофаза цилиш соос,асида давлат органлари 
фаолиятининг шаффофлик даражасини ошириш ва фуцаролик 
жамиятининг ролини кучайтириш;
б) 2030-йилгача булган даврда Узбекистон Республикаси- 
нинг Атроф-мущтни мух,офаза цилиш концепциясини 2019- 
2021 йилларда амалга ошириш буйича “Иул харитаси” тасдик;- 
ланди. Концепция эришилган натижалар мак;садли курсаткич- 
лар ва атроф-мущтни мудофаза кдлиш буйича тегишли даврга 
мулжалланган асосий йуналишлардан келиб чикдан х;олда, 
Узбекистон Республикаси Вазирлар Махдамаси томонидан уч 
йил муддатга алохртда-алохдда тасдикданадиган “Йул харита- 
лари” асосида боскцчма-боскцч амалга оширилади.65
65 Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони.”2030 йилгача булган даврда 
Узбекистон Республикасининг Атроф-мухитни мудофаза цилиш концепцияси” 
https://uza.uz/oz/docum ents/2030-y% acha-b-lgan-davrda-zbekiston-respublikasinm g- 
atrof-31-10-2019
64


Экологик хавфсизлик сохасида давлат боищарувини тако­
миллаштириш мак,садида ва республикада атроф-мухитни 
мухофаза кдлиш, экологик шароитни яхшилаш, чикдндиларни 
цтроф-мухитга зарарли таъсирини олдини олиш ва ахоли 
саломатлиги, ахоли турмуш тарзи сифати ва даражасини 
ошириш учун кулай шароит яратиш, чикдндилар билан ишлаш 
тизимини 
узок; вак,т 
мобайнида 
яхшилаш, 
шунингдек 
Узбекистон 
Республикаси 
Президентининг 
2017-йил 
21-апрелдаги “Экология ва атроф-мухит сохасида давлат 
бошк;аруви тизимини такомиллаштириш тугрисида” Фармони- 
га мувофик; ва Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 
йил 21 апрелдаги “Узбекистон Республикаси Экология ва 
атроф-мухитни мухофаза кдлиш давлат кумитаси фаолиятини 
ташки этишни таъминлаш чора-тадбирлари тугрисида”ги 
карори Узбекистон Республикаси Табиатни мухофаза кдлиш 
давлат кумитаси Узбекистон Республикасннинг экология ва 
атроф-мухитни мухофаза кдлиш давлат кумитасига айлан- 
тирилди.
Узбекистон Республикасннинг Экология ва атроф-мухдт- 
ни мухофаза кдлиш давлат кумитаси экология атроф-мухитни 
мухофаза кдлиш, табиий ресурслардан окдлона фойдаланиш ва 
такрор ишлаб чик;ариш сохасида давлат органи булиб, 
Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига хисобот 
беради.
Бундан ташцари, Узбекистон Республикаси Давлат Эколо­
гия ва атроф-мухитни мухофаза кдлиш кумитаси тизимида 
экология ва атроф-мухитни мухофаза кдлиш буйича К,орак,ал- 
погистон Республикаси кумиталари, шунингдек вилоятлар ва 
Тошкент шахрининг экология ва атроф-мухитни мухофаза 
кдлиш буйича худудий бонщармаларидан ташкил топган.
К,ор ак;ал I г о ги ст о н Республикаси экология кумитаси к;оши- 
да ва атроф-мухитни мухофаза кдлиш кумитаси, экология ва 
атроф-мухитни мухофаза кдлиш бонщармалари, туманлар
“ Узбекистон Республикаси Давлат экология ва атроф-муз^тни мухофаза цилиш 
кумитасининг тарихи -  http://w w w .uznature.uz/yz/site/page?num er=103.
65


атроф-мухдтни мух;офаза кдлиш булинмаларида, “'Гоза Худуд" 
давлат унитар корхонасининг шахдрлар ва шунингдек, респуб­
лика туманларида маиший чикдндиларни йук; кдлиш буйича 
хизматлар курсатиш участкалари асосида туман х,окимлик- 
ларининг ободонлаштириш булимлари тузилди.
Экология ва атроф-мухдтни мухдфаза кдлиш, кулай 
экологик вазиятни баркарор таъминлаш, худудий бирликлар- 
нинг самарадорлигини 
ошириш, шунингдек, 
2017-2021 
йилларда Узбекистон Республикасининг ривожланишининг 
бешта устувор йуналишлари буйича х,аракатлар стратегияси- 
нинг максадларига мувофик,лаштириш х;амда давлат боища- 
рувида маъмурий ислох;отлар концецияси доирасида давлат 
бонщарувининг 
самарадорлигини 
таъминлаш 
мак,садида 
Давлат экология кумитаси к,ошида Узбекистон экология ва 
атроф-мущтни мух;офаза кдлиш илмий-текшириш института
Узбекистон экологик кумитаси, 
"Эко-Энергия” Илмий- 
инновацион маркази, 
Илмий-Ахборотлар маркази каби 
булимлар фаолият курсатмокда.
Узбекистон Республикасининг атроф-мущтни мух,офаза 
к,илиш сиёсати мамлакат экологик хавфсизлигини ва атроф- 
мухдтни мух;офаза кдлиш, экологик вазиятни яхшилаш, 
чикдндиларнинг атроф-мухдтга зарарли таъсирини олдини 
олиш, ах;оли турмуш даражаси ва сифатини яхшилаш учун к,улай 
шарт-шароитларни яратиш, чикдндиларни йигиш, сакдаш, 
ташиш, кайта ишлаш ва утилизация кдлишга йуналтирилган.
Узбекистон Республикасининг Экология ва атроф-мухдт- 
ни мух,офаза кдлиш давлат кумитаси ресурсларидан окдлона 
фойдаланиш ва уни такомиллаштириш сох,асидаги давлат 
органи хдсобланади ва уз фаолиятида Узбекистон Респуб­
ликаси Вазирлар Махдамасига хдсобот беради, Узбекистон 
Республикаси атроф-мухдтни мух;офаза кдлиш сох;асида бир 
к,атор халк,аро конвенцияларга кушилган ва тегишли ривожла­
ниш протоколларини ратификация кдлган.67
67 Узбекистон Республикаси Давлат экология ва атроф-мухдтни мудофаза килиш 
кумитасининг тарихи - http://w w w .uznature.uz/yz/site/page?num er=103.
66


Мамлакатимизда инсон экологияси ечимидаги масалларга 
ордам бершпда Узбекистон Республикаси Махалла ва оилани 
цуллаб-кувватлаш вазирлигининг ташкил этилиши х,ам мухим 
ахдмият касб этди. Шунингдек, Узбекистон Республикаси 
Ицтисодий тарацкдёт ва камбагалликни кдск;артириш вазир- 
лигининг тузилганлигинихам таъкидлаш лозим.
Инсон экологияси мохияти, мазмуни ва унинг жамият 
ривожидаги урнини ахолига тушунтиришда оммавий ахборот 
воситалари мухим урин эгаллайди. Шунингдек, экологик 
таълимнинг оммалашувида, булажак ик;тисодчилар экологик 
маданиятининг юксалишида хам оммавий ахборот восита- 
ларининг роли каттадир. Шунинг учун Узбекистон Респуб­
ликаси Экология ва атроф-мухитни мухофаза к^лиш давлат 
цумитаси, жамоат ташкилотлари, олий таълим муассасалари, 
мутахассислар иштирокида Узбекистон телерадиокомнанияси 
билан хамкорликда юртимиздаги мавжуд эколо
1
-ик вазият, 
худудларда ёки локал холатда вужудга келаётган экологик 
тангликларга багишланган радноэшиттиришлар, телевизион 
курсатувлар уюштирилиши йулга куйилган. Ижодий гурухдар 
томонидан мамлакатимизнинг ранг-баранг бетакрор табиати
табиий ресурсларининг умумий холати, инсон ва табиат 
муносабатларини тараннум этувчи телевизион фильмлар 
суръатга олинмокда. “Хозирги даврда республикамизда 1500 
дан зиёд оммавий ахборот воситалари фаолият курсатмокда. 
Биргина Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси тарки- 
бидаги телеканалларнинг бир сутка давомидаги умумий эфир 
ватаги 616 соатни ташкил этмокда. Х^олбуки, мустакдлликдан 
олдин бу рак;ам бор-йуги 48 соатга тенг эди, холос”68. 
Республика 
телерадиокомпаниясининг 
“Узбекистон 
24”, 
Узбекистон, “Ёшлар”, “Тошкент”, Оилавий, “Маданият ва 
маърифат” , Уз. репорт, Севимли, Спорт, Махалла, Узбекистон 
тарихи, Зур.ТВ каналлари ва вилоятлар телевидениеси, 
мустакдл хусусий телевидение каналлари орк;али экология
68 Шавкат Мирзиёев.Миллий таракдиёг йулимизни катъият билан давом эттириб, 
янгибоскичгакутарамиз.Том 1, Тошкент, "Узбекистон”,2017,4986.
67


масалаларига багишланган семинарлар, симпозиумлар, илмий 
конференциялар иши кенг ёритилмокда, ижтимоий-ик;тисодий 
тармокдарда мавжуд булган, шунингдек инсон фаолияти 
томонидан вужудга келаётган янги экологик тангликлар 
мохдяти, 
ощбатлари тасвирларга туширилиб намойиш 
этилмокда ва бундай курсатувлар, тадбирлар экологик 
таълимда, булажак бакалавр ва магистрларнинг экологик 
маданиятининг ривожланишида мухим роль уйнамокда. 
Таъкидлаш лозимки, экологик муаммолар тахдилида ва унинг 
ёшлар тафаккурига таъсирида радио хам мухим ахамият касб 
этади. Шунинг учун Узбекистон радиоси, FM ради о си, Узбегим 
таронаси, Махсима радиоси, Ориат доно, Махалла, Водий 
садоси ва бошк,а каналларда экологик вазиятга дойр 
эшиттиришлар 
мунтазам 
олиб 
борилмокда. 
Экологик 
муаммоларнинг объектив мазмунда ёритилишида хусусий 
ахборот восигалари мухим роль уйнамокда. “Эътиборга молик 
жихати шундаки, оммавий ахборот воситаларининг таркиби 
Хам тубдан узгариб бормокда. Буни юртимиздаги барча 
телеканалларнинг к;арийиб S3 фоизи, радиоканалларнинг эса 
85 фоизи нодавлат оммавий ахборот воситалари экани хам 
тасдикдайди.”69 
Шунингдек, 
мамлакати-мизда 
нашр 
кдлинастган газеталарда, яъни Янги Узбекистон, Узбекистон 
овози, Халк; сузи. Правда Востока ва боища нашрларда, 
журналларда экологияга дойр мак,олалар эълон кдлинмок;да.
Мамлакатимиз ижтимоий-ик;тисодий хаётида ёшлар мухим 
урин эгаллашини хисобга олиб, Узбекистонда ёшларнинг 
ахлоций, экологик тарбияси, уларнинг бугунги кун талаблари- 
га жавоб берадиган даражада, юцори малакали мутахассислар 
ёрдамида замонавий, дунёвий билим олишлари учун барча 
имкониятлар яратилган. Узбекистон Республикасида амалга 
оширилган, дунё хамжамияти томонидан эътироф этилган 
Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг 2017- 
2021-йилларга 
мулжаллланган 
ХаРакатлаР 
стратегияси
69 Шавкат Мирзиёев.Миллий тараадиёх йулимизни цатъият билан давом эттириб, 
янги босцичгакутарамиз.Том 1, Тошкент, “Узбекистон’М О!?, 4986.
68


ёшларимизнинг экологик таьлим-тарбиясида алохдда адамият 
касб этмоеда.
Мустакдллик йилларида ёшлар камолотини таъминлашга 
царатилган кенг к,амровли давлат сиёсати туфайли юртимизда 
миллий кадрлар 
тайёрлашнинг хукукдй, ижтимоий ва 
ицтисодий асоси яратилган. Давлатимиз рах;барининг таклифи 
билан 2008 йил “Ёшлар йили” деб номланган булса, 2009 йил 
“Кдшлоктараккиётива фаровонлиги”, 2011 й и л “Кичик бизнес 
ва тадбиркорлик йили” ва 2012 йил “Мустахдам оила йили”, 
2013 йил “Обод турмуш йили”, 2014 йил 
“ C
o f a o m
бола йили”, 
201S йил 
“ К д р и я л а р н и
цадрлаш йили”, 201 б йил “Соглом она ва 
бола йили”, 2017 йил “Халк; билан мулоцот ва инсон 
манфаатлари 
йили”, 
2018 
йил 
“Фаол 
тадбиркорлик, 
инновацион гояларни куллаб-куватлаш йили”, 2019 йил “Фаол 
ннвестициялар ва ижтимоий ривожланиш”, 2020 йил “Илм, 
маърифаг ва ракамли ик'гисодиёт йили"деб аталиши эса 
ёшларимизнинг хдр томонлома ижтимоий, идтисодий х,аётда уз 
уринларини эгаллашлари учун барча имкониятлар вужудга 
келтирилаётганлигидан дарак беради. Чунки ватанимизнинг 
келажаги, 
халкимизнинг 
жах;он 
хдмжамияти даги 
обру- 
эътибори, 
авваламбор, 
фарзандларимизнинг 
униб-усиб, 
улгайиб, цаидай инсон булиб ^аётга кириб боришига 
богликдир. Бу жараёндаги асосий уринни, кслажакда ушбу 
ёшлар тарбияси учун масъул булган бакалаврлар ва магистрлар 
эгаллайди.
Булажак ик,тисодчилар экологик тарбиясининг мухдмлиги 
ва амалий а^амияти мамлакатимизда амалга оширилаётган 
ижтимоий ик,тисодий ислох;отлар, жамият х;аётининг барча 
жабдаларини модернизациялаш масаласи билан чамбарчас 
богликлигидадир, чунки мамлактимизда ёшларнинг ах,оли 
таркибидаги салмоги 64,0% ташкил килади. Шу жихдтдан олиб 
царасак, уларнинг билим 
олишлари, тарбияси, касбий 
тайёргарлиги масалалари мамлакатимиздаги хук,укий демокра­
тик давлат куриш, фукаролик жамиятини ривожлантириш 
жараёнида мухдм адамият касб этади. Шунингдек, ижтимоий
69


идгисодий жабдаларни модернизациялаш шароитида турли 
жабдаларда меднат кдлаётган, укув юртларида таълим олаётган 
ёшларимиз экологик вазият ва атроф-мухитни асраш ёки 
табиий ресурслардан окдлона фойдаланиш масалаларининг 
мудимлиги билан юзма-юз келмокда. Инсон х;аёти, фаолияти 
билан узвий боглик; булган табиат ва ижтимоий мудит 
алок,адорлигини ёшлар чукур англамокда.
Мамлакатимиз дудудларида ер ва сув ресурсларидан 
унумли фойдаланиш масалаларининг ечимида, атмосфера 
давосининг тозалигини сакдаш, минерал хом ашё захиралари- 
мизнинг Ватанимиз бугуни ва келажаги учун фойдаланишда 
жонкуярлик ишларини амалга оширишда ёшларнинг урни 
мудимдир. Бугунги кунда экологик долатнинг асосий кдсм- 
ларидан бири мавжуд минер ал хом ашё, шу жумладан, газ, нефть 
ресурсларидан тежамли фойдаланишни ташкил этишдан 
иборат. Масаланинг адамияги фак;ат унинг тарбиявий 
томонида эмас, балки юртимизнинг ижтимоий идтнсодий 
таракдиёти билан чамбарчас богликдигидадир. Глобаллашув 
жараёнида, давлатлар орасида идгисодий, маданий алодалар 
кенгайиб бораётган бугунги даврда Узбекистон Республикаси- 
нинг жадон дамжамияти, шу жумладан, Урта Осиёдаги тутган 
урни, халкдро обруси муттасил ошиб бормокда. Бундай 
имкониятларнинг 
кулга 
киритилишида 
ёшларимизнинг 
бевосита диссаси бор. Мамлакат халдаро нуфузининг ошиб 
бораётганлиги умумбашарий, минтадавий, дудудий экологик 
муаоммаларнинг ечимини топиш учун урунишларида, ушбу 
содада амалга ошираётган тадбирларида, экологик мудитни 
согломлаштириш учун бажараётган ишлари, глобал, минта- 
давий, худудий экологик тангликларни бартараф этиш учун 
давлат 
бюджетидан 
ажратилаётган 
катта 
микдордаги 
маблагларида дам намоён булаяпти. Таъкидлаш лозимки, 
юртимиздаги экологик мудит, вазиятнинг долзарб масалалари- 
ни урганиш, лойидалар тузиш, илмий ип

Download 7.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling