Mövzu föVQƏlada hallarda müLKİ MÜdafiƏNİn rolu və VƏZİFƏLƏRİ

Sual 1. Təbii fəlakətlərin qarşısının alınmasında dövlət sistemi.

30 aprel tarixli 239 nömrəli qərarı ilə "Fövqəlada halların qarşısının alınması və belə hallarda fəaliyyət üzrə Azərbaycan Dövlət Sisiemi" yaradılmış, onun tərkibini, vəzifələrini, fəallyyət qaydalarını müəyyən edən Əsasnamə və digər normativ sənədlər təsdiq edilmişdir.
Bu sistem ərazi üzrə Respublikanın bütün şəhər, rayon və digəryaşayış məntəqələrini təsərrüfat sahələri üzrə isə bütün nazirlikləri dövlət komitələrini, baş idarələrin və hər cür iqtisadiyyat obyektlərini əhatə edir.
Sistemin hər bir vasitəsi üçün rəhbər orqaniar; gündəllkidarəeimə orqanları; ətraf mühitə və təhlükə potensiallı obyektlərə nəzarət və müşahidə edən qüvvə və vasitələr; fövqəladahallann nəticələrini aradan qaldıran qüvvələr; rabitə və xəbərdarlıq sistemi müəyyən edilrniş, lazımı maddi-texniki vəsait ehtiyatlan yaradılmışdır.
Sistemin rəhbər orqanları bunlardır:

1. 
   Bütün Respublika üzrə: Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin fövqəlada hallar komissiyası- rəhbər Baş Nazirin müavinindən biri olmaqla.
   
2. 
   Muxtar Respublika üzrə: Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin FövqəladaHallar Komissiyası-rəhbəri Naxçıvan MR Baş Nazirin rnüavini olmaqla;
   
3. 
   Şəhər və rayonlar üzrə: rayon (şəhər) icra hakimiyyəti orqanlarının fövqəladə hallar komissiyası (RFHK)-rəhbəri icra hakimiyyəti başçısının birinci müavini olmaqla;
   
4. 
   Təsərrüfat obyektlərində: obyekt fövqəlada hallar komissiyası (SFHK)- rəhbəri nazirin (Komita sədrinin) müavini olmaqla.
   

Sistemin gündəlik idarəetmə orqanları isə bu səviyyədən olan 1) Ərazi fövqəlada hallar komissiyasının növbətçi xidmətləri; nazirliklərin (dövlət komitələri, baş idarələri), təhlükə) potensiallı xalq təsərrüfatı obyektlərinin 2) növbətçi-dispetçer xidmətləri; 3) bütün səviyyələrdən olan mülki müdafiə qərargahlarından ibarətdir.
Davranış qaydaları haqqında göstəriş və məlumatları vaxtında çatdırmaq; fövqə- lada hallarda fəaliyyət üçün nəzərdə tutulan qüvvələrin hazırlanmasına nəzarət etmək, onların işini planlaşdırmaq xilasetmə işləri zamanı idarə olunmasını təşkil etmək; fövqəlada hallarda əhalinin həyat fəaliyyətinin təşkil etmək və s. həvaləolunmuşdur.
Yerli (şəhərlərin, habelə nazirlik və obyektlərin) daimi komissiyaları ilə özlərinin fəaliyyətini təşkil etmək məqsədiilə belə vəzifə bölgüsü aparmalı, bu işə cəlb edilən hər bir təşkilatın və məsul şəxsin səlahətini və məsuliyyətini müəyyən edilməlidirlər.
Fövqəlada halların nəticələrini aradan qaldırmaq üçün həm mövcud olan qüvvə vasitələrindən: nazirliklərin və idarələrin qəza-xilasetmə, qəza- bərpa və çevik yanğınsöndürmə dostələrindən; səhiyyə nazirliyinin təcili yardım xidməti qüvvələrindən, MM-in qoşun hissələrindən və ixtisaslaşdırılmış dəstələrindən; müdafiə nazirliyinin kimyəvi və mühəndis qoşunları hissələrindən; dəmir yolu, hava yolları, Xəzər donanması idarələrinin müvafiq qəza-xilasetmə qüvvələrindən istifadə etmək, həm dəbir sıra tikinti ixtisaslaşdırılmış quraşdırma idarələrində xüsusi çevik qəza-bərpa dəstələrinin yaradılması nəzərdə tutulur.
Yaranan vəziyyətdən asılı olaraq, biitünlükiə Dövlət fövqəlada fəaliyyət sistemi müvafiq daimi fövqəladəkomissiyanmqəran əsasında üç müxtəlif rejimdə işləyə bilər.
1– gündəlik fəaliyyət rejimində-respublikanın ərazisində, о cümlədən dərayonda (obyektdə) sənaye- istehsalat fəaliyyəti radiasiya-kimyəvi şərait həmçinin seysmik hidrometerioloji sanitar-epidemik vəziyyət olan hallarda. Bu zaman rayonlarda, obyektlərdə planlı surətdə ətraf mühtətəhlükə potensiallı obyektlərdə daimi müşahidə aparlır, ehtimal edilən bütün fövqəladə halların qarşısını almaq, təsirini azaltmaq, nəticələrini aradan qaladırmaq məqsədilə

1. 
   əvvəlcədən planlı tədbirlər hazırlanır və yerinə yetirilir 2) Qüvvə vəsaitlər ehtiyatları yaradılır. 3) əhaliyə müvafiq proqramlar əsasında mühafizə, davranış fəaliyyət qaydaları öyrədilir və 4) müvafiq təsərrüfat planları əsasında digər hazırlıq işləri görülür.
   

2 - İkinci rejim-yüksək hazırlıq rejimidir, bu rejimə fövqəlada hallar, başverəcəyi barədə proqnoz alınarkən, normal istehsalat fəaliyyəti, radiasiyakimyəvi şərait, epidemik vəziyyət və s. pisləşərkən keçirilir. Belə hallarda müvafiq fövqəlada komissiyalar vəziyyətin pisləşməsi səbəblərini aşkaretmək üçün 1)operativ qruplar yaradır; 2) növbətçi-dispetçer xidmətlərinin fəaliyyətıni gücləndirir; 3) müşahidə və nəzarəti artırır: fəaliyyət göstərəcək qüvvə və vasitələri hazır vəziyyətə gətirir və onların vəzifələrini konkretləşdirir; əhalinın mühafi- zəsi üzrə tədbirləri dəqiqləşdirirlər;

3. 
   üçüncü fövqəlada rejimdir; sistem bu rejimə fövqəlada hallar başverərkən vəonların nəticələrini aradan qaldırarkən müvafiq daimi komissiyanın qərarı ilə keçirilir. 1) Bu zaman: əhalinin mühafizəsi təşkil edilir;2) işlərə bilavasitə rəhbərlik etmək üçün daimi komissiyaların operativqrupları fəlakət yerlərinə göndərilir; 3) Qüvvə və vasitələr fəlakət yerlərinəgətirilir və xilasetmə işlərinə cəlb edilir; 4) Başvermiş fəlakətin nəticələriaradan qaldırılır; 5) Ətraf mühitdə şəraitin dəyişməsinə daimi və ciddi nəzarət edilir.
   

Fövqəlada halların nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə xilasetmə işlərinə bilavasitə rəhbərlik aşağıdakılar edirlər:

1. 
   nəticəsi ancaq bir istehsalat binasını əhatə edən qismən fövqəlada hallar zamanı -obyekt fövqəlada komissiyası;
   
2. 
   nəticəsi ancaq bir obyektin ərazisini əhatə edən obyekt miqyaslı fövqəlada hallar zamanı-lazımı hallarda rayon (şəhər) və sahə fövqəladakömissiyalarının operativ qrupları da iştirak etməklə, obyekt fövqəladakomissiyası;
   

v) Respublikanın bütün ərazisini əhatə edən yerli FH zamanı-Respublika Nazirlər Kabinetinin fövqəlada hallar üzrə komissiyası;
q) Respublikanın bütün ərazisini əhatə edən bölgə miqyaslı FH zamanı Respublika Nazirlər Kabinetinin fövqəlada hallar üzrə komissiyası.