Moylar va maxsus suyuqliklar

 
8.2. Sovitish suyuqliklari  
 
Ichki  yonuv  dvigatellari  havo  yoki  suyuqlik  bilan  sovitiladi.  Dvigatel 
ishlayotganda sovituvchi suyuqlik harorati 85-90
0
C ga, ba’zan 105-110
0
C ga etadi. 
Bu suyuqliklarga quyidagi talablar qo’yiladi: 
- qaynash harorati sovitish tizimidagi eng yuqori haroratdan 15-20
0
C yuqori 
bo’lishi kerak; 

---

102 
 
- qotish harorati havoning haroratidan 5-10
0
C past bo’lishi kerak; 
- metall detallarni korroziyalamasligi kerak; 
- suyuqliklar arzon, etarli, yong’in chiqish jihatidan xavfsiz bo’lishi kerak. 
Sovitish  tizimida  suvdan  va  antifrizdan  foydalaniladi.  Suv  issiqlikni  yaxshi 
o’tkazadi, issiqlik sig’imi katta, qovushqoqligi past bo’lib, ishlatishga qulay. 
Suvning  umumiy  qattiqligi  deganda  undagi  kaltsiy  va  magniy  tuzlarining 
umumiy  miqdori  tushuniladi.  Suv  qaynaganda  kaltsiy  va  magniy  tuzlari 
cho’kmasdan,  eritmada  qoladi.  Agar  suvdagi  tuzlar  3,0  mG-ekvivalentlardan 
oshmasa, bu suv yumshoq hisoblanadi. Tarkibida 6,0mG-ekvivalentdan ortiq tuzlar 
bo’lgan  suv  qattiq  hisoblanadi.  Qattiq  suvni  yumshoq  suvdan  unda  sovun 
ko’pirtirib aniqlash mumkin. 
Suvni  yumshatishning  eng  oddiy  usuli,  uni  15-20  minut  davomida 
qaynatishdir. 
1l  suvni  tarkibida  20,04  mG  kaltsiy  va  12,16  magniy  tuzlari  bo’lsa  bu 
suvning qattiqligi 1 mG ekvivalentga teng deyiladi. 
Past  haroratda  muzlaydigan  sovitish  suyuqliklarga  antifrizlar  kiradi.  Bu 
suyuqlik etilenglikol va suvning aralashmasidan (muzlaydi) hosil bo’ladi. 
Etilenglikol  -  ikki  atomli  spirt  CH
2
ON-CH
2
ON  bo’lib,  rangsiz  tiniq 
suyuqlik.  U  suv,  spirt  va  atsetonda  yaxshi  aralashadi  va  neft  maxsulotlarida 
erimaydi. 
Suv 0
0
C da, etilenglikol - 11,5
0
C da muzlaydi. 
33,3%  suv  va 66,7% etilenglikoldan iborat aralashmaning qotish harorati -
70
0
C ga teng. 
 
 
16-rasm. Etilenglikol va suvning muzlash harorati.