Moylar va maxsus suyuqliklar

Jadval 1 
Yonilg’i va yonuvchi aralashmalarning yonish issiqligi. 
 
       
Yonilg’i 
Hisoblab 
topilgan havo 
miqdori, 
kg/kg 
Yonilg’ining 
yonish 
issiqligi 
kJ/kg(kkal/kg) 
Yonuvchi 
aralashmaning yonish 
issiqligi,  
kJ/kg(kkal/kg) 
Avtomobil benzini 
14.8 
43961 (10500) 
2780 (664) 
Aviatsiya benzini 
14.9 
44380 (10600) 
2788 (666) 
Dizel yonilg’isi 
14.4 
42700 (1020) 
2771 (662) 
Etil spirti 
8.4 
25958 (6200) 
2763 (660) 
Benzol 
13.2 
39356 (9400) 
2771 (662) 
 
Yonilg’i  bug’larining  havo  bilan  har  qanday  aralashmasi  ham  dvigatelda 
alangalanib  yonavermaydi.  Aralashmaning  yuqori  va  past  alangalanish 
chegaralari  bo’ladi  aralashmaning  yuqori  chegarasiga  havoda  yonilg’i  bug’lari 

---

112 
 
shuncha  miqdorda  bo’ladiki,  aralashma  bundan    ham  quyuqlashib    ketganda  u 
alangalanmaydigan  bo’lib  qoladi.  Alangalanishning  past  chegarasida  havoda 
yonilg’i bug’lari etarli bo’lmaydi, agar èndi aralash-ma bundan xam suyuqlashsa, 
u  yonmaydigan  bo’lib  qoladi.  q0.450.5  bo’lganda  benzinning  alangalanish 
chegarasi  yuqori,  q1.351.40  da  past    bo’ladi.  Bosim  va  haroratni  ko’tarilish 
bilan bu chegaralar bir oz kattalashadi. 
Karbyuratorli  dvigatellar  uchun  asosiy  yonilg’i  sifatida  turli  sort  va 
markadagi benzinlar ishlatiladi. 
Benzinlar  oson  bug’lanadigan  yonuvchi  suyuqlikdir.  Ularda  massasi 
bo’yicha taxminan 85% uglerod, 15% vodorod va juda oz mikdorda kislorod, azot 
va  oltingugurt  bo’ladi.  Benzinlarning  zinchligi  0,712-0,742  g/sm
3
,  yonganda 
chiqadigan  issiqlik  miqdori  taxminan  3200  MJ/m
3
.  Zichligi  nisbatan  katta  va 
yonganda  ko’p  issiqlik  ajralib  chiqqanligi  uchun  yonilg’ining  bu  turi  bilan 
ishlaydigan avtomobillar ancha katta yurish yo’liga ega èkanligi (400 km va undan 
ortiq) bilan farq qiladi. 
Dvigatel hosil qiladigan quvvat, uning tejamkorligi, ishonchligi va samarali 
ishlashi ko’p jixatdan tanlanadigan benzinning xossalariga bog’liq bo’ladi. 
 
Benzin qo’yidagi ekspluatatsion talablariga javob berishi kerak. 
1) karbyuratsion xossalari yuqori bo’lishi, ya’ni barcha rejimlarda dvigatelni 
osongina  yurgizib  yuborilishi  va  barqaror  ishlashini  ta’minlaydigan  yonuvchi 
aralashma hosil qilish kerak; 
2)  yuqori  detonatsion  barqarorlikka  ega  bo’lishi,  ya’ni  har  qanday  ish 
rejamida dvigatelda detonatsiya paydo qilmasligi lozim; 
3)  yonuvchi aralashmaning  yonish  issiqligi kerakli darajada  yuqori bo’lishi 
zarur; 
4) baklarda, yonilg’i berish apparatlarida smolalar xamda dviga-telning issiq 
detallarida mumkin qadar kam qurum xosil qilishi zarur; 
5)  uzoq  saqlanganda  ham  xossalari  o’zgarmasligi  uchun  yuqori 
barqarorlikka ega bo’lishi kerak; 
6) rezervuar, baklar, trubalarni korroziyalamasligi,  uning  yonish  maxsullari 
esa dvigatel detallarini korroziyalamasligi lozim.