Muallif: oqit. Abdullayeva n yaratilgan: Ангрен-2005 Kategoriya


МАВЗУ: № 8 “Юзлик” темасида сонларни номерлашни урганиш


Download 483.13 Kb.
bet10/40
Sana12.11.2023
Hajmi483.13 Kb.
#1768047
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   40
Bog'liq
«математика укитиш методикаси» Muallif oqit. Abdullayeva n yara-www.fayllar.org

МАВЗУ: № 8 “Юзлик” темасида сонларни номерлашни урганиш 
методикаси. 

Максад: “Юзлик” темасида сонлларни номерлаш урганиш метод-
икасини тушунтириб бериш.
Режа: 1. 100 ичида сонларни номерлашни урганишда укитувчининг
вазифаси.



27
2. Огзаки номерлаш.


3. Ёзма номерлаш.
100 ичида сонларни номерлашни урганишда укитувчининг вазифаси бо-
лаларга предметдларни битталаб ва группалаб санашга ургатиш; 100 ичида
сонларни укиш ва ѐзишга ургатиш; болаларга ундан чапга хисоблаганда бир-
ликлар (1 хрна бирликлари) ва унликлар (2 хона бирликлар) каииси уринга
ѐзилишини аникллашни ургатиш, у ѐки бу хона бирликлари иуклигини кандаи
белгилашни курсатиш, шунингдек, биринчи ва иккинчи хона бирликлари, хо-
на сони, хона кушилувчиларининг иигиндиси, бир хонали ва икки хонали
сонлар каби янги тушунчалар ва терминларни укувчилар узлаштириб олишла-
рига эришмоги керак.
Номерлашни урганишда икки боскич ажратилади: 11-20 сонларни но-
мерлаш ва 21-100 сонларини номерлаш. Аммо шуни таъкидламок керакки, 20
гача булган икки хонали сонларни ва 20 дан катта булган икки хонали сон-
ларни номерлаш бир-бирига приниипал ухшагш: бу сонларни огзаки ва ѐзма
номерлаш санокда бирликларни унталаб группалашга ва сонларни ѐзишда ра-
камларнинг урин кииматлари приниипига асосланилади. Шу сабабли иккинчи
унлик сонларининг унлик сонларининг унли таркибини узлаштириш ва бу
сонларни ѐза олиш иши 100 ичида сонларни урганишга таиѐргарлик боскичи
булиб хизмат килади, болалар унга уз билимлари ва малакаларини ишлатади.
Шу вактнинг узида номерлашни урганишда иккинчи унликни ажратиш сон-
ларнинг унлик тартибини ва ракамларнинг урин киимати приниипини яхши
узлаштиришга имкон беради.
Болаларни 20 ичида, сунгра эса 100 ичидаги сонлар билан таништириш
ушбу плпн асосида амлга оширилади: олдин таиѐргарлик иши олиб борилла-
ди, кеиин огзаки номерлаш, шунингдек, ѐзма номерлаш урганилади.
2 унлик сонларини огзаки номерлашнинг урганишнинг болаларни унлик
билан янги санок бирлиги сифатида таништиришдан бошланади. Бунда кур-
сатма кулланма сифатида чуплардан (бирликлар) ва чуплар дастасидан (ун-
ликлар) фоидаланилади. (Масалан, чупларни санаб унтадан килиб дасталаб,
боглаб укуитувчи бирликлардан унликлар кандаи хосил булишини курсатади).
Болалар хам шунга ухшаш машкларни бажарадилар, сунгра улар унликларни
санаидилар, кушадилар ва аиирадилар. Масалан: Мен неча унлик чуп курсата-
япман? Столга мендагидан иккита ортик унлик чуп куиинг; чап кулимдаги
унликлар купми ѐки унг кулимдагиларми? Масалани ечинг: “Бир бола олдин 2
та унлик олма узди, сунгра яна бир унлик олма узди. Бола хаммаси булиб неча
унлик олма узди?” Мисолларни ечинг: унл - 3 унл; 4 унл. - 2 унл. ва х.к. Шун-
даи машклар асосида укувчилар унликларни оддии бирликлар каби санаш,
кушиш ва аиириш мумкин экан, деган хулоса чикаради. Чуплардан, полоска-
лардан ва алохида доирачалардан фоидаланиш мумкин (дарсликлар берилган
иловадан килинган индивидуал кулланма, шунга ухшаш укитувчининг иирик-
рок улчамли демонстраиион кулланмаси), шунингдек, арифметик яшикдан
(унта кубчани битта брусок билан алмаштириш, бу брусокда рангли сиѐх ѐки
рангли калам билан 10 та кубчага булинишни белгилаш) фоидаланиш мумкин.



28
Сонларнинг натурал кетма-кетлигини курсатиш учун узунлиги 20 см булган


чизгичларни кулда ясаш, кеиинрок эса сантиметр ва деииметрлар кузга таш-
ланадиган ранглар билан ажратилган 100 см ли лента ясаш фоидалидир.
10 дан катта сонларни ёзма номерлаш санокдда бирликларни унли
группаллашга ва ракамларнинг урин кииматлари приниипини кулланишга
асосланган; унгдан чапга караб саналганда бирликлар биринчи уринга, унлик-
лар иккинчи уринга ѐзилади.
Абак ѐзма номерлаш билан таништириш учун кимматли курсатма- кул-
ланмаддир.Бунда ясалган: бир булак картон тик чизик билан иккига булинади,
бу кисмларнинг хар бирига икки катордан чунтаклар ѐпиштирилади: юкори
катор чунтаклари чупларни(доирачалар ва бошкаларни) куииш учун, паски
катор чунтаклари босма ракамлар ѐзилган карточкаларни куииш учун мул-
жалланган. Юоридаги чунтакларнинг унгдан биринчисига сонок чуплари, ик-
кинчи уринга эса чупларнинг унталик дасталари (богламлари) куиилади; паст-
ги чунтакларга эса ракамлар-унгдан биринчисига бирликлларни ифодаловчи
ракамлар, иккинчисига эса унликларни ифодаловчи ракамлар куиилади.
Укитувчи абакда 11 дан 19 гача буллган сонларнинг белгиланиши 10 та
чупдан иборат чуплар богламидан ва алохида бирликлардан фоидаланиб бос-
ма ракамлар ѐрдамида курсатади. Бунда, унгдан биринчи уринга куиилган 1
раками бирликни англатишни, унгдан иккинчи уринга куиилган худди шун-
даи ракам унликни англатишини тушунтиради.Бир канча шундаи машклардан
кеиин ( биринчи 2-3 та машк укитувчи томонидан,кеиин эса укувчиларнинг
узлари томонидан бажарилади) тескари машклар бажарилади: ракамлар бел-
гиланган сонларни укиш хар каииси ракамнинг кииматини тушунтириш ва бу
сонда нечта унлик ва нечта бирлик борлигини чуплар ѐрдамида курсатиш так-
лиф килинади.10 ва 20 сонларининг ѐзилиши алохида караб чикилади: 1 ра-
ками ( 2 рамаки) сонда бир унлик (2 унлик ) борлигини курсатади.0 эса берил-
ган сондан бирликлар борлигини курсатади.
Сонларни ѐзиш малакасини мустахкамлаш учун индивидуал кулланма-
лар - устига “ унликлар ва бирликлар “ ѐзилган хоналар жадвалидан ва , шу-
нингдек, икки катор сурилма ракамлари булган жадвалдан фоидаланилади, бу
жадвални болалар 1-синф дарслигига берилган иловадан фоидаланиб ясаб
олишлари мумкин,Бунда шу билан иулма-иулакаи огзаки номерлаш хам так-
рорланади, 16 сонини белгиланг,бу сонда нечта унлик ва нечта бирлик бор? 18
сонидан кеиин келадиган, 15 сонидан олдин келадиган сонни белгиланг ва х.к.
20 ичида сонларнинг номерлашга доир билим ва малакаларни мустах-
камлашга доир иш давомида укувчилар бир хонали сон ва икки хонали сон
терминлари билан танишадилар,Укувчилар ѐзилган сонларга
( масалан, 3,6,8,10,12,17,20) караб, ѐзилиши учун битта ракам ( 1 та бел-
ги)

Download 483.13 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling