Muallif: Shaybonov Muhsinbek 27/03/2023 03: 53: 18

Rejalashtirish parametrlari, rivojlantirish ko‘rsatkichlari - rejalashtirish 
jarayoni OTning “rejalashtiruvchi” deb ataladigan qismi orqali bajariladi. 
Rejalashtiruvchi, bajarishga, tayyor xolatdagi jarayon ichidan yangi jarayonni 
quyidagi to`rtta xollarda tanlash xaqida yechim qabul qiladi: 
1. Jarayon bajarilish xolatidan, bajarilish tugallandi xolatiga o`tishda 
2. Jarayon bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tishda 
3. Jarayon bajarilish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida 
4. jarayon kutish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida. 
Rejalashtirishning turli – tuman algoritmlari mavjuddir, ular xar turli 
masalalar uchun samarali va turli maqsadlarga erishishga mo`ljallangandir. 
Masalan, 1. First –come, First –Served (FCFS) – birinchi keldi, birinchi 
xizmat ko`rsatildi. 
2. Round Robin (RR) –bolalar koruseli. Bu FCFS ni modemfikatsiya qilingan 
ko`rinishidir. 
3. Shortest – Job – First (SJF) –birinchining eng qisqa vaqti va xokazolar. 
Xisoblash tizimi N ta foydalanuvchi interaktiv rejimda ishlaya`gan bo`lsa, xar bir 
foydalanuvchi o`zida protsessor vaqtining ~1/N qismiga ega deb xisoblanishi 
kafolatlaydigan rejalashtirish algoritmini qo`llash mumkin. Xisoblash tizimining 
eng chegaralangan resurslaridan biri `rotsessor vaqtidir. Ularni Ko`p sonli jarayonlar 
orasida taqsimlash uchun tizimga jarayonlarni rejalashtirish protsedurasini 
qo`llashga to`g`ri keladi.

---

Muallif: Shaybonov Muhsinbek 
27/03/2023 03:53:18 
Rejalashtirishning xisoblash tizimi xolatiga tahsirining davomiyligi 
darajasiga qarab, jarayonlarni qisqa muddatli, o`rtacha muddatli va uzoq muddatli 
rejalashtirishlarga bo`linadi. 
Rejalashtirish aniq algoritmlari qo`yilgan maqsadlardan, yechilaydigan 
masala sinflariga bog`liq bo`lib, jarayonlarning statik va dinamik parametrlariga va 
kompyuter tizimlariga tayanadi. Rejalashtirishning siqib chiqaradigan va siqib 
chiqarmaydigan rejimlari ajratiladi. 
Siqib chiqarilmaydigan rejalashtirish rejimida, bajariladigan jarayon boshqa 
jarayonga protsessorni faqat xoxishi bilan berishi mumkin, siqib chiqaradigan 
rejimda esa, bajarilaya`gan o`ziga bog`liq bo`lmagan xolda chiqariladi. Eng oddiy 
siqib chiqarmaydigan rejalashtirish algoritmi – FCFSdir, u qisqa jarayonlarni 
sezilarli darajada ushlab qolishi mumkin(tayyorlik xolatiga vaqtida o`tmagan 
jarayonlarni). 
Vaqtni ajratish tizimlarida keng tarqalgan algoritm bu siqib chiqaradigan 
algoritm –RRdir. 
Siqib chiqaradigan algoritmlar ichida jarayonlarning o`rtacha kutish vaqti 
jixatidan o`timal algoritm -SJF algorifmidir. Qo`yilgan maqsadlarni amalga oshirish 
uchun, yaxshi algoritmlar, tizimdagi jarayonlarning qandaydir xarakteristikalariga, 
yuklamaga navbatdagi to`shiriqlarga xisoblash tizimi xolatiga, boshqacha qilib 
aytganda rejalashtirish `arametrlariga tayanishi zarur. 
Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin: 
statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish 
vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi. 
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini 
(o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan kiritish 
–chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik parametrlari ayni 
vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi. Jarayon statik parametrlariga, qoida 
bo`yicha yuklash vaqtiga xos xarakteristikalar kiradi.