Муаммоли маруза матни молия фанидан

ҳимоя объектини аниқлаб олиш-ижтимоий ҳимоянинг муҳим шартлари 
ҳисобланади. Ижтимоий ҳимоя объектига қуйидаги аҳоли гуруҳлари киради:  
1. 
Ногиронлар. 
2. 
Нафақаҳўрлар. 
3. 
Ёш болалар. 
4. 
Бошқарувчисини ёқатган оилалар. 
5. 
Ёлғиз ва ҳомиладор оналар. 
6. 
Қашшоқлик чегарасидан кам даромад олувчи оилалар
7. 
Вақтинча меҳнат қобилиятини йўқотганлар. 
8. 
Вақтинча ва умуман ишсизлар. 
9. 
Ўқитувчилар
10. Талабалар
Ўзбекистон 
аҳолининг 
ижтимоий 
ҳимоялашнинг яҳшилаш, учун 
самарасининг кўтариш қуйидаги муҳим вазифаларни ҳал этишга боғлиқдир. 
Биринчи. Бу-ишлаб чиқаришнин барқарорлаштириш ва мутассил 
ривожлантириш. Пул қадирсизланишига қарши самарали чора-тадбирларни амалга 
ошириш, ҳалқ истеъмоли моллари ишлаб чиқаришни жадал ривожлантириш, 
миллий валютани ва ички истеъмол бозорини мустахкамлаш натижасида 

---

197 
ислохотларнинг бошланғич босқичдаёқ турмуш даражасини сақлаб қолиш ва 
кескин пасайиб кетишига йўл қўймаслик имкони яратилди.
Умр кўриш даражаси узайди, гўдаклар ўлими жиноятчилик камайди. Бизда 
жиноятчилик МДҲ мамлакатлари орасида энг паст даражада. 
Иқтисодиётнинг барқарорлашуви, инвестиция фаолиятини кучайиши, кичик 
ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш йўли янги ишчи ўринларини ташкил этиш, иш 
билан бандлик муаммоларини ҳал қилиш, иш ҳақи сақланиб қолмаган ёки қисман 
сақланиб қолган ҳолда тўлиқсиз иш кунида ишлаётган ва мажбуран меҳнат 
татилида юрган шаҳслар сонини кескин қисқартириш учун қулай замин яратди. 
Гарчи Ўзбекистон нуфус сохасидаги вазият мураккаб бўлган, ишга 
жойланиши муаммолари ҳамма вақт кескин тўрган мамлакат бўлса, даромад, хозир 
республика иқтисодиёт барқарор ривожланиб бораётганлиги туфайли бу ердаги 
ишсизлик энг паст даражада дейиш мумкин. Айни чоғда биз бундан буён ҳам 
иқтисодиётда таркибий жиҳатдан ўзгаришлар қилиш энг аввало қишлоқ 
жойларида иҳчам ишлаб чиқариш корхоналари ташкил этиш, кичик ва ҳусусий 
тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш ҳисобига аҳолининг иш билан 
бандлигини таъминлаш сиёсатни фаол амалга оширмоқчимиз. 
Иккинчидан. Бу давлат маблағлари билан бир қаторда меҳнат жамоалари 
жамоат ва ҳайрия ташкилотлари ва жамғармаларнинг маблағларини кенг жалб 
этиш. 
Аҳолига ижтимоий ёрдам кўрсатишда маҳаллий ҳокимият ва бошқарув 
органларининг ҳуқуқлари анча кенгайтирилиши ҳамда масъулиятни ошириш 
лозим. Улар минтақаларнинг имкониятларини ҳисобга олган ҳолда аҳолини 
ижтимоий қўллаб-қувватлаш соҳасида қўшимча чора-тадбирларини амалга 
оширишга хақлидир. Маҳаллий органларнинг асосий вазифаси-одамларга ўз 
фаровонликларини юксалтириш мақсадида меҳнат қилиш учун кенг имкониятлар 
яратиб беришдан иборат. 
Ижтиомий сиёсат, уни амалага ошириш меҳанизмлари одамларнинг 
меҳнатдаги фаоллигини ва тадбиркорлигини ўстириш учун шарт-шароитлар 
яратишга қаратилиши даркор. 
Учинчидан. Бу-одамларнинг куч ва қобилиятлари тўла-тўкис фаолашувин 
таъминлашга қодир бўлган кучли меҳанизмнинг вужудга келтириш. Бу 
меҳанизмни биринчи навбатда ҳар-бир кишининг иқтисодий эркинлиги, унинг ўзи 
ва оиласининг баҳт-саодати учун иқтисодий жавобгарлиги билануйғунлашадиган 
шарт-шароитларни яратиш ҳисобига шақиллантириш лозим. Уз қобилият ва 
меҳнатига таяниб иш тутиш фаровонликнинг бирдан-бир ва энг барқарор манбаи 
бўлиб, қоладиган муносабатни вужудга келтириш. Бунинг учун ҳусусий мулк 
институтининг ривожланишини тезлаштириш жуда муҳим.
Бозор шароитларига мослашиш ҳозирги куннинг ўзидаёқ аҳоли жами 
даромадининг анча қисми тадбиркорлик фаолияти хамда мулкдан келган даромад 
ҳисобига вужудга келишини таъминламоқда. 
Тўртинчидан. Бу-аҳолининг даромадларида ва турмуш даражасида асоссиз 
катта фарқларга йўл қўймаслик. Жамиятда ижтимоий барқарорликни 
таъминлайдиган қатламларни шақиллантириш. 
Аҳолини ижтимоий ҳимоялаш борасидаги кўрилган чора-тадбирлар 
аҳолининг даромадлар даражаси бўйича кескин. Агарда ижтимоий ишлаб чиқариш 
жараёни табиий офатлар ёки бошқа фавқулодда ходисаларнинг (ёнғинлар, 

---

198 
портлашлар, эпидемиялар ва ҳ-к.). салбий оқибатларни таъсирида тўхтаса ёки 
бузилса, у ҳолда, жамият аввало турли олдини олиш тадбирларини амалга 
оширишга, мобода уалар кўзланган натижани бермаса, у ҳолда, етказилган моддий 
зарарни қоплашга, ишчи кучини такрор ишлаб чиқаришин нормал шароитларини 
қайта тиклашга мажбур бўлади. 
Инсон ва табиий офатлар ўртасидаги қарама-қаршилик билан асосланган 
ижтимоий ишлаб чиқаришнинг таваккалчилик характери, биринчи навбатда, 
табиий ва бошқа офатларнинг салъбий оқибатларини олдини олиш, бартараф 
қилиш ва локализация қилиш, хамда етказилган зарарни сўзсиз қоплаш бўйича 
инсонлар ўртасидаги муносабатларни юзага келтиради. Бу объектив муносабатлар 
инсонларнинг эришган хаёт даражасини сақлаб қолишга бўлган реал ва мавжуд 
эҳтиёжини акс эттиради. Мазкур муносабатларни алоҳида ҳусусиятлар ажратиб 
туради ва уларнинг йиғиндиси ижтимоий ишлаб чиқаришни суғуртавий ҳимоялаш 
иқтисодий категориясини ташкил этади. 
Суғурта иқтисодий категорияси сифатида молия категориясини таркибий 
қисми ҳисобланади. Аммо, молия тўлалигича даромадларни тақсимлаш билан 
боғлиғ бўлса, суғурта эса фақатгина қайта тақсимлаш муносабатларигина қамраб 
олади. 
Суғурта ихтисослаштирилган суғурта ташкилотлари томонидан амалга 
оширилади. Улар давлат ва нодавлат ташкилотлар бўлиши мумкин. Уларнинг 
фаолият доираси ички, ташқи ёки аралаш суғурта бозоларини қамраб олган 
бўлиши мумкин. Шу билан бирга ривожланган суғурта бозори шароитида ҳам 
давлат ичкарисида, ҳам четда амалга оширилиши мумкин. Бу суғуртанинг 
ташкилий туркумланишидир. Аммо, суғурта муносабатларининг мазмуни суғурта 
муносабатларининг мазмуни суғурта объекти ва ҳавф-ҳатар турлари бўйича 
туркумланиши ёрдамида намоён бўлади. Суғурта суғурталанувчиларнинг турли 
тоифаларини қамраб олади. Унинг шартлари суғурта масъулиятининг ҳажмлари 
бўйича фарқ қилади; у қонун кучида ва иҳтиёрий равишда амалга оширилиши 
мумкин. Суғурта муносабатларининг турличалигини тартибга солишва ўзаро 
боғлиқ ягона тизимни шақиллантириш учун суғуртани туркумлаш зарурдир.
Суғуртанинг туркумланиш натижасида бўғинлар ҳосил бўлади. Барча 
бўғинлар шундай жойлашганки, ҳар-бир навбатдаги бўғин соҳа , ўрта бўғин-