«сурхондарё вилоятида ўсувчи ўсимликлардан эфир мойларини ажратиб олиш ва амалиётда қЎллаш» Лойиҳа мақсади

«СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИДА ЎСУВЧИ ЎСИМЛИКЛАРДАН ЭФИР МОЙЛАРИНИ АЖРАТИБ ОЛИШ ВА АМАЛИЁТДА ҚЎЛЛАШ»


Лойиҳа мақсади: Сурхондарё вилоятида ўсувчи эфир мойли ўсимликлардан ажратиб олинган эфир мойларини ички ва ташқи бозорга киритиш. Лойиҳа амалга ошириш жараёнида ўсимлик танасининг турли қисмларидан эфир мойларини ажратиб олишнинг оптимал усулларини қўллаш орқали махсулот унуми оширилади. Ажратиб олинган эфир мойлари амалиётга йўналтирилади.


Эфир мойлари — углеводородлар, терпенлар, спиртлар, феноллар, альдегидлар, мураккаб эфирлар ҳамда баъзи гетероциклик бирикмалар аралашмасидан ташкил топган учувчан суюқ моддалар. Эфир мойлари кўпгина ўсимликлар таркибида бўлиб, уларга ҳид беради. Спирт, эфир ва бензолда эрийди, аксарияти сувда оз эрийди, баъзилари эса умуман эримайди.
Эфир мойлари ўсимликлардан қуйидаги йўллар билан олинади: сув буғи ёрдамида ҳайдаш; паст траларда қайнайдиган эритувчилар ёки ҳидсиз тоза ёғ (мол ёғи) билан экстрация қилиш (буни анфлераж усулида олиш деб ҳам аталади); пресслаш орқали.
Эфир мойлари саноатда кенг қўлланади. Улардан атирупа, совун ишлаб чиқаришда, тиш пасталари, озиқ-овкат эсценциялари тайёрлашда, тамакини хушбўй қилишда, тиббиётда (қалампир ва эвкалипт мойларидан) фойдаланилади. Эфир мойлари кимё саноатида, фармацевтикада ҳам қўлланади. Пинендан камфора синтез қилинади, дарахт мойи скипидар лок ва бўёқ ишлаб чиқаришда эритувчи сифатида ишлатилади. Нозик органик синтез технологияси Эфир мойларининг синтетик аналоглари ҳам бор. Шунга ўхшаш мисолларни жуд кўплаб келтиришимиз мумкин.
Эфир мойи – бу табиий дармон-дори. Ушбу мақоламиз орқали уй шароитида қандай эфир мойларидан фойдаланиш мумкин, деган саволга жавоб оласиз. Улар ҳаттоки депрессияга тушганингизда ҳам сизга ёрдам беради. Асабийлашиш ҳолатларидан ҳоли бўласиз.
Эфир мойи ўсимликларнинг турли қисмларидан дистиллаш, пресслаш ёки экстракция йўли билан олинадиган ароматик концентрланган, учувчи суюқликдир. Кимёвий таркиби анча мураккаб, у бир-бири билан боғланган кўплаб моддаларга эга, масалан: эфирлар, кетонлар, лактонлар, спиртлар, ароматик компонентлар ва бошқалар. Ёғлар ёқимли ҳидли гуллар, ўтлар, буталар ёки дарахтлардан олинади, бу эса ўз навбатида одамларни ўзига жалб қилади. ҳашаротлар - чанглатувчилар. Ёки аксинча, ҳашаротлар зараркунандаларини қайтарадиган ўсимликлар турларидан. Шу муносабат билан, бир-биридан хушбўйлиги, ранги ва олиш усули билан фарқ қиладиган жуда кўп турли хил мойлар мавжуд. Шу билан бирга, эфир мойларининг сифати ҳам ҳар хил бўлиши мумкин, бу ҳолатга ўсимлик тури ва тури, ўсиш шароити, ўсимлик ёши, табиий материални йиғиш вақти ва бошқалар таъсир қилади.
Эфир мойлари анъанавий таянч мойлардан тез учиб кетишга мойиллиги билан фарқ қилади, яъни хона ҳароратида бир зумда буғланиб, ҳавони ўзига хос хушбўй ҳид билан тўлдиради. Шунинг учун улар ўз номларини олдилар, буғланишнинг юқори тезлиги туфайли улар эфирларга ўхшайди. Бу ёғлар спирт, эфир, ёғли ёғлар ёки мумларда яхши эрийди, лекин сувда эримайди.