Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Televizion texnologiyalar f

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Televizion texnologiyalar fakulteti 510-20-guruh talabasi Erkayev Boburning Fizika fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Vakumda elektr toki. Termoelektron emissiya. Elektron lampalar. Diod va triod.

Bajardi: Erkayev Bobur Tekshirdi: Toxirov Ulug’bek

Reja:

1. Elektr toki

2. Vakumda elektr toki.

3. Termoelektron emissiya.

4. Diod va triod.

5. Xulosa.

6. Foydalanilgan adabiyotlar.

Fizika. Temperatura birligi etalonini amalga oshirish

Elektr toki

Elektr toki deb elektr zaryadlarining tartibli harakatiga aytiladi. Elektr toki paydo bo’lishi va doimo paydo bo’lib turishi uchun:

• moddalarda erkin elektr zaryadlar;
• ularni tartibli harakatga keltiruvchi elektr maydon;
• zanjir berk bo’lishi kerak;

Zaryadli zarralar tok tashuvchilar deb ataladi. Metallar va yarim o’tkazgichlarda tok tashuvchilar elektronlardan, elektrolitlarda musbat va manfiy ionlardan, ionlashgan gazlarda musbat va manfiy ionlar hamda ellektronlardan iborat.

Vakumda elektr toki

Elektron- nur trubkalarida radiopryomniklarning electron lmpalarida va boshqa ko’pgina qurilmalarda electron vakuumda harakatanadi. Ikki elektrotli shisha nayda mustaqil gaz razryadi gazning bosimi uncha kata bo’lmagan sharoitdagina yuz berishi mumkin. Gaz bosimi 0,0001 mm sim. ust. Dan pasaytirilsa nay elektrodlarida kuchlanish noldan farqli bo’lgan taqdirda ham razryad to’xtaydi, ya’ni tok kuchi nolga teng bo’lib qoladi.

Vakumda elektr toki yo’q, chunki termodinamik vakumda zarrachalar yo’q. Biroq deyarli eng yaxshi erishilgan vakuum

Ya’ni juda kata miqdordagi zarrachalar. Vakumdagi oqim haqida gap ketganda ular termodinamik ma’noda idal bo’lgan bo’shliqni eslatadi ya’ni, zarralar umuman yo’q.

 

• Buning sababi shundaki bu holda gazda atomlar juda kamayib electron zarbidan ionlashish va ionlarning katoddan elektronlar urib chiqarish hisobiga tok o’tib turishini ta’minlay olmay qoladi. Bosim yanada pasayganda ham siyraklashgan gaz tok o’tkazmaydi. Naydagi gazni so’rib olaverib uning konsentratsiyasini shu darajaga yetkazish mumkinki bunda molekulalar bir devordan ikkinchi devorga bir – biri bilan bir marta to’qnasha olmay yeta oladigan bo’lib qoladi. Naydagi gaznin bunday holati vakuum deb ataladi.

Siyraklashgan gaz ionlashtiruvchining ta’siri tufayli o‘tkazgichga aylanib qoladi. Agar naydagi gaz juda ham kamaygan ya’ni vakuum holatida bo‘lsa elektrodlar orasidagi sohani elektr o‘tkazuvchan qilish uchun nay ichiga zaryadli zarralar manbai kiritish kerak bo‘ladi.

Bunday manbaning ishlashi ko‘pincha yuqori temperaturagacha qizdirilgan jismlarning elektronlar chiqarish xossasiga asoslangan bo‘ladi. Termoelektron emissiya hodisasi amalda nixoyatda keng qo‘llaniladi. Hozirgi zamon elektron - vakuum asboblarining ko‘pchiligida zaryadli zarralar manbai qizdirilgan katoddir.

Termoelektron emissiya.

• Yuqori temperaturadagi metallardan elektronlarning ajralib chiqish hodisasiga termoelektron emessiya deyiladi.
• elektronlarni ajralib chiqishi uchunbjarish kerak bo’lgan ishga chiqish ishi deyiladi. Chiqish ishi quyidagicha topiladi:

-metal sirti va electron buluti orasida vujudga kladigan potensial.

 

• Agar elektronning kinetic energiyasi chiqish ishidan kata bo’lsa electron metallni tark etadi.

 

Diod va triod.

Diod(Ikki elektrodli lampa) – havosi so’rib olingan kolba(idish) va uning ichidagi elektrod va katoddan iborat. Qizdirish natijasida elektronlar ajralib chiqadigan va o’z elektronlarini yo’qotadigan elektrod katod deyiladi. Elektronlarni ushlab qoluvchi ikkinchi elektrod esa anod deyiladi.

Xulosa

• Bu mavzuga mustaqil ish tayyorlash mobaynida qiziqarli ma’lumotlarni oldim. Tabiatdagi kichik bo’lgan elektronlar va protonlar ustidan shuncha ish qilinishini bilib oldim. Metallardan elektronlarnin ajralib chiqishini ham ta’savvur qila oldim. Amaliy bo’lmasa ham xuddi virtualniy laboratoriya bajarganday bo’ldim.

1. Fizika. M. Usmanov. Qo’llanma. Toshkent 2017. 2.https://library.ziyonet.uz// 3.https://gifki.info// 4.https://yandeks// 5.https://upload.Wikimedia.org// 6.https://library.ziyonet.uz//

Foydalanilgan adabiyotlar.

E’tiboringiz uchun raxmat