Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti t. Kuchkarov, A. Ishmuradov, D. Xudaynazarova «ekonometrika»

Trendning mavjudligini tekshirish uchun mezonlar:
1) Bir qatorning ikki qismini o‘rtachalarini ayirmasi usuli. O‘rtachalar ayirmasini mavjudligi haqidagi gipoteza tekshiriladi: Buning uchun vaqtli qator ikki teng yoki deyarli teng qismlarga bo‘linadi. Gipotezani tekshirish mezoni sifatida Styudent mezoni qabul qilinadi. Agar t ≥ t_α, bo‘lsa, bunda t- Styudent mezonining hisoblangan qiymati; t_α- mohiyatlilik darajasi α - jadvaldagi qiymat, unda trendning mavjud emasligi haqidagi gipoteza inkor etiladi; agarda t<t_α bo‘lsa, u holda (N₀) gipoteza qabul qilinadi
2) Foster-Styuart usuli. Hodisaning tendensiyasi va vaqtli qator darajalarining dispersiyasini trendini mavjudligi aniqlanadi. Ko‘pincha bu usul vaqtli qatorni chuqur tahlil qilishda va uni bo‘yicha prognozlarni tuzishda qo‘llaniladi.
Nazorat savollari:

1. Vaqtli qator deb nimaga aytiladi?

   
   

2. Vaqtli qatorlar variasion qatorlardan qanday xususiyatlari va alomatlari bilan farq qiladilar?

   
   

3. Vaqtli qatorlarni qanday usullar bilan tekislash mumkin?

   
   

4. O‘rtacha sirg‘aluvchan usul nima va qachon qo‘llanadi?

   
   

5. Avtokorrelyatsiya nima va u qanday tahlil qilinadi?

   
   

6. Multikolleniearlik nima va u korrelyatsion bog‘lanish natijalariga qanday ta’sir etadi hamda qaysi yo‘l bilan uni bartaraf qilish mumkin?

   
   

7. Vaqtli qatorlarda korrelyatsion-regression tahlil usullarini qo‘llash shart-sharoitlarini tushuntirib bering?

   
   

8. Taklif va boshqa bozor iqtisodiyot qonunlari namoyon bo‘lishini o‘rganishda regression tahlil usullaridan foydalanish tartibini misollarda tushuntirib bering.

   
   

9. Avtokorrelyatsiya qachon vujudga keladi?

10. Avtokorrelyatsiyani necha xil usul yordamida bartaraf etish mumkin?
11. Ekonometrik modelni real o‘rganilayotgan jarayonga mos kelishini qaysi mezon yordamida aniqlash mumkin?
12. Ekonometrik modeldagi parametrlardan birortasi ishonchsiz bo‘lsa, uni nima qilish mumkin?