Muhammad-al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti radio va mobil aloqa fakulteti

Dinamik diapazon RChKning amplitudaviy xarakteristikasi bo‘yicha baholanadi (11.7- rasm).

11.7- rasm. RChKning amplitudaviy xarakteristikasi

Miqdoran u logarifmik kattaliklarda ifodalanadi:

D = 20lg(U_vx.maks/U_vx.min)


U_kir.min – o‘z shovqinlari sathi orqali cheklanadi;
U_kir.max – yo‘l qo‘yiladigan nochiziqli buzilishlar.
Ishlash barqarorligi – barcha parametrlarni ishlatish sharoitlarida ruxsat etiladigan barcha bo‘lishi mumkin o‘zgarishlardan saqlanishi hisoblanadi.
Barcha parametrlarni ruxsat etiladigan chegaralarda saqlash bilan berilgan chastotalar diapazonini qamrab olish hisoblanadi.


Nazorat savollari

1. Radiochastota kuchaytirgichlariga talablar nimalardan iborat?

2. Radiochastota kuchaytirgichlarining vazifasi nimadan iborat?
3. Radiochastota kuchaytirgichlari qanday turlarga bo‘linadi?
4. Radiochastota kuchaytirgichlari qanday elementlarda yig‘iladi?
5. Kaskadlararo aloqa zanjirlarining vazifalarini sanab o‘ting.
6. Aperiodik kuchaytirgichlarning ishlash prinsipini tushuntiring.
7. Rezonans konturli RChKning prinsipial sxemasini tushuntiring.
8. Radiochastota kuchaytirgichlarning asosiy parametrlarini sanab o‘ting.
9. Ichki teskari aloqali kuchaytirgich sxemasini tushuntiring.
10. Kaskadli kuchaytirgich sxemasini tushuntiring.

12. RADIOQABUL QILISH QURILMALARI CHASTOTA O‘ZGARTIRGICHLARI


12.1. Chastotani o‘zgartirish haqida umumiy tushunchalar

Signal chastotasini o‘zgartirish bu uning tuzilmasini o‘zgartirmasdan chastotalar o‘qida signal spektrini chiziqli o‘tkazish amalga oshiriladigan jarayon hisoblanadi (12.1- rasm). Signalning og‘ishi va uning boshlang‘ich fazasi bunda o‘zgarmaydi. Boshqacha aytganda, chastotani o‘zgartirish modulyatsiyalangan tebranishlarning amplitudasi, chastotasi yoki fazasini o‘zgarishi jarayonini buzmaydi.

12.1- rasm. Signal chastotasini o‘zgartirish

Signal chastotasini o‘zgartirish chastota o‘zgartirgichlari orqali amalga oshiriladi. Chastota o‘zgartirgichi supergeterodinli sxema bo‘yicha yig‘ilgan radioqabul qilgichlarda, signallarni generatsiyalash va shakllantirish qurilmalarida (radiouzatkichlarda, chastota sintezatorlarida), turli radioo‘lchash asboblarida (selektiv voltmetrlar, spektr analizatorlarida, modulometrlar va deviometrlarda, so‘nishlarni o‘lchash uchun qurilmalarda) qo‘llanadi.

Masalan, qayd etilgan oraliq chastota qiymatili supergeterodinli radioqabul qilgichlarda signal radiochastotasi polosasini pastga (kam hollarda yuqoriga) o‘tkazish qo‘shni kanal bo‘yicha halaqitlarni so‘ndirish (ya’ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kuchaytirishli radioqabul qilgichlarga qaraganda chastotaviy tanlovchanlikni sifat jihatdan yaxshilash) uchun chastotaviy xarakteristikasi katta to‘g‘ri burchakli bo‘lgan asosiy seleksiya sozlanmaydiga murakkab filtrini qo‘llashga, shuningdek diapazonli radiochastota kuchaytirgichiga qaraganda samaraliroq bo‘lgan oraliq chatota kuchaytirgichidan foydalanishga imkon beradi. Bunday radioqabul qilgichni qayta sozlash chastota o‘zgartirgichining tarkibiga kiradigan geterodinning chastotasini o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi.
Shunday qilib, chastota o‘zgartirgichi bu signal tuzilmasi saqlanishi bilan radiosignal spektrini radiochastota diapazonining bitta sohasidan boshqasiga o‘tkazishni amalga oshiradigan qurilma hisoblanadi. Chastota o‘zgartirgichining tarkibiga aralashtirgich, geterodin va oraliq chastota signali uchun yuklama kiradi. Chastotani o‘zgartirish parametrlardan birini davriy o‘zgartiradigan nochiziqli elementga ega bo‘lgan aralashtirgichda (oltiqutblilikda) bo‘lib o‘tadi (12.2- rasm). Bunday nochiziqli elementlar sifatida tranzistorlar, varikaplar va diodlar ishlatiladi.

12.2- rasm. Chastota o‘zgartirgichining ekvivalent sxemasi

Agar nochiziqli elementga, masalan, yarim o‘tkazgichli diodga bir vaqtda turli chastotalarli signal berilsa, u holda bu elementning zanjirida bu signallardan har birining eng turli tashkil etuvchilari paydo bo‘ladi. Ular orasida farq chastotasili yoki oraliq chastotasili o‘zgaruvchan tashkil etuvchi ham bo‘ladi. Bu tashkil etuvchi bunday nomni uning chastotasi nochiziqli elementga berilgan ikkita signallarning chastotalari farqiga son jihatdan teng bo‘lganligi uchun oldi. Masalan, diodga f₁=1800 kgs va f₂=1300 kGs chastotalarli signallar berilsa, u holda bu diodning zanjirida