Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti dif 1-kurs talabasi 008-guruh o’quvchisi Tursunov Abbosning fizika fanidan 3-mustaqil ishi

Uyurmali elektr maydon. O‘zgaruvchan magnit maydonda turgan harakatsiz o‘tkazgichda induksiya EYuK ning vujudga kelishi xaqida yukorida fikr yuritilgan edi. Lekin elektr toki vujudga kelishi uchun zaryad tashuvchilarni xarakatga keltiruvchi tashki kuchlar mavjud bo‘lmogi kerak. Unda mazkur xolda elektronlarni qanday kuchlar xarakatga keltiradi, degan savol tugiladi. Tabiiyki, bu kuch issikdik jarayonlariga xam, kimyoviy jarayonlarga xam bog‘liq emas. U Lorens kuchi xam emas. Chunki u xarakatsiz zaryadga ta’sir etmaydi. Maksvell magnit maydonning xar qanday o‘zgarishi elektr maydonni vujudga keltiradi va aynan ana shu elektr maydon xarakatsiz щtkazgich ichidagi elektronlarni xarakatga keltirib, zanjirda induksion EYuK ning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi, degan gipotezani ol-a surdi. Demak, elektr zaryadi xosil qilgan elektr maydondan farqli щlaroq, magnit maydonning o‘zgarishi natijasida vujudga keladigan elektr maydonning kuch chiziqlari yopiq chiziq xarakteriga ega,ya’ni uyurmali maydondir. Maksvell elektromagnit induksiya xodisasini taxlil qilib, induksiya EYuK n i n g vujudga kelishiga sabab — uyurmali elektr maydonning vujudga kelishidadir, o‘tkazgich esa ikkinchi darajali rol o‘ynaydi va bu maydonni qayd kiluvchi asbobgina bo‘lib xizmat qiladi, degan fikrga keldi. S h u n i n g uchun xa.m, elektromagnit induksiya xodisasining asosiy axamiyati elektr tokini vujudga keltirishida emas, balki uyurmali elektr maydonning vujudga kelishini tasdiklaganligidadirDemak, magnit maydonning xar qanday o‘zgarishi uyurmali elektr maydonni vujudga keltiradi.

Uyurmali elektr maydon. O‘zgaruvchan magnit maydonda turgan harakatsiz o‘tkazgichda induksiya EYuK ning vujudga kelishi xaqida yukorida fikr yuritilgan edi. Lekin elektr toki vujudga kelishi uchun zaryad tashuvchilarni xarakatga keltiruvchi tashki kuchlar mavjud bo‘lmogi kerak. Unda mazkur xolda elektronlarni qanday kuchlar xarakatga keltiradi, degan savol tugiladi. Tabiiyki, bu kuch issikdik jarayonlariga xam, kimyoviy jarayonlarga xam bog‘liq emas. U Lorens kuchi xam emas. Chunki u xarakatsiz zaryadga ta’sir etmaydi. Maksvell magnit maydonning xar qanday o‘zgarishi elektr maydonni vujudga keltiradi va aynan ana shu elektr maydon xarakatsiz щtkazgich ichidagi elektronlarni xarakatga keltirib, zanjirda induksion EYuK ning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi, degan gipotezani ol-a surdi. Demak, elektr zaryadi xosil qilgan elektr maydondan farqli щlaroq, magnit maydonning o‘zgarishi natijasida vujudga keladigan elektr maydonning kuch chiziqlari yopiq chiziq xarakteriga ega,ya’ni uyurmali maydondir. Maksvell elektromagnit induksiya xodisasini taxlil qilib, induksiya EYuK n i n g vujudga kelishiga sabab — uyurmali elektr maydonning vujudga kelishidadir, o‘tkazgich esa ikkinchi darajali rol o‘ynaydi va bu maydonni qayd kiluvchi asbobgina bo‘lib xizmat qiladi, degan fikrga keldi. S h u n i n g uchun xa.m, elektromagnit induksiya xodisasining asosiy axamiyati elektr tokini vujudga keltirishida emas, balki uyurmali elektr maydonning vujudga kelishini tasdiklaganligidadirDemak, magnit maydonning xar qanday o‘zgarishi uyurmali elektr maydonni vujudga keltiradi.