Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik va kriminalistika

Tarmoq xavfsizligida tahdidlar deganda nimani tushunasiz;

Bu "tarmoq xavfsizligi" deyilgan holatda, tarmoqqa kirib kirish mumkin bo'lgan tahdidlar o'z ichiga tashlanadi. Bu tahdidlar faqat shaxsiy ma'lumotlarni olishdan ko'ra, tarmoq tizimida qo'llanadigan xavfsizlik nusxalarini buzishga va yuqori darajadagi hujjatlarni ochishga yo'l qo'yish kabi zararlarga yo'l ochishi mumkin. Bunda, tarmoqqa kirib kirgan kishi yoki mavjudotlar tomonidan yuritilayotgan hamkorlik salohiyati va ularning faoliyatining aniq talabalari belgilanishi kerak.
Biroq tarmoqqa noqonuniy kirish, axborotlardan foydalanish va o‘zgartirish, yo‘qotish kabi muammolardan himoya qilish dolzarb masala bo‘lib qoldi. Ish faoliyatini tarmoq bilan bog‘lagan korxona, tashkilotlar hamda davlat idoralari ma’lumot almashish uchun tarmoqqa bog‘lanishidan oldin tarmoq xavfsizligiga jiddiy e’tibor qara-tishi kerak. Tarmoq xavfsizligi uzatilayotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanayotgan axborotni ishonchli tizimli tarzda ta’minlash maqsadida turli vositalar va usullarni qo‘llash, choralarni ko‘rish va tadbirlarni amalga oshirish orqali amalga oshiriladi. Tarmoq xavsizligini ta’minlash maqsadida qo‘llanilgan vosita xavf-xatarni tezda aniqlashi va unga nisbatan qarshi chora ko‘rishi kerak.
Tarmoq xavfsizligiga tahdidlarning ko‘p turlari bor, biroq ular bir necha toifalarga bo‘linadi:

1. 
   Axborotni uzatish jarayonida hujum qilish orqali, eshitish va o‘zgartirish (Eavesdropping);
   
2. 
   Xizmat ko‘rsatishdan voz kechish; (Denial-of-service)
   
3. 
   Portlarni tekshirish (Port scanning).
   
4. 
   Tarmoq xavfsizligida xatar(risk)larni baholash darajalari qanday (misollar keltiring);
   

Tarmoq xavfsizligida xatar (risk)larni baholash darajalari quyidagicha bo'ladi:

1. Xavfsizlikni oshirish: Tarmoq xavfsizligini oshirish uchun turli xavf faktorlarini tanlash va ularni tahlil qilish zarur. Bu, tarmoqning tegishli bo'lgan barcha qurilma va dasturlarning tahlili, mahsulotlarning muvaffaqiyatli ishga tushirilishi va boshqa imkoniyatlarni baholashni o'z ichiga oladi.

2. Xavfsizlikni tasdiqlash: Tarmoqning xavfsizligini tasdiqlash uchun, xavf darajasi va ularning bir-biri bilan bog'liqlik darajasini baholovchi ma'lumotlar to'plamini yig'ish zarur. Ma'lumotlar to'plami, masalan, tarmoq elementlari uchun foydali ma'lumotlar, ko'rsatilgan amallar tarixi va shu ko'rinishdagi boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.

3. Sifat samaradorligi: Tarmoqning sifat samaradorligi, ya'ni tarmoqdagi bog'lanish holatlari va shu bilan bog'liq turli ma'lumotlar (masalan, kiritilgan ma'lumotlar miqdori) o'sishi yoki kamayishi, tarmoq elementlarining qanday holatda bo'lishi va shu bilan bog'liq boshqa ko'rinishdagi ma'lumotlar to'plamini o'z ichiga oladi.

4. Xavfsizlikni tartibga solish: Tarmoq xavfsizligini tartibga solish uchun, xavfni qismlash va ularni kamaytirish uchun qanday imkoniyatlardan foydalanilishi kerakligi baholovchi ma'lumotlar to'plamini yig'ish zarur. Bu, tarmoqdagi bog'lanish holatlari va shu bilan bog'liq turli ma'lumotlar (masalan, kiritilgan ma'lumotlar miqdori) o'sishi yoki kamayishi, tarmoq elementlarining qanday holatda bo'lishi va shu bilan bog'liq boshqa ko'rinishdagi ma'lumotlar to'plamini o'z ichiga oladi.

5. Xavfsizlikni muhofaza qilish: Tarmoq xavfsizligini muhofaza qilish uchun turli usullar mavjud, masalan, tarmoqdagi soxta faoliyatni aniqlash va undan himoya qilish; tarmoqidagi bog'lanishlarni yaxshirovchi texnologiyalarni ishlatish; tarmoqda kiritilgan ma'lumotlarni shifrlash va boshqa ko'rinishdagi muhofazalar.