Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik va kriminalistika

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


KIBERXAVFSIZLIK VA KRIMINALISTIKA
KAFEDRASI
MUSTAQIL ISH


MAVZU:Tarmoq xavfsizligi mohiyati va umumiy tushunchalari.
Bajardi: Aliev Jamshid
Tekshirdi: M.Shakarov
Toshkent 2023


I. Tarmoq xavfsizligi tushunchasi va uning mohiyati:

Savol: Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi haqida umumiy tushunchalar;
Javob: Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi, kompyuter sistemining barcha qismlarining oʻzaro aloqalarini va ularga taʼsir koʻrsatish usullarini tushunishga yordam beradi. Bu arxitektura shuningdek, kompyuter tarmoqlari uchun kerakli boʻlimlar va ularning vazifalari haqida umumiy tushunchalar beradi.
Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi, ikki qismga ajratiladi: har xil va uni muhim qismlarga ajratish. Har xil arxitektura, bir necha turdagi oʻzaro aloqa xususiyatlarini oʻrganishni taqozlash maqsadida ishlatiladi. Bunday arxitektura, umumiy qabul qilingan qiymatlarda yuzaga keladigan kodlarni yaratish uchun ishlatiladi.
Muhim qismlar boʻyicha ajratilgan arxitektura esa, har bir boʻlimning oʻzining odatiy vazifalari uchun zarur boʻlgan maqsadga yo‘naltirilgan, moduldor toplamlaridan iboratdir. Bu moduldor toplamlari bir-biriga bog‘liq emasligi bilan bajarilishi mumkin bo‘lgan vazifalar uchun ishlatiladi.
Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi, kompyuter sistemining ishga tushirilishi, uning faoliyati va qo‘llanishini tushunishga yordam beradi. Shuningdek, bu arxitektura dasturlar va kompyuter tizimlari yaratishning asosiy qoidalari bo‘lib, ularga mos keladigan vaqtli va sifatli xizmat ko‘rsatilmasi uchun kerakli bo‘limlarning o‘rnatilishiga yo‘naltiriladi.

Savol: Simli va simsiz tarmoqlar tasnifi, ularning turlari va arxitekturasi;
Javob: Simli tarmoqlar ular Internetga, kompyuterlarga va tarmoqdagi boshqa qurilmalarga ulanishlarni o'rnatish uchun kabellarni o'z ichiga olgan tartib sifatida tavsiflanadi. Ma'lumotlar bir qurilmadan ikkinchisiga Ethernet kabellari yordamida uzatiladi.
"Simli" atamasi simli va simsiz ulanishlarni ajratish uchun ishlatiladi. Simli tarmoq havo orqali aloqa qiladigan simsiz qurilmalardan farqli o'laroq, turli xil qurilmalar va kompyuter tizimlari o'rtasida ma'lumotlarni uzatish uchun jismoniy kabellardan foydalanadi.
Simsiz tarmoqlar odamlarga simli ulanishsiz o’zaro bog’lanishlariga imkon beradi. Bu siljish erkinligini va uy, shahar qismlaridagi yoki dunyoning olis burchaklaridagi ilovalardan foydalanish imkonini ta’minlaydi. Simsiz tarmoqlar odamlarga o’zlariga qulay va xoxlagan joylarida elektron pochtani olishlariga yoki Web-sahifalarni ko’zdan kechirishlariga imkon beradi.Simsiz tarmoqlarning turli xillari mavjud, ammo ularning eng muhim xususiyati bog’lanishning kompyuter qurilmalari orasida amalga oshirilishidir. Kompyuter qurilmalariga shaxsiy raqamli yordamchilar (Personal digital assistance, PDA), noutbuklar, shaxsiy kompyuterlar, serverlar va printerlar taalluqli. Odatda uyali telefonlarni kompyuter qurilmalari qatoriga kiritishmaydi, ammo eng yangi telefonlar va hatto naushniklar ma’lum hisoblash imkoniyatlariga va tarmoq adapterlariga ega. Yaqin orada elektron qurilmalarning aksariyati simsiz tarmoqlarga ulanish imkoniyatini ta’minlaydi. Bog’lanish ta’minlanadigan fizik xudud o’lchamlariga bog’liq holda simsiz tarmoqlarning quyidagi kategoriyalari farqlanadi:
- simsiz shaxsiy tarmoq (Wireless personal-area network, PAN);
- simsiz lokal tarmoq (Wireless local-area network, LAN);
- simsiz regional tarmoq (Wireless metropolitan-area network, MAN):
- simsiz global tarmoq (Wireless Wide-area network, WAN).