Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik va kriminalistika

Savol: Tarmoq xavfsizligida tahdidlar deganda nimani tushunasiz?
Javob: Tarmoq xavfsizligiga tahdidlarning ko‘p turlari bor, biroq ular bir necha toifalarga bo‘linadi:

• 
  axborotni uzatish jarayonida hujum qilish orqali, eshitish va o‘zgartirish (Eavesdropping);
  
• 
  xizmat ko‘rsatishdan voz kechish; (Denial-of-service)
  

• 
  portlarni tekshirish (Port scanning).
  

Savol: Tarmoq xavfsizligida xatar(risk)larni baholash darajalari qanday
Javob: Tarmoq xavfsizligi risklari baholash darajalari, tarmoqning o'zining xavfsizligi va uning ma'lumotlariga kirishga harakat qilishga urinuvchi shaxslar yoki tashkilotlar tomonidan aniqlanadi. Tarmoq xavfsizligi risklari turli xil bo'lishi mumkin, shu jumladan:
1. Malware: Malware tarmoq xavfsizligiga zararni tegishli dasturlar hisoblanadi. Bu viruslar, kuchli kengaytirilgan programmalardan foydalanib, tarmoqdagi ma'lumotlarni nusxalaydi yoki o'chiradi.
2. Phishing: Phishing – bu qora qo'llar kabi ko'rinishda sahifani emas, o'zgartirilgan elektron pochta manzillari va boshqa texnologiyalar orqali salbiy so'rovni ko'rsatish orqali foydalanuvchilarning alohida ma'lumotlarini (masalan, parol va karta raqamlari) yigitish uchun qo'llaniladigan usuldir.
3. DDoS hamjixostlik hujumlari: DDoS hamjixostlik hujumlari tarmoqdagi xizmatni to'xtatib qolishi uchun bir necha manba orqali boshlanadi. Bu hujumlarning natiyjasi sifatida, tarmoqda ko'p sonli foydalanuvchilar tizimiga kirishga qarshi cheklanadi.
4. Sniffing: Sniffing – bu ma'lumotlar to'plamini "tuzatish" degan usuldir. Bu texnologiya orqali, hujjatlarda o'tkazilayotgan xabarlar va ma'lumotlar nusxalanadi, shuningdek, foydalanuvchilar tomonidan yuborilgan ma'lumotlarni ham olish mumkin.
5. Ransomware: Ransomware – bu viruslar tarmoqdagi fayllarga kutilmagan tahrir bo'lishi uchun shaxsiy ma'lumotlarning kuchli shifrlashini amalga oshiradi. Bu viruslar kelajakda ruxsat so'ralishi bilan bir qancha pul talab etadi.
Tarmoq xavfsizligi risklari baholash darajalari yuqori darajalardan pastga yo'nalgan tartibda sarflangan resurslar va xavfsizlikni ta'minlashning turli usullaridan foydalanib belgilanishi mumkin.