Muhammad Al-Xorazmiy

LTE tizimlarda hizmat ko’rsatish sifati

Yuqorida takidlanshanidek, ko‟p signalizasiyali ulanish qator texnologiyalarini o‟rganish bilan 3GPP loyixasi chiqish kanali uchun OFDM texnologiyasiga kirish kanali uchun SC – FDMA texnologiyasiga to‟xtadi. Qilingan tanlash faqat spektrning ixsamligi emas, kanallarni o‟tkazish qobiliyatiga,

spektrdan samarador foydalanish, shuningdek, QoS hizmat ko‟rsatish sifatiga qo‟yiladigan talablarga qo‟yiladigan qat‟iy mezonlarni qoniqtiradi.

Binobarin GSM va W-CDMA tizmlari uchun QoS mavjud konsepsiyasi murakkab LTE tizimi ishlab chiquvchilari tomonidan teskari moslanuvchanlikni qo‟llab – quvvatlashli ulanishning oddiyligi va ixchamligini o‟ziga birlashtira olaoladigan QoS konsepsiyasini ishlatishga urinish bo‟ldi. LTE tizimida sinflarga asoslangan hizmat ko‟rsatish sifati konsepsiyasi ishlatiladi. U operatorlarga turli paketli hizmatlarni differensiyalash uchun oson va samarador еchimni taqdim etadi.

3GPP ishlanmalarida sezilarli e‟tibor hizmat ko‟rsatish sifatini ta‟minlash, tarifni tiklash va indentifikasion ma‟lumotlardan foydalanishga ajratilgan.

Masalan, Wi–Fi va sotali aloqa tarmoqlarida ishlash uchun mo‟ljallangan

quti rejimli terminallarning paydo bo‟lishi turli radioulanish texnologiyalarining qo‟llanishi bilan abonentlarga hizmat ko‟rsatishga imkon beradi. Shu munosabat bilan LTE tizimida abonentga zarur bo‟lgan hizmatlarni taqdim etish uchun qulayroq infratuzilmani tiklash mexanizmi ko‟zda tutilgan. Manzillashtirish, mobillikni ta‟minlash, bog‟lanishlarni uzilmasligi, ma‟lumotlarni himoyalash va boshqa maqsadlarda ishlatiladiganabonent va tarmoq qurilmalari uchun identifikasiyalar mualliflari maksimal ixchamlikni namayon etdilar. Yangni turdagi tarmoqlarda ham GSM va VMTS tarmoqlarida qo‟llaniladigan identifikatorlardan foydalanish va E–UTRAN tarmoqlarda yangi funksiyalarning paydo bo‟lishini aks ettiradigan identifikasion ma‟lumotlarga ruxsat etiladi. Bundan tashqari, 3GPRS 8- relizda yangi avlod mobil aloqa tarmoqlarida axborot xavfsizligi darajasini oshirishga yo‟naltirilgan qator imkoniyatlar paydo bo‟ldi.

LTE tizimi ishlab chiquvchilarni takidlanganidek, ular taqdim etgan arxitekturaviy o‟zgarishlar VoIP yoki onlayn interaktiv o‟yinlari kabi ilovalar uchun ayniqsa kritik bo‟lgan ma‟lumotlarni uzatishdagi ushlanishlarni sezilarli kamaytirishga imkon bo‟ladi. Misol uchun qisqa IP – paketlarva uncha katta bo‟lmagan tarmoq yuklamasi uchun paket LTE tarmoq bo‟yicha murojaat qilganida yig‟indi ushlanish 5MGs o‟tkazish polosasida 5 msni, kichik polosalar uchun 10 msdan ortiqni tashkil etishi kerak. Bu qiymatlar chegaraviy hamda bugungi takomillashgan 3G tarmoqlarning o‟xshash ko‟rsatkichlaridan 50 foizga yaxshi.

Bog‟lanishlar o‟rnatilishida ushlanishlarni qisqartirishga kiradigan talablar operatorlarga QoS ni nazorat qilish uchun oddiy va samarador mexanizmlarni taqdim etadigan 3GRR xizmatlar sifatining bugungi konsepsiyasining potensial evalyusiyalanishiga olib boradi. LTE tarmoqlarda mantiqiy ulanish berilgan QoS darajaga bog‟liq (bunday ulanishni tuppel deyish mumkin). Foydalanuvchi turli QoS darajalarga bog‟liq ko‟plab turli tunnellarga ega bo‟lishi mumkin (zamonaviy 3G tarmoqlarda bunday tuppel PDP va ulangan radioulanish kanalidan (RAB – Radio Access Bearer)tashkil topgan) bog‟lanishlarning o‟rnatilishida ushlanishlarning qisqartirish agar tunnellar oldindan o‟rnatilgan bo‟lsa mumkin (ya‟ni bu dupleks bog‟langan aloqa sessiyasini ishga tushirishgacha). Bunday oldindan o‟rnatish sessiyani o‟rnatilish vaqtida kam tizim signallarini talab qiladi, shunday qilib ushlanishivaqtini qisqartiradi. Binobarin,tunnellarni abonent qurilmasi yoqilishi bilan birdaniga o‟rnatilishi mumkin bo‟lardi. Bunday yondashish VoIP xizmatlariga o‟xshash bo‟lgan GB (inglizcha Guaranteed Bandwidth) ma‟lumotlarni kafolatlangan tizimini talab qiladigan hizmatlarga bog‟liq tunnellar uchun ham ishlatish mumkin bo‟ladi. Oldindan o‟rnatilgan tunnellar ishlatilishi va samarador bo‟lishi uchun quyidagi proseduralarni bajarish talab qilinadi:

Ulanishni boshqarish (inglizchada admission coutroe) va tuppelni o‟rnatilishini ikkita aloxida proseduralarga bo‟lish, chunki aks holda tunnellarni oldindan o‟rnatish uchun talab qilinadigan resurslar zaruratsiz zaxiralangan bo‟lardi;

Operatorlarga oldindan o‟rnatiladigan tunelarga tayinlangan hizmatlar sifati darajalari ustida yaxshi nazorat qilishni ta‟minlaydi. Buni tuppellarni o‟rnatish uchuntarmoq tamonidan boshqariladigan maxsus proseduralar bilan amalga oshirish mumkin;

Operatorlarga oldindan o‟rnatiladigan tunnellarda ilovalar oqimlarini

zichlashtirilishi ustidan yaxshi nazorat oqimini ta‟minlaydi. Buni agar turli

tugunlarga yuklamani taqsimlash (inglizcha mapping) uchun hizmat qiladigan paketlar filtrlari ustidan nazorat qilish berilgan bo‟lsa amalga oshirish mumkmn.

Hizmatlar sifatining bunday arxitekturasi operatorlarga har bir aloxida tunelga bog‟liq bo‟lgan QoS darajalari ustidan, aloxida tunnellar o‟rnatiladigan momentlarni aniqlash ustidan va aloxida tugunlarga aks etadigan ilovlari oqimlari ustidan to‟liq nazorat qilishni ta‟minlaydi.

Shunday qilib, LTE tizimida hizmatlar sifatini nazorat qilinishini samarador qo‟llab – quvvatlash uchun mexanizm olingan.