Muhammad ali as-sobuniyning "tibyan" asari

SO„NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
170 
Biroq, bu erda biz quyidagilarni ta'kidlashimiz kerak. Asarning tarjimasi birinchi 
marta 1996-yilda nashr etilgan. Ushbu bebaho asar nir nechta jumladan, turk,ingliz, 
tillariga ham tarjima qilingan.
Muallif o‟zi ushbu asar haqida shunday deydiki: men ushbu At- tibyan fi ulumil 
qur‟an asarida ba‟zi bir yangiliklarni keltirdim va ularni darslik sifatida o‟rganish 
asnosida o‟nta bobga ajratib keltirdim. 
Ular quyidagilar: 
1. 
ulumul qur‟on tarifi, qur‟oni karim fazilatlari bayoni, hamda uni yodlash 
va unga doir odoblar haqida batafsil ma‟lumot berish. 
2. 
Sabab nuzulni bilishlik, qur‟oni karim oyatlarini tushunishda sababi 
nuzulni bilishlik foidalari va shunga mislollar. 
3. 
Qur‟oni karimni bo‟lib- bo‟lib nozil bo‟lishdagi hikmat, hamda undan avval 
nozil bo‟lgan samoviy kitoblardan umumiy farqli jihatlari. 
4. 
Nubuvvat davrida qur‟oni karimning jamlanishi, Abu bakr Siddiq (R.A) 
zamonida bir necha mus‟haflarga jamlanishi, so‟ngra esa Usmon (R.A) davriga kelib 
yagona mus‟hafga jamlanishi. 
5. 
Qur‟oni karimda nasx masalasi, nasxning ma‟nosi, hukmlar nasx 
bo‟lishidagi shar‟iy hikmatlar. 
6. 
Tafsirlar va mufassirlar, tafsir ilmini rivoyat va diroyat turlariga bo‟linishi 
(unga tegishli bo‟lgan ilmni o‟rganish) va Alloh taoloning kitobini tafsir qiluvchi 
mufassir uchun qo‟yilgan shartlar. 
7. 
Ishoriy tafsirlar haqida, hamda ulomolarning unga munosabatlari, ishoriy 
tafsirlar va botiniy tafsirlar shuningdek, g‟aroibut tafsirlar o‟rtasidagi farqlar. 
8. 
Qur‟oni karimni rivoyat, diroyat, ishora yo‟li bilan tafsir qilingam 
kitoblarning eng mashxurlari. Tafsir kitoblaridagi xususiyatlar ta‟rifi. 
9. 
Qur‟oni karimni tarjima qilish borasidagi bahslar, uning tarjima qilishdagi 
mumkin bo‟lgan chegaralari va mumkin bo‟lmagan o‟rinlari, tarjima qilishlikka 
qo‟yilgan shartlar haqida. 
10. 
Qur‟oni karimni yetti harfda nozil bo‟lishligi, mutavotir yetti qiroat, 
shuningdek, sahobiy va tobeinlardan bo‟lgan mashxur qorilar haqida.
Xulosa o‟rnida shuni aytishimiz mumkinki olimning ushbu asari ko‟plab 
mavzularni o‟z ichiga qamrab olganligi shuningdek, uning tili yengiligi tushuntirish 
uchun olib borilgan ilmiy me‟todlar rangba rangligi bilan ajralib turadi. Shu bilan birga 
ushbu asar buguni kunda dunyoning ko‟plab oliy islom nilim yurtlarida o‟qitib 
kelinayotganligini o‟ziyoq asarning nechog‟lik qiymatga ega ekanligidan dalolat beradi.