Muhandislik geologik tadqiqotlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

236 
32.
TABIIY QURILISH MATERIALLARI KONLARI 
Qurilish uchun muhandislik - geologik tadqiqotlar kompleksiga tabiiy 
qurilish materiallarini qidirish va razvedka qilish kiradi, ular ko’p hollarda ob’yekt 
qurilishi uchun lozim. Qurilish rayonida qurilish materiallarini mavjudligi 
inshootini turi va konstruktsiyasini tanlashda xal qiluvchi ahamiyatga ega. Yer 
qobig’ida ma’lum tog’ jinslarini (yoki minerallarni) to’plami (ularni qazib olish 
amaliy ahamiyatga ega bo’lganda, jumladan qurilish uchun) kon deyiladi. 
Konlarni tarkibiga tabiiy qurilish materiali yoki ular uchun xomashyo 
bo’ladigan tog’ jinslari kiradi. Bu jinslarni hammasi noma’lum foydali qazilmalar 
deb ataladi.
Tabiiy qurilish materiallariga qurilish amaliyotida tabiiy ko’rinishda 
ishlatilishi mumkin bo’lgan tog’ jinslari (granitlar, ohaktoshlar, galechniklar va b.)
kiradi. Qurilish toshlari, qum, gil, sheben va x.k.lar olinadi. 
Ko’p hollarda tog’ jinslari sun’iy qurilish materiallarini tayyorlashuchun 
xom ashyodir. Masalan, mergellar sement olish uchun gil va suglinkalar - g’isht 
uchun xizmat qiladi va x.k. 
Noma’dan foydali qazilmalarni ko’p hollarda ochiq tog’ laxmlaridan 
olinadi. Bunday maqsadlarga mo’ljallangan laxmlar to’plami kar’er deyiladi.
Muhandislik - geologik tadqiqotlarni vazifasiga noma’dan foydali qazil-
malar konlarini qidirish va razvedkalash kiradi. Qidirish qurilish hududi yaqinida
zaruriy materiallarni konini (yoki kar’yer) topishga imkon beradi. Aniqlangan kon 
razvedkalanadi. Bunda materiallarning sifati, miqdorri va yotish sharoitlari 
belgilanadi. 
Bunday ish tanlangan hududda avvaldan ishlab chiqilgan reja bo’yicha 
o’tkaziladi, u avvalgi tadqiqotlar (geologik xarita va hisobotlar) materiallari 
asosida tuziladi.
Qidiruvlar quyidagi vazifalarni yechishi kerak: 
Kon kar’yerasini kesimi: 
-tanlangan hududda zaruriy foydali qazilmani topish; 
-materialni avvaldan (boshlang’ich) baholash chn namna olish; 

---

237 
-kon zaxirasini taxminiy aniqlash; 
-keyingi razvedka ishlarini maqsadga muvofiqligini baholash.
Ish tayyorgarlik va dala davrlaridan iborat. 
Tayyorgarlik davrida adabiyotlar, geologik xaritalar, geologik tashkilotlarni 
qo’lyozmalari fondlari o’rganiladi. Bu material asosida ushbu hudud uchun u yoki 
bu noma’lum foydali qazilmalar konlari haqida taassurot tuziladi. Shundan keyin 
dala sharoitida belgilangan konlarni ko’rib chiqish tashkillashtiriladi, tabiiy 
ochilgan joylar o’rganiladi va zarur bo’lsa razvedka lahmlari (raschistka, shurf, 
burg’ilash quduqlari) o’tkaziladi. 
Qidiruv ishlari natijasida foydali qazilmalarni aniqlangan konlari va 
kar’erlari ko’rsatilgan xarita – sxema tuziladi, tushuntirish yozuvi ularni 
joylashuvi haqida, materialni sifati va miqdoriy baholanishi, keyingi ishlar 
bo’yicha fikrlar yoziladi.