Muhandislik geologik tadqiqotlar

2.Monografiya usuli. Bu usulning mohiyati, baxtsiz hodisa yuz bergan 
ayrim sex, uchastka yoki ishlab chiqarish xonasini chuqur va har tomonlama
o’rganish asosida olib boriladi. Asosiy diqqat e’tibor texnologik jarayonlarning 
cheklanishi, ayrim operatsiyalar ishlab chiqarishning xavfli laHzalari va sanitar-
gigienik mehnat sharoitiga qaratilishi kerak. Ushbu korxonalarda ro’y bergan 
baxtsiz hodisalar, avariyalar va kasb kasalliklarning sabablari aniqlanadi va 
o’rganiladi.
Xuddi shunday taxlillar turdosh korxonalar bo’yicha ham o’tkazila di.
Monografik usul ishlab chiqarish sharoitida kelib chiqish mumkin bo’lgan
potentsial baxtsiz hodisalarni aniqlash imkoniyatini beradi. Shuningdek 
qurilayotgan yoki loyihalanayotgan bunday korxonalarda aynan o’xshash baxtsiz 
hodisalarning kelib chiqmasliklarini ta’minlashga harakat qilinadi. Bu usul 

---

277 
xulosalari asosida loyihalanayotgan sanoat korxonalarida texnologik jarayonlarni 
o’zgartirish va mukammallashtirish chora-tadbirlari ko’riladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

278 
GLOSSARIY
A 
ABRAZIYA - to
’
lqin ta
’
sirida dengiz, ko
’
l va yirik suv omborlari qirg
’
og
’
ining
yemirilishi va tekislanishi. 
B 
BERMA - sopol to’g’on yonbag’ridagi yo’lak, temir yo’l qirg’og’i, karyer kanali. 
BIRLASHTIRUVCHI BO’LMAGAN TOG’ JINSLARI (TUPROQ) -bo’shash-
mas jinslar, ularda zarrachalar (qum, shag’al) o’rtasida aloqa yo’q. 
BUNLAR – abraziyaga qarshi kurashda sohilni mustahkamlash uchun vositalar. 
Ular perpendikulyar ravishda yoki qirg’oqqa burchak ostida o’rnatilgan ko’ndalang 
temir-beton devorlarni ta’minlaydi. 
 G 
GILNI YUMSHATISH - bosimni kamaytirish, yog’ingarchilik va boshqa omillar 
tufayli loy namligi va g’ovakligining ortishi. 
GIL TUPROQLARI - quruq tuproq bilan qoplangan bo’lib, ularning plastisitiklik
soni> 0,01 (qumli qumoq, qumoq, tabiiy loy). 
GILLI KARST - bo’shashgan qum-gil, gipsli va mergelli jinslarida uchraydigan 
suffozion-karst hodisalari majmuasidir. 
GRAVITATSION HARAKATLAR - tortishish kuchi ta’sirida mayda yer, 
qoldiqlar va tosh massalarining qiyalik bo’ylab harakatlanishi.
GRANULOMETRIK (MEXANIK) TAHLIL - bo’shashgan tog ‘jinslarini tashkil 
etuvchi zarralar (fraktsiyalar) hajmi va miqdoriy nisbatini aniqlash. 
GROT - gumbazsimon shiftli va keng chiqishli sayoz g’or.