Muhit omillari-yorug’lik

Muhit omillari-yorug’lik

Reja:

• Quyosh doimiysi nima
• Ultrabinafsha nurlar
• Ko’rinadigan nurlar
• Infraqizil nurlar
• Organizmlarning yorug’likka bo’lgan ehtiyojiga ko’ra turlari

Yerda hayotning paydo bo’lishining asosiy omili bu quyosh enegiyasi hisoblanadi

• Quyosh enegiyasi hisobiga yuz beradigan jarayonlar quyidagilar:
• Sistemalarda kechadigan biologik jarayonlarni quyosh energiyasi bilan ta’minlash
• Fotosintez jarayoni uchun energiya manbaii
• Organizmlarda issiqlikni meyorida saqlash
• Suv almashinuvini ta’minlash
• Fazoda mo’ljal olishni boshqarish

Quyosh doimiysi-1380 w/m2 ga teng bo’lgan atmosferaning yuqori chegarasi

• Biologik ahamiyatiga ko’ra quyosh nuri
• ko’rinadigan ultrabinafsha infraqizil

Ultrabinafsha nurlar-to’lqin uzunligi 30-400 nmga teng

• Ultrabinafsha nurlar ta’siri to’lqin uzunligiga teng
• 290-380nm –bakteriyalarni nobud qilishga qodir
• Qisqa to’lqinli halokatli ta’sir ko’rsatadi azon qatlamidan o’tmaydi
• Uzun to’lqinli nurlar –teri pigmenti-melanin,ko’z to’r pardasi pigmenti,D nitamini sintezida ishtirok qiladi

Ko’rinadigan nurlar-400-750 nm ga teng

O’simliklar va hayvonlar yorug’lik ta’sirida o’rnini o’zgartirishiga ko’ra turlari

• Fototropizm-(photos-yorug’lik) o’simlik organlarining yorug’lik tomonga qarab harakatlanishi (Yorug’-lola,qoqio’t)
• Fotonastiya- yorug’ va qorong’u kunning almashinishi bilan bog’liq harakatlar
• Fototaksis-sodda hayvonlar,tuban o’simliklar yorug’lik tomon harakatlanishi
• Fotosintez jadalligi yorug’likning optimal darajasiga bog’liq
• Dengiz tubi,okean,yer ostida yashovchi hayvonlar uchun yorug’likning hech qanday ahamyati yo’q

Infraqizil nurlar(issiqlik nurlari)-750nm dan yuqori to’lqin uzunlikka ega.quyosh nurining 45%dan yuqorisini tashkil qiladi.

Fotoperiod-kun uzunligi fotoperiodizm-kun uzunligining mavsumiy o’zgarishiga ko’ra organizmlarning javob reaksiyasi

• Uzun kun-13 soat qisqa kun-12 soat neytral
• O’simliklar yorug’likka talabiga ko’ra
• Yorug’sevar soya sevar soyaga chidamli
• Cho’l va ma’daniy qirqquloq lipa,binafsha

O’simliklar qirqbo’g’im qulupnay,nastarin

suv o’ti,yo’sin

Hayvonlar yoru’likka bo’lgan talabiga ko’ra

• Kunduzgi
• Kechqurungi
• tungi