Muloqatda o’zaro tushunish va ijtimoiy persepsiya Reja

Muloqatda o’zaro tushunish va ijtimoiy persepsiya
Reja:

1. 
   Muloqot va shaxslararo munosabatlar ijtimoiy psixologiyaning mavzuidir.
   

2. 
   Shaxslararo muomalaning shaxs taraqqiyotidagi o’rni.
   

3. 
   Muloqot shakllari va bosqichlari.
   

4. 
   Muloqotning psixologik tizimi va vazifalari.
   

Muloqot va shaxslararo munosabatlar ijtimoiy psixologiyaning mavzuidir.

Muloqot – bu ikki yoki undan ortiq kishilarning afektiv baholovchi xarakterda va bilish bo`yicha ma’lumot almashishdan iborat bo`lgan o`zaro ta’sir etishdir. Muloqotning tizimida o`zaro bir-biriga bog`liq jihatlari ajratiladi: kommunikativ, interaktiv va pertseptiv. Muloqatning kommunikativ jihati bu muloqatdagi individlarni o`zaro ma’lumot almashinishidir. Muloqotning interaktiv jihati bu individlar muloqatda nafaqat bilim va g`oyalar balki harakatlar bo`yicha ham o`zaro ta’sirini tashkil etishdan iborat. 3. Muloqatning pertseptiv jihati muloqot jarayonida o`zaro bir-birini idrok qilish orqali tushunishdir.

Demak, muloqot birgalikdagi xarakat extiejlaridan kelib chikadigan, aloka almashish, bir – biriga ta’sir etish, boshkalarni tushinish, odamlar urtasida kontakt urnatish va rivojlantirish jaraeni.
Muloqot hayot kechirishning bir shaklidir.
Muloqotning o`zaro birgalikdagi harakati va kommunikativ jihatdan tashqarida uning pertseptiv jihati munosabat ishtirokchilarining uning jarayonida amalga oshiriladigan o`zaro idrok etish yuzaga keladi. Taniqli psixolog S. L.Gubinshteyn shunday deb yozgan edi: “Kundalik hayotga odamlar bilan muomalaga kirisharkanmiz, biz ularning xulq – atvoriga mo`ljal olamiz. Negaki biz ularning tanqidiy ma’lumotlariga ma’lumotlari mohiyatini go`yo o`qib ya’ni mag`zini chaqib chiqamiz va shu yo`sinda kontekstda mujassamlashadigan matnning ichki psixologik jihati mavjud bo`lgan mazmunini aniqlaymiz”.
Bunday o`qish naridan beri tez yuz beradi, chunki tevarak atrofdagilar bilan muomala jarayonida avtomatik tarzda amal qiladigan psixologik ichki ma’no hosil bo`ladi.

Muomala prioretiv jihati bu kishining kishi tomonidan idrok etilishi, tushunilishi va baholanishi demakdir. Identifikatsiyalash – bir kishi ikkinchi kishini uning ta’rifini o`z ta’rifiga anglanilgan yoki anglanilmagan tarzda o`xshatilishi orqali tushinish usulidir.

Shaxslararo idrok etish jarayonida teskari aloqa, xabar beruvchi funktsiyani va o`zini – o`zi boshqarish funktsiyasini bajaradi. Steriotiplashtirish – xulq -atvor shakllarini tasniflash va ularni hozirgacha ma’lum va mashhur deb sanalgan ya’ni ijtimoiy qoliplarga mos keladigan hodisalar jumlasiga kiritish yo`li bilan ularning sabablarini o`zgartirishdan iboratdir. Ko`p hollarda insonlarning bir-birlarini idrok etishlari «ijtimoiy pertseptsiya» sifatida namoyon bo`ladi. Muloqotning bu jihati ijtimoiy pertseptsiya haqidagina emas, balki shaxslar aro pertseptsiya haqida hamdir. Inson jamiyatda shaxs sifatida qabul qilingani sari. Muloqotda ham shaxs sifatida namoyon bo`ladi. S.L.Rubenshteyn aytganidek: «Biz insonni tashqi xulq – atvoriga qarab o`qiymiz». «Boshqa odamni bila turib, o`rganayotgan individning o`zi ham shakllanadi» deb yozgan edi L.S.Egodskiy. Insonni inson tomonidan idrok etilishida kamida 2 kishi jalb qilingan bo`lishi lozim bo`lib, ularning ikkalovi ham faol sub’ektdir. O`zini boshqa inson tahlil qilishini o`z ichiga identifikatsiya va reflektsiyani kiritadi.
Odamlarda samarali muomala o`rnatish malakalarini tasodifiy ravishda tarkib topadi yoki ta’limning yordamchi maxsuli sifatida yuz beradi. Katta maktab yoshidagi o`quvchilar xulq – atvori qoidalariga bag`ishlangan ommabop adabiyotlarni o`qir ekan, muloqot madaniyatining ba’zi jihatlari bilan tanishadi. Lekin muomala malakalarini maxsus o`rgatilishi alohida bir vazifa bo`lib pedagog uchun uning qanchalik muhim ekanligini trening, ya’ni muomalaning mashq qilinishi bu vazifaning hal etish yo`llaridan biri sifatida namoyon bo`ladi. Sotsial psixologik trenining, ya’ni muomalaning mashq qilinishi bu vazifaning hal etish yo`llaridan biri sifatida namoyon bo`ladi. Sotsial psixologik trenining mazmunan ikki xil vazifani: 1. Muomalaning va shu jumladan pedagogik muomalaning umumiy qonuniyatlarini. 2. Pedagogik kommunikatsiyaning texnologiyasini egallash, ya’ni professional pedagogik muomala va malakalari shakllanishini o`z ichiga oladi. Psixologik pedagogik trenining shakllaridan yana biri tipik pedagogik vaziyatlarining misol uchun imtihonlarni modellashtiruvchi amaliy o`yinlari. Muomala trening, ya’ni muomalani mashq qilish o`qituvchilarni tayyorlash va malakasini oshirish sistemasida pedagogik ishning yangi shakli bo`lib, pedagogik ta’lim uchun juda istiqbolli hisoblanadi.
Bog`lanish lotincha son ya’ni “yaqinlashish” degan so`zdan olingan, munosabatga kiruvchilar o`rtasida ikki tomonlama aloqa bo`lishini taqoza etadi. Bunga erishish va uni ko`ngildagidek rivojlantirish sharti munosabatiga kirishuvi shaxslarni o`zaro bir-biriga hurmati va ishonchidan iboratdir. Agar pedagog o`z tarbiyalanuvchilariga ishonch va hurmat bilan munosabatda bo`lsa, u har qancha printsipial va talabchan bo`lgan taqdirda ham, uning eng arzimas tanbehlari ham ta’sirli bo`ladi.
Munosabat jarayonlari har doim va barcha vaziyatlarda ham sip – silliqgina va ichki qarama qarshiliklarsiz yuz beradi deb tasavvur qilishi yaramaydi. Ayrim vaziyatlarda bir-birini inkor etuvchi qadriyatlar, vaziyatlar va maqsadlarning mavjudligini aks ettiruvchi pozitsiyalar antoganizmi yuzaga chiqadiki, ba’zan bu o`zaro adovatni keltirib chiqaradi, shaxslararo majaro sodir bo`ladi. Majarolarning kelib chiqishiga, shuningdek munosabatga kiruvchilarning o`zaro birgalikda harakat qilishlariga g`ov bo`lgan va bartaraf etilmagan ma’naviy anglashilmovchiliklar ham sabab bo`ladi. Munosabatdagi ma’naviy anglashilmovchilik – bu aytilgan talabning, iltimosning, buyruqning ma’nosi munosabat bog`lashga sheriklar uchun muvofiq emasligidir. Bu hol ularning o`zaro hamjihatligi va birgalikda harakat qilish uchun to`sqinlik tug`diradi.
Har qanday ma’lumotni belgilar aniqrog`i belgilar tizimi orqali bilish mumkin. Kommunikativ jarayonida qo`llaniladigan bir necha belgilar tizimi mavjud. Bular verbal kommunikatsiya (nutq orqali) va noverbal (nutq bilan bog`liq bo`lmaydigan belgilar orqali) kommunikatsiyadir. Verbal kommunikatsiyada inson nutqi belgilar tizimi sifatida qo`llaniladi. Nutq inson tomonidan qo`llaniladigan tovushlar signallari yoki yozma belgilardan iborat bo`lib, ular orqali muloqotdan olingan ma’lumot qayta ishlanadi, saqlanadi va uzatiladi.
Xulosa
Har bir inson oʻz hayotida turli insonlar turli millat va elat vakillari bilan suhbatda boʻladi hamda ularni anglashga ,ularni fikrini oʻqishga xuddi ulardey mulohaza qilishga intiladi.Ijtimoy jamiyatda insonlarni bor birini tushunishligi alohida ahamiyatlidr .Bu jihatning oson kechishligi uchun Alloh bizga zabon berid ,til berdi .Bu bizning eng katta yutugʻimizdr .Agarda bizda hayvonlar singari ong tafakkur zabon rivojlanmaganda edi insoniyat svilizatsiyasini xozirgi koʻrinishda tassavur qilib boʻlmas edi . Ijtimoiy muhitda ijtimoiy pertsepsiya hodisasida har bir inson hammani oʻz bilimiga yarasha tushunadi .Lekn bu xato hisoblanadi insonlarning fikrini muloqot jarayonida anglash u yetkazayotgan axborot yuzasidan reaksiya bildirish suhbatdosh bilan boʻladigan pertsepsiyani oshiradi yani 2 suhbatdosh bir birini fikrini anglaydi.Muloqtda koʻriladigan mavzu aniq va har ikkal tomon uchun ham tushunarli boʻlmogʻi zarurdir . Xulosa qilib aytganda har bir inson avvalo oʻzini tushunishi kerak u bu dunyoda nega yashayotganligi kim uchun oʻqib izlanib va yoki mehnat qilib ishlayotganini anglab fikr qilmogʻi darkor
Muloqot mehnat faoliyati va bilim bilan birga insoniyat jamiyati hayotining uchta asosiy sohalaridan biridir. Odamlarning mehnat faoliyatining zarur elementi va ular ongining haqiqiy mavjudligi sifatida harakat qilish. aloqa jamiyatning butun moddiy va ma'naviy hayotiga singib ketadi, ijtimoiy organizmning normal faoliyatini tashkil qiladi va ta'minlaydi. Boshqacha aytganda, u kishilik jamiyati mavjudligining zaruriy shartlaridan biridir. Keyinchalik u har qanday inson faoliyatining zaruriy va muhim jihatiga aylanadi. Jamiyatning, moddiy va ma'naviy madaniyatning rivojlanishi bilan muloqot inson faoliyatining mustaqil turiga aylanadi, odamlar hayotida muhim o'rin egallaydi va ularning tobora murakkablashib borayotgan hissiy va axloqiy ehtiyojlarini qondiradi.

Bundan tashqari, aloqa zarur shart shaxsning shaxs sifatida mavjudligi va ijtimoiylashuvining muhim omili. Muloqot jarayonida har bir shaxs o‘zaro ta’sirning ham sub’ekti, ham ob’ekti hisoblanadi. Muloqotchilardan biri boshqa shaxsning ta'sir ob'ektiga aylanganligi sababli, u xuddi shu darajada ushbu shaxs hayotining ob'ektiv holatiga aylanadi, ikkinchisi - birinchisi hayotining holati. Va bu shuni anglatadiki, muloqotning o'zi mehnat faoliyati bilan bir qatorda shaxslar uchun hayot sharoiti bo'lib, butun jamiyat rivojlanishi va har bir shaxsning shakllanishida hal qiluvchi omilga aylanadi. K.Marks va F.Engelslar «Nemis mafkurasi»da muloqotni ijtimoiy taraqqiyotning asosiy omillaridan biri deb atashadi.

Ijtimoiy munosabatlar tizimida aloqa qanday o'rin tutadi?
Ijtimoiy munosabatlar odamlarning to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita o'zaro ta'siri, ular o'rtasidagi o'ziga xos aloqa munosabatlarining asosi va mohiyatini ifodalaydi. K. Marks va F. Engels ilmiy sotsiologiyani yaratib, alohida individlarning harakatlari va munosabatlarini yirik ijtimoiy guruhlar munosabatlariga, sinfiy munosabatlar ijtimoiy munosabatlarning cheksiz tartibsizliklarida esa barcha ijtimoiy munosabatlarni moddiy va mafkuraviy munosabatlarga bo‘lib, ishlab chiqarishni asosiy, birlamchi sifatida ajratib ko‘rsatuvchi chuqur takrorlanuvchi hodisalarni ochib berdi. Bu, albatta, odamlar o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri shaxsiy va boshqa barcha munosabatlar va aloqa shakllari marksizm-leninizm klassiklari uchun mavjud bo'lmagan va e'tibor va o'rganishga loyiq emasligini anglatmaydi. Marksizm nazariyasida insonga munosabat har doim iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy va bevosita insoniy, psixologik, shaxsiy munosabatlar nuqtai nazaridan farq qiladi. V. I. Lenin o'ziga xos munosabatlarni o'rganish zarurligiga e'tibor qaratdi, chunki ular haqiqiy shaxslarni shakllantiradi. K. Marks va F. Engels «Nemis mafkurasi»da barcha ob'ektiv ijtimoiy munosabatlarning yig'indisi sifatidagi umuminsoniy ma'nodagi muloqot bilan bir qatorda, odamlarning individual muloqoti haqida ham ularning amaliy hayotda rivojlanadigan o'ziga xos aloqalari va munosabatlari sifatida gapiradi. Shaxslar bir-biri bilan sof shaxs sifatida emas, balki ishlab chiqaruvchi kuchlari va ehtiyojlari rivojlanishining ma'lum bosqichida bo'lgan shaxslar sifatida muloqotga kirishadi va bu muloqot o'z navbatida ishlab chiqarish va ehtiyojlarni belgilab berganligi sababli, aynan shaxsiy, shaxslarning bir-biriga, do'stga bo'lgan individual munosabati, ularning individlar sifatidagi o'zaro munosabati mavjud munosabatlarni yaratadi - va har kuni qayta tiklaydi. Ya'ni, haqiqatda kundalik hayotda faqat shaxslarning shaxsiy munosabatlari sodir bo'ladi. Ammo bu ijtimoiy munosabatlarning faqat ko'rinadigan, ko'rinadigan tomoni bo'lib, uning mohiyati bevosita kuzatishdan yashirindir. Ularda va ular orqali shaxslarning individual munosabatlarining haqiqiy mohiyatini tashkil etuvchi ob'ektiv ijtimoiy, moddiy va ideal munosabatlar amalga oshiriladi. Odamlarning haqiqiy ob'ektiv manfaatlari kesishgan joyda, ular bir-biri bilan o'zaro munosabatlarda ob'ektiv joylashtirilgan joyda, ular majburiy ravishda muloqot munosabatlariga kirishadi - haqiqat shunday. Odamlar o'rtasidagi aniq individual munosabatlar zarur, muqarrar va universaldir. Ular orqali shaxsning jamiyat bilan bevosita aloqasi amalga oshiriladi. Ular munosabatlarni yaratadilar. Binobarin, sotsiologik jihatdagi muloqot ob'ektiv ijtimoiy munosabatlarning mavjudligi shakli bo'lgan universal muloqot va o'zaro ta'sirning o'ziga xos individual munosabatlaridir.
Muloqot munosabatlari individual ravishda tanlab olinadi, shaxslarning sub'ektiv intilishlariga bog'liq bo'lib, ularning irodasini, shaxsiy bog'lanishlarini, yoqtirishlarini va yoqtirmasliklarini ifodalaydi.
Ijtimoiy-psixologik nuqtai nazardan, muloqot murakkab va ko'p qirrali jarayondir. Avvalo, u vazifasini bajaradi axborot jarayoni, ya'ni aloqa ishtirokchilari tomonidan nafaqat og'zaki, balki hissiy jihatdan ham axborotni uzatish va idrok etish jarayoni sifatida. Muloqot va psixologik munosabatlar odamlar bir-biriga, mehr, ishonch, hamdardlik, antipatiya munosabatlari. Bu ham hissiy aloqa bo'lib, u muloqotda bo'lgan odamlarning hissiy uyg'unligida ifodalanadi - empatiya, hamdardlik, sheriklik. Muloqot ayni paytda iroda harakatidir; bu muloqot ishtirokchilarining bir-biriga ta'sir qilish istagida ifodalanadi va taklif, ishontirish, so'rov, buyurtma va boshqalar shaklida namoyon bo'ladi.Muloqot, shuningdek, muloqot qiluvchilar o'rtasida o'zaro tushunishni o'rnatishdir. O'zaro tushunishning ichki asosi va zaruriy sharti - bu identifikatsiya qilish, odamlarni bir-biri bilan muloqot qilishning o'zaro assimilyatsiyasi, o'zini boshqasining o'rnida tasavvur qilish qobiliyati. Shu asosda empatiya va sheriklik kuchayadi. Biz o'zaro baholashning adekvatligi va ijtimoiy va individual qadriyatlar tizimining mos kelishi bilan tavsiflangan o'zaro tushunishning yuqori darajasi va ijtimoiy va individual qadriyatlar tizimi mavjud bo'lganda, o'zaro tushunishning past darajasi haqida gapirishimiz mumkin. muloqot qilayotganlar keskin farq qiladi yoki o'zaro baholash darajasida tasodif yo'q. O'zaro tushunish, ayniqsa, shaxslararo muloqotda zarur.

Shunday qilib, ijtimoiy-psixologik jihatdan odamlar o'rtasidagi muloqot murakkab, murakkab hodisadir. Psixik aloqadan boshlab, muloqot o'zaro ta'sirning murakkab psixologik jarayoniga aylanadi, bu jarayonning o'ziga xos psixologik shartlari va shartlari, rivojlanish dinamikasi va ma'lum bir natijaga ega. O'z mohiyatiga ko'ra, u ijtimoiy munosabatlar tizimining real ko'rinishi sifatida odamlar o'rtasidagi ijtimoiy muloqotning aniq amalga oshirilishidir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, odamlarning ijtimoiy munosabatlari asosida vujudga keladigan va o'z mohiyatiga ko'ra ularni amalga oshirish shakli bo'lgan muloqot amaliy jihatdan, konkret ravishda murakkab psixologik o'zaro ta'sir, odamlar o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatishning o'ziga xos psixologik jarayoni sifatida harakat qiladi. Muloqot jarayonining mazmuni ob'ektiv ravishda aloqa asoslari va holati bilan belgilanadi va shu bilan birga uning ishtirokchilarining sub'ektiv maqsadlari, istaklari va g'oyalariga bog'liq. Muloqotning tabiati va natijalariga muloqot qiluvchi odamlarning individual psixologik xususiyatlari ham ta'sir qiladi. Shuning uchun odamlar o'rtasidagi muloqotni o'rganish uning ob'ektiv ijtimoiy mazmunini hisobga olmasdan amalga oshirilmaydi va shu bilan birga o'ziga xos xususiyatlarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. psixologik xususiyatlar uning predmeti, tabiati va natijalari.

Muloqot jarayonidagi xarakterli narsa shundaki, suhbatdoshlar bir - birlariga ta’sir ko’rsatmoqchi bo’lishganda, dastavval nima deyish, qanday so’zlar vositasida ta’sir etishni o’ylar ekan. Aslida esa, o’sha so’zlar va ular atrofidagi harakatlar muhim rolь o’ynarkan. Masalan, mashhur amerikalik olim Megrabyan formulasiga ko’ra, birinchi marta ko’rishib to’rgan suhbatdoshlardagi taassurotlarning ijobiy bo’lishiga gapirgan gaplari 7%, paralingvistik omillar 38%, va noverbal harakatlar 58% gacha ta’sir qilarkan. Keyinchalik bu munosabat o’zgarishi mumkin albatta, lekin xalq ichida yo’rgan bir maqol to’g’ri : «Ust - boshga qarab kutib olishadi, aqlga qarab kuzatishadi».
Muloqotning qanday kechishi va kimning ko’proq ta’sirga ega bo’lishi sheriklarning rollariga ham bog’liq. Ta’sirning tashabbuskori - bu shunday sherikki, unda ataylab ta’sir ko’rsatish maqsadi bo’ladi va u bu maqsadni amalga oshirish uchun barcha yuqorida ta’kidlangan vositalardan foydaladi. Agar boshliq ishi tushib, biror xodimni xonasiga taklif etsa, u o’rnidan turib kutib oladi, iltifot ko’rsatadi, xol - ahvolni ham quyuqroq so’raydi va so’ngra gapning asosiy qismiga o’tadi.
Ta’sirning adresati - ta’sir yo’naltirilgan shaxs. Lekin tashabbuskorning suhbatga tayyorgarligi yaxshi bo’lmasa, yoki adresat tajribaliroq sherik bo’lsa, u tashabbusni o’z qo’liga olishi va ta’sir kuchini qayta egasiga qaytarishi mumkin bo’ladi.
Shu o’rinda odamlarni samarali muloqotga o’rgatish muammosi haqida keltirmoqchimiz. Chunki bugungi kunda bu muammo ijtimoiy psixologiyaning muhim masalalaridandir.
Ma’lumki, gaplashayotgan odamlar biri gapiradi, ikkinchisi tinglaydi, eshitadi. Muloqotning samaradorligi ana shu ikki qirraning qanchalik o’zaro mosligi, bir - birini to’ldirishiga bog’liq ekan. Noto’g’ri tasavvurlardan biri shuki, odamni muomala yoki muloqotga o’rgatganda, uni faqat gapirishga, mantiqan asoslangan so’zlardan foydalanib, ta’sirchan gapirishga o’rgatishadi. Uning ikkinchi tomoni - tinglash qobiliyatiga deyarli e’tibor berilmaydi. Mashhur amerikalik notiq, psixolog Deyl Karnegi «Yaxshi suhbatdosh - yaxshi gapirishni biladigan emas, balki yaxshi tinglashni biladigan suhbatdoshdir» deganda aynan shu qobiliyatlarning insonlarda rivojlangan bo’lishini nazarda tutgan edi.
Mutaxassislarning aniqlashlaricha, ishlayotgan odamlar vaqtining 45%i tinglash jarayoniga ketar ekan, odamlar bilan doimiy muloqotda bo’ladiganlar 35 - 40 % oylik maoshlarini odamlarni «tinglaganlari» uchun olarkanlar. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, kommunikatsiyaning eng qiyin sohalaridan hisoblangan tinglash qobiliyati odamga ko’proq foyda keltirarkan.
Shuning uchun bo’lsa kerak, nemis faylasufi A. Shopengauer «Odamlarni o’zingiz to’g’ringizda yaxshi fikrga ega bo’lishlarini xohlasangiz, ularni tinglang» deb yozgan ekan. Darhaqiqat, agar siz kuyunib gapirsangizu, suhbatdoshingiz sizni tinglamasa, boshqa narsa bilan ovora bo’laversa, undan ranjiysiz, nafaqat ranjiysiz, balki u bilan aloqani ham uzasiz. O’qituvchi gapirayotgan paytda uni tinglamaslik odobsizlikning eng keng tarqalgan ko’rinishi deb baholanishini bilasizmi?
Nima uchun biz ko’pincha yaxshi gapiruvchi, so’zlovchi bo’la olamiz-u, yaxshi tinglovchi bo’la olmaymiz? Psixologlarning fikricha, asosiy xalaqit beruvchi narsa - bu bizning o’z fikr - o’ylarimiz va xohishlarimiz og’ushida bo’lib qolishimizdir. Shuning uchun ham ba’zan rasman sherigimizni tinglayotganday bo’lamiz, lekin aslida hayolimiz boshqa yerda bo’ladi. Tinglashning ham xuddi gapirishga o’xshash texnikasi, usullari mavjud. Ularning turi ham ko’p , lekin asosan biz kundalik hayotda uning ikki usulini qo’llaymiz : so’zma - so’z qaytarish va boshqacha talqin etish. Birinchisi, suhbatdosh so’zlarining bir qismini yoki yaxliticha qaytarish orqali, sherikni qo’llab - quvvatlashni bildiradi. Ikkinchi usul esa - sherigimiz so’zlarini tinglab, undagi asosiy g’oyani muxtasar, o’zimizning talqinimizda ifoda etish. Ikkala usul ham sherik uchun muhim, chunki u sizning tinglayotganingizni, xattoki, undagi g’oyalarga qarshi emasligingizni bildiradi. Bunday tashqari, biz yaxshi tinglayotgan bo’lib, «Yo’q-e?», «Nahotki?», «Qara-ya?», «Yasha!» luqmalari bilan ham suhbatdoshimizni gapirishga, yanayam o’z fikrlarini oydinlashtirishga chaqirib turamiz.
Demak, aslida bizdagi gapirayotgan shaxs yetakchi, u suhbatning mutloq xokimi, degan tasavvur unchalik to’g’ri emas. Yaxshi tinglashda ham shunday kuch borki, u suhbatdoshni Sizga juda yaqinlashtiradi, ishonchni tug’diradi. Chunki muloqot jarayonidagi eng qimmatli narsa - bu axborotning o’zi. Tinglayotgan odam ma’nili, yaxshi dialogdan faqat yaxshi, foydali ma’lumot oladi. Gapirgan esa aksincha, o’zidagi borini berib, gapirmaydigan suhbatdoshdan «teskari aloqani» olib ulgurmay, hech narsasiz qolishi ham mumkin. Shuning uchun muloqotga o’rgatishning muhim yo’nalishlaridan biri - odamlarni faol tinglashga, bunda barcha paralingvistik va noverbal omillardan o’rinli foydalanishga o’rgatishdir. Bu borada professional tinglash texnikasiga quyidagilar kiradi:
aktiv xolat. Bu - agar kreslo yoki divan kabi mebelь bo’lsa, unga bemalol yastanib yoki yotib olmaslik, suhbatdoshning yuzidan tashqari joylariga qaramaslik, mimika, bosh chayqash kabi harakatlar bilan uning har bir so’ziga qiziqayotganligingizni bildirishni nazarda tutadi;
suxbatdoshga samimiy kizikish bildirish. Bu nafaqat suhbatdoshni o’ziga jalb qilib, balki keyin navbat kelganda o’zining har bir so’ziga uni ham ko’ndirishning samarali yo’lidir.
o’ychan jimlik. Bu suhbatdosh gapirayotgan paytda yuzda mas’uliyat bilan tinglayotganday tasavvur qoldirish orqali o’zingizning suhbatdan manfaatdorligingizni bildirish yo’li.
Agar biz suhbatdoshimizni yaxshi, diqqat bilan tinglasak, bu bilan biz unda o’z - o’ziga hurmatni ham tarbiyalaymiz. Demak, tinglash jarayoni ko’pchilik tasavvur qilgani kabi unchalik passiv jarayon emas ekan. Uning muloqotning samarali bo’lishidagi ahamiyati nihoyatda katta. Chunki tinglash qobiliyati gapiruvchini ilhomlantiradi, uni ruhlantiradi, yangi fikrlar, g’oyalarning shakllanishiga sharoit yaratadi. Shuning uchun ma’ruzachi professorning har bir chiqishi va ma’ruzasi agar talabalar tomonidan diqqat bilan tinglansa, bu pedagogik muloqotdan ikkala tomon ham teng yutadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. G’oziyev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob.
2. G’oziyev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001.
3. Vedenskaya L.V, Pavlova L.A. Delovaya retorika: uchebnoye posobiye dlya vuzov.- M.:IKS “MarT”, 2004-512 s.
4. www.expert.psychology.ru 
5. www.psycho.all.ru