Mundareja: Kirish Nazariy qism

Fizikaviy xossalari. Pb – yumshoq, bolg‘alanuvchan va plastik kulrangli metall, ko‘k rangdagi tovlanishga ega. Toza silliqlangan metall yuzasi kulrang, oq, ammo tezda xiralashadi. t_suyuq.=327,44^oC, t_qayn.=1745^oC, qattiq holatidagining zichligi: 11,336 g/sm³ (20^oC). Qo‘rg‘oshin kb.; sr=0,127625; 0,134100; 0,155500; Cor=26,44; So=64,81; ΔHo=0; ΔGo=0; ΔHsuyuq.=4,77; ΔHbug‘=177,7; η=3,2327,4; 2,32400; 1,54600; 1,23800; σ=442350; 438400; 424600; 410800; r=0,001630; 0,01722; 0,1837; 1981; 101171; 1001431;
Kimyoviy xossalari. Pb – og‘ir metallar orasida eng yumshoq metall, qalayga nisbatan ancha yumshoq. Uni pichoq bilan kesish va hatto tirnoq bilan tirnash mumkin. Yuqori yumshoqligi va plastikligi sabab osongina listlarga yoyiladi, biroq undan o‘ta yupqa sim tayyorlab bo‘lmaydi.
Suyultirilgan kislotalarda deyarli erimaydi. Qo‘rg‘oshinning H₂SO₄ bilan ta’sirlashishi natijasida erimaydigan sulfat, H₂F₂ bilan- qiyin eriydigan qo‘rg‘oshin ftoridi hosil bo‘ladi. HCl bilan deyarli ta’sirlashmaydi. Eng yaxshi erituvchi HNO₃ hisoblanadi. Havo ta’siridagi sirka kislotasi eritmasida osongina eriydi. Odatdagi haroratda kompakt holatidagi qo‘rg‘oshin havoda faqatgina yuzasi oksidlanadi va himoya qavati bilan qoplanadi. Suyuqlangan holatida kislorod bilan PbO ni hosil qiladi. Sekin qizdirilganda havoda oldin PbO, keyinchalik Pb₂O₃ va surik Pb₃O₄ hosil bo‘ladi.
Qizdirilganda galogenlar, oltingugurt va tellur bilan birikadi. Elektron formulasi: 5s²5p⁶5d¹⁰6s²6p², ionlanish energiyasi (Pb → Pb++ e-) 7,42 eV. Tashqi elektron qavatida 4 ta juftlashmagan elektroni mavjud (2 ta p- va 2 ta d- qavatlarda). Shu sababli qo‘rg‘oshin atomining asosiy oksidlanish darajalari – +2 i +4 ga teng.
Ikki valentli qo‘rg‘oshin tuzlari ishqorlar bilan ta’sirlashadi, bunda deyarli erimaydigan qo‘rg‘oshin gidroksidi hosil bo‘ladi:
Pb²⁺ + 2OH^- → Pb(OH)₂
Ishqorning mo‘l miqdorida gidroksid eriydi:
Pb(OH)² +2OH^- → [Pb(OH)4]^2-
Ishqorlar va kislotalar bilan ta’sirlashadi:
Pb+2NaOH+2H₂O→Na₂[Pb(OH)₄]+H₂↑
Pb+2HCl→PbCl₂+H₂↑
Qo‘rg‘oshin koordinatsion sonlari 4 bo‘lgan kompleks birikmalar hosil qiladi, masalan, [Pb(OH)₄]^2-
PbO₂ va Pb orasidagi disproporsiyalash reaksiyasi asosida qo‘rg‘oshinli akkumulyatorlar ishlab chiqarishga asoslangan bo‘ladi.
Qo‘rg‘oshin (II) nitrati va natriy metasilikati orasidagi reaksiya natijasida qo‘rg‘oshin (II) metasilikat va natriy nitrati hosil bo‘ladi. t^oC
Na₂CO₃+SiO₂→Na₂SiO₃+CO₂
Reaksiya natijasida olingan natriy metasilikatini eritish va filtrlash orqali 0,2% li suvli eritma tayyorlanadi, qaysiki, aralashtirish natijasida 0,5% li qo‘rg‘oshin (II) nitrati eritmasi quyiladi.
Cho‘kma osongina filtrlanadi. Uni suv havzachasida quritiladi. Qo‘ng‘ir rangga bo‘yalmagan preparatni faqatgina atmosferada olishadi, umuman, vodorod sulfiddan ajratilgan holatda.
Na₂SiO₃+Pb(NO₃)₂→PbSiO₃+2NaNO₃
Qo‘rg‘oshin, qo‘rg‘oshin (IV) oksidi va sulfat kislotasi orasidagi reaksiya natijasida qo‘rg‘oshin (II) sulfati va suv hosil bo‘ladi. Jarayonning umumiy sxemasi qo‘rg‘oshinli akkumulyatorlarga xosdir. To‘g‘ri yo‘nalishda akkumulyatorning zaryadsizlanish jarayoni, qaramaqarshisida zaryadlanish amalga oshadi.
Qo‘rg‘oshinli akkumulyator panjarali plastinalardan tuzilgan, qaysiki qo‘rg‘oshin oksidining suvli pastasi va 30% li sulfat kislotasi eritmasi joylashtirilgan.
Pb+PbO₂+2H₂SO₄↔2PbSO₄+2H₂O
Qo‘rg‘oshin va qo‘rg‘oshin (IV) oksidi orasidagi reaksiyasida qo‘rg‘oshin (II) oksidi hosil bo‘ladi.
Gibbs energiyasi o‘zgarishi:
Pb + PbO₂ = 2PbO, ΔG⁰₂₉₈ = -159,9 kj/mol.
Qo‘rg‘oshin (II) oksidi va kislorod orasidagi qo‘rg‘oshin (II, IV) oksidlari hosil bo‘ladi.
Reaksiya 445-480°C temperaturada amalga oshadi. Qo‘rg‘oshin (II) oksidni havoda qizdirish; t^oC
6Pb+O₂→2Pb₃O₄
Oltingugurt (IV) oksidi va qo‘rg‘oshin (IV) oksidi orasidagi reaksiyasida qo‘rg‘oshin (II) sulfati hosil bo‘ladi. Qo‘rg‘oshin (IV) oksidi namlangan holatda bo‘lishi kerak. Reaksiya xona haroratida sekin amalga oshadi:
SO₂ + PbO₂ → PbSO₄
Qo‘rg‘oshin (II) Geksaoksodifosfat(IV) va vodorod sulfidi reaksiyasida perfofosfat kislotasi qo‘rg‘oshin (II) sulfidi hosil bo‘ladi. Qo‘rg‘oshin (II) Geksaoksodifosfat (IV) suspenziya ko‘rinishida bo‘ladi:
Pb₂P₂O₆ + 2H₂S → H₄P₂O₆ + 2PbS
Qo‘rg‘oshin (II) xromati va nitrat kislotasi orasidagi reaksiyada qo‘rg‘oshin (II) nitrati, qo‘rg‘oshin (II) dixromati va suv hosil bo‘ladi. Nitrat kislotasi- konsentrlangan eritma ko‘rinishida.
2PbCrO₄ + 2HNO₃ → Pb(NO₃)₂ + PbCr₂O₇ + H₂O
Qo‘rg‘oshin (IV) oksidi va vodorod sulfidi reaksiyasi natijasida qo‘rg‘oshin (II) sulfidi va suv hosil bo‘ladi. Qo‘rg‘oshin (IV) oksidi nam holatida vodorod sulfidi bilan reaksiyasi sekin amalga oshadi:
PbO₂ + 2H₂S → PbS + S + 2H₂O
Qo‘rg‘oshin (II, IV) oksid va suyultirilgan nitrat kislotasi orasidagi reaksiyada qo‘rg‘oshin (II) nitrati, qo‘rg‘oshin (IV) oksidi va suv hosil bo‘ladi:
Pb₃O₄ + 4HNO₃ → 2Pb(NO₃)₂ + PbO₂ + 2H₂O