Mundarij a kirish I bob. Gap bo‘laklari haqida umumiy ma’lumotlar

6. To‘liq va to‘liqsiz gap.
Gaplar zarur bo‘laklarning to‘la ifodalanishi yoki tushirilishiga qarab, ikkiga bo‘linadi.
1. To‘liq gap.
2. To‘liqsiz gap.
To‘liq gaplarda aytilayotgan fikrni ifoda qilish uchun zarur bo‘lgan bo‘laklarning barchasi mavjut bo‘ladi. To‘liqsiz gaplarda esa, aytilayotgan fikrni ifodalash uchun zarur bo‘lgan gap bo‘laklarning bir qismi qatnashmaydi. Lekin bu bo‘laak kontekstdan, oldingi gapdan yoki nutq so‘zlanib turgan sharoitdan bilinib turadi. Masalan:
- Oting nima?
- Ta’lat.
- Kimning o‘g‘lisan ?
- Nazir akaning. (R.F.)
To‘liqsiz gap jonli so‘zlashuvda,dialogda ko‘p uchraydi. Masalan:
- Gapiring, nega jim bo‘lib qoldingiz?- dedi Bo‘ston.
- Xayol olib qochdi.
- Qayoqqa?
- Ajoyib shinam boqqa.
Ko‘rinadiki, savol-javoblarning tuzilishi o‘ziga xos xususyatlarga ega. Xar bir savol yoki javobda dialog mavzusiga yangilik qo‘shuvchi gap bo‘laklari ishlatilayotir.
To‘liqsiz gapda quydagi gap bo‘laklari tushirilishi mumkin.
1. Kesim va kesimga oid oid so‘zlar tushiriladi.
A) - Kim so‘zladi?
- Liza.
B) Dodxox: - So‘z qaytarishga sizga kim xuquq berdi?
Muqimiy: - Insof, vijdon, idrok va andisha. (S. Abd)
2. Ega tushiriladi.
- Zulfiya nima qildi?
- O‘qidi.
3. Ega va kesim tushiriladi.
- Sidiqjon nima to‘g‘risida so‘zladi?
- Maktab tajriba yer uchastkasi xaqida.
4. Ikkinchi darajali bo‘laklar tushiriladi.
- Ertaga ekuskursiyaga kimlar qatnashadi?
-Xammamiz qatnaashamiz.
1. Sifatlovchi aniqlovchi
Aniqlovchining bu turi ot bilan ifodalangan bo‘lakka odatda bitishuv yo‘li bilan bog‘lanib, otdan anglashilgan predmetning belgi-xususiyatini, sifatini, miqdorini, o‘ringa munosabatini bildiradigan aniqlovchining bir turidir. U qanday?, qanaqa?, qaysi?, qancha?, necha?, nechanchi?, qachongi?, qayerdagi? so‘roqlaridan biriga javob bo‘ladi.
Sifatlovchi bog‘lanib kelgan so‘z sifatlanmish deb ataladi.
Sifatlovchi turli so‘z turkumlari bilan ifodalanadi: