Mundarija : kirish I. Bob. Silikatlar hozirda asosiy struktura turiga qarab tasnif qilinishi

G M m CaO


Sement, qum va suv aralashmasidan sementli eritma olinadi. Sement eritmasini tо‘ldiruvchilar (yirik shag‘al, mayda toshlar) bilan aralashmasi betonni hosil qiladi. Beton eng muhim qurilish materialidir.
Agar beton qorishmasiga temir armatura solinsa yoki temir setkalarga quyilsa yuqori mustahkamlikka ega temir beton hosil bо‘ladi.
Agar beton qо‘pik hosil qiluvchilar (sirt–aktiv moddalar)dan foydalanib olinsa penobeton deyiladi. U juda g‘ovak strukturaga ega, shu sababli yaxshi issiqlik izolyasion xossaga ega.
Beton, nordon jumladan, karbonat angidridli eritmalar ta’siridan, hamda sulfatli eritmalar bilan buziladi.
Ultramarin. Yorqin kо‘k, zaharsiz pigment- olitingugurtli natriy alyumosilikat. Kaolin, kvars, natriy sulfat va kо‘mir aralashmalarini 7300S da qizdirib olinadi. Tabiatda mineral lazurit kо‘rinishida uchraydi.
Kremniyning vodorodli birikmalari. Kremniy vodorodlar yoki silanlar- aktiv metallarning silisidlariga kislota ta’sir ettirib olinadi: Mg2Si + 4HCl = 2MgCl2 + SiH4↑
Monosilan SiH4 bilan bir qatorda vodorod va polisilanlardan geksasilangacha Si6H14 ajraladi. Strukturasi va fizikaviy xossalari bо‘yicha silanlar, metanning gomologik qatori uglevodorodlariga о‘xshaydi. Monosilanni gomologlaridan Si8H18 gacha ma’lum. Silanlar
olishning texnikadagi eng muhim amaliy ahamiyatga ega bо‘lgan usullari SiG4 vodorod yoki litiy alyumogidrid bilan qaytarish usularidir.
SiG4 + 4N2 = SiH4 + 4HCl
SiCl4 + Li[AlH4] = SiH4 + LiCl + AlCl3
Hamma silanlar xarakterli qо‘lansa hidli va zaharli, uglevodorodlarga nisbatan silanlar zichligi kattaligi, yuqori temperaturada suyuqlanishlari va qaynashlari, termik beqarorliklari bilan farq qiladilar. Ular havoda oson oksidlanadi, ya’ni qaytaruvchilardir.
SiH4 + 2O2 = SiO2 + 2H2O
Silanlar KMnO4 ni MnO2 gacha, G‘ye+3 ni G‘ye+2 gacha qaytaradi. Bulardan tashqari silanlar uchun gidroliz xarakterli. Kislota izlari ayniqsa ishqorlar ishtirokida silanlar buziladi:
SiH4 + 2H2O = SiO2 + 4H2↑
SiH4 + 2NaOH + H2O = Na2SiO3 + 4H2↑
Polisilanlar bо‘lganda gidroliz natijasida kremniy atomlari orasidagi bog‘lar uziladi:
H3Si – SiH2 – SiH3 + 6H2O →3SiO2 + 10H2 ↑
Gidroliz natijasida silanlardan qumtuproq va silikatlarning hosil bо‘lishi ular kislota tabiatli ekanligini kо‘rsatadi. Silanlarni galogenlar bilan aralashmasi portlaydi:
SiH4 + 4G2 = SiG4 + 4NG.
Kremniy tо‘yinmagan vodorodli birikmalaridan polisilenlar (SiH4)n va polisilinlar (SiH)n lar ham ma’lum. Ularning hammasi –qattiq moddalar, qizdirishga beqaror va juda reaksion qobiliyatli.
Ular havoda alangalanadi va suvda tо‘liq parchalanadi.
Kremniyni galogenidlari- SiG4. ular elementlardan sintez yо‘li bilan olanadi.
Si + 2G2 = SiG4
SiG4 olishni eng qulay va arzon usuli, qumli uglerod va tegishli galogen bilan qizdirib olishdir.
SiO2 + 2C + 2G2 = SiG4 + 2SO
Ularning hammasi suv bilan shiddatli birikadilar. Ftoridli gidroliz qaytar, qolgan galogenidlari gidrolizi amalda tо‘liq о‘ngga siljiydi.
SiG4 + 2N2O = SiO2 + 4HG
Kremniy galogenidlarni kremniy bilan 10000S dan yuqori temperaturada qizdirilsa digalogenid kremniy hosil bо‘ladi.
SiG4 + Si ↔2SiG2
Ular sovutilganda disproporsionirlash reaksiyasiga kirishadi:
2SiG2→SiG4 + Si
Bu usulda eng toza kremniy olinadi.
SiF4 – gaz, suvda tutaydi.
SiCl4 – rangsiz suyuqlik, bо‘g‘uvchi hidli
SiBr4 va SiJ4 lar qattiq moddalar.
SiF4 – 2 mol NG‘ biriktirib H2[SiF6] – geksaftorosilikat kislotasiga о‘tadi.
SiF4 + 2NG‘ = H2[SiF6]
H2[SiF6] – individual birikma sifatida ajratib olingan, kuchi bо‘yicha sulfat kislotaga yaqin. Bir qancha suv molekulalari tutgan beqaror kristallogidratlari ma’lum. Uning tuzlari geksaftorsilikatlar birmuncha termik barqaror, biroq qizdirilganda SiF4 va metall
ftoridlariga parchalanadi:
Na2[SiF6] t0 2NaF + SiF4↑
[SiF6]2- ioni oktaedrik strukturada bо‘lib kremniy atomi sp3d2 gibridlanish holatida va uning koordinasion soni 6 ga teng. Boshqa galogenidlari uchun shunga о‘xshash tarkibli birikmalari ma’lum emas.
Trixlorsilan gidrolizlanganda dastlabki modda sifatida SiH3OH –silanol – metanol anologi hosil bо‘ladi:
SiH3Cl + HOH = SiH3OH + HCl
2 molekula silanoldan 1 molekula suv tortib olinganda:
2SiH3OH → H2O + H3Si – O – SiH3
Disiloksan hosil bо‘ladi. Disiloksan barqaror 6000S dan yuqorida parchalanadi. Suvda gidrolizlanadi, polikondensasiyalanish mahsuloti hosil bо‘ladi:
SiH2G2 + 2H2O = SiH2(OH)2 + 2HG
nSiH2(OH)2 → - O – SiH2 – O – SiH2 –
kremniy va kislorod atomlari takrorlanadigan yuqori molekuyar birikmadagi vodorod о‘rinlari organik radikallarni almashinishidan hosil bо‘ladigan mahsulotga silikon deyiladi.
Si O Si O Si O
R
R R
R R
R Silikon Organik radikallarni Si atomiga nisbatan о‘zgartirib silikonlarning xossalarini о‘zgartirish mumkin.


XULOSA
Belgilangan texnik natijaga uning oksididan kremniy olish usulida, shu jumladan gidroksidi metall galoid asosidagi pechning reaksiya hajmini shakllantirish, reaksiya hajmida ruda-termik erish rejimini yaratish orqali erishiladi. pechning reaksiya hajmiga kremniy, temir va aluminaning quyma oksidi va uglerodli qaytaruvchi vositani o'z ichiga olgan aralashmani yuklash, zaryadning erishini kamaytirish va erish mahsulotini reaksiya hajmidan olib tashlash uchun natriy ftorid ishlatiladi. gidroksidi metall galogenid sifatida va eritish 1450-1550 o S haroratda amalga oshiriladi, alyuminiy elektrolizatorlari qoplamasidan olingan grafit chiqindilari esa qaytaruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Usul quyidagi tarzda amalga oshiriladi. Natriy ftorid uglerodli massa bilan qoplangan yoki suv bilan sovutilgan metall korpusni ifodalovchi rudani qaytaruvchi elektr pechining vannasiga yuklanadi, yoy rejimida eritiladi va ruda-termik rejimda suyuq holatga keltiriladi. Keyin, kremniy va temir oksidi (alyuminiy oksidi miqdori bir necha foizga yetishi mumkin) o'z ichiga olgan ommaviy zaryad o'choq hammomiga yuklanadi. Shundan so'ng, o'choq hammomiga stexiometrik miqdorda uglerodli qaytaruvchi vosita yuklanadi. Eritma yuzasida suzuvchi qattiq uglerod natriy ftorid eritmasida erigan kremniy va temir oksidlarini kamaytiradi, natijada hosil bo'lgan metall qotishmasi o'choq tubiga cho'kadi. Zaryadni eritmaga yuklash tsikli - pasayish ko'p marta takrorlanadi, natijada hosil bo'lgan ferrosilikon pechda qoladi (har bir blok uchun erish) yoki o'choqning chiqishi orqali chiqariladi. 996 o S erish nuqtasiga ega bo'lgan natriy ftoriddan foydalanish, uning erigan shakldagi zichligi 1,961 g / sm 3 ni tashkil qiladi. 2,42 g/sm 3 zichlikka ega bo'lgan kremniy natriy ftoridda erigan kremniy dioksididan tiklanib, o'choq o'chog'iga tushadi. (CaF 2 ftor shpati eritmasida erigan kremniyni uning oksididan tiklashga urinishlar, qaytarilgan kremniyning 2,599 g/sm 3 zichlikka ega bo'lgan kaltsiy ftorid eritmasi yuzasiga suzib ketishiga va oksidlangan - yondirilishiga olib keldi. ). Taklif etilgan usulga misol. Tajribada diametri 1435 mm bo'lgan vannaga ega, grafit bilan qoplangan va korpusning o'rta qismida rozetka bilan jihozlangan RKZ-2FS-N1 elektr boshq pechidan foydalanildi. Pechga kuchlanish ta'minoti 2000 kVA quvvatga ega uch fazali transformatorga oziqlanadigan 150 mm diametrli uchta grafit elektrodlari orqali amalga oshirildi. Natriy ftorid (NaF miqdori - 80%) o'choq hammomiga 1000 kg va 50 kg metalllashtirilgan granulalar miqdorida yoyni yoqish uchun yuklangan. Natriy ftorid yoy rejimida eritilib, ruda-termik rejimda suyuq holatga keltirildi. Natriy ftorid eritmasining balandligi 180 mm edi. Eritma harorati 1370 o S ga yetganda, eritmaga zarracha hajmi 0,1-5,0 mm bo'lgan 1000 kg ruda yuklangan. kimyoviy tarkibi(%): SiO 2 - 70,3; Al 2 O 3 - 4,46; CaO - 4,39; Fe 2 O 3 - 3,52; MgO - 0,84; V 2 O 3 - 0,67; Pb - 0,05; Zn - 0,05; Cu - 0,03; Corg - 7,64; S jami - 1,12. Eritma harorati 1550 o C ga yetganda, eritmaga deyarli butunlay temir oksidi FeO dan iborat bo'lgan zarrachalar hajmi 5-20 mm bo'lgan 500 kg tegirmon shkalasi yuklangan. Qaytaruvchi sifatida 300 kg miqdorida 80% uglerodni o'z ichiga olgan zarracha hajmi 10-50 mm bo'lgan metallurgiya koks ishlatilgan. Qayta tiklash jarayoni o'choq hammomi ustidagi uglerod oksidining yonishi bilan qayd etilgan. Zaryadning boshidan erish muddati 4 soat edi. 20 min, shundan so'ng metall va cüruf o'choq chiqishi orqali cüruf tankiga quyiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‛YXATI

1. 
   Francis A. Carey. Organic chemistry, University of Virginia, fourth edition- 2012 (darslik)
   
2. 
   Anatol Malijevskґy.Physical chemistry inbrie., 2005(darslik)
   
3. 
   A. Abdusamatov “Organik kimyo” Toshkent – 2005(darslik)
   
4. 
   A. Abdusamatov, S. Zakirov, R.Ziyayev “Fizik va kolloid kimyo” Toshkent -2013. (darslik)