Mundarija: 1

2-chizma. Davr xarajatlari hisobining funktsiyalari
Uchinchidan, qo'yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun korxona boshqaruvi talabiga asosan sarflangan davr xarajatlari to'g'risida axborot tizimi zarur. Davr xarajatlarining buxgalteriya hisobi ushbu funktsiyasi-axborot funktsiyasidir;
To'rtinchidan, korxonaning moliyaviy iqtisodiy holatini, uni yaxshilash maqsadida qaror qabul qilish uchun, bevosita ta’sir tizimida bo'lgan davr xarajatlari umumiy miqdori to'g'risida ilgari qabul qilingan strategiya va taktikasini baholash va tahlil qilishi jarayoni. Mazkur jarayon-davr xarajatlari hisobining tahliliy funktsiyasini ifodalaydi;
Beshinchidan, davr xarajatlarining hisob funktsiyasi korxona xo'jlik faoliyatida mazkur element xarajatlarini hujjatlar asosida yalpi, uzluksiz, o'zaro bog'langan ifodasidir.
Xususan, keltirilgan funktsiyalarning davomiyligi davr xarajatlari-ning buxgalteriya hisobida kelgusidagi vazifalarini belgilash imkoniyati-ni beradi.
Davr xarajatlarini to'g'ri tashkil qilish va samaradorligini qaror toptirishda elementlar bo'yicha, eng muhimi aniqlikni ta’minlash vositasi sanalgan xarajatlarning har bir moddalari bo'yicha sarflar harakati, uning bir birligi evaziga kelayotgan samaraning har qaysi keyingi o'zgarishi oldingi o'zgarishning yutuq farqiga ega bo'lishi muhim ahamiyatga ega. Mana shu natijaviylik uning real samaradorligini ifodalaydi.
Davr xarajatlari hisobida, hisob aniqlovidagi har qanday birlik element o'zining aniq va real ifodasiga ega bo'lmog'i, ya’nikim, umumiy (davr) xarajatlarga chiqishda, har bir element sarflarining qatori o'zining yuzaga chiqish o'rni va davri bo'yicha sarflarni hisobga olishning oldingi bog'lanishlariga to'la mos bo'lmog'i lozim. Aynan mana shu jihatga muhim e’tibor berish shart. Moliyaviy natija (foyda) miqdorini kamaytiruvchi mazkur sarflarni nazorat qilishning muhim vositasi sifatida hisobning «xarajat-natija-samaradorlik» bog'lanuvchanligiga tayaniladi.
Shu nuqtai nazardan, davr xarajatlari hisobini samarali tashkil qilishda yuqoridagi fikrlardan yo'nalish olgan holda, «xarajat-natija-samaradorlik» aloqalarini to'g'ri akllantirish, davr xarajatlari elementlarining yuzaga chiqish rni yoki markazlari bo'yicha tarkibli hisobini yuritish, bevosita a’sir ob’ekti bo'lgan moliyaviy natijani aniqlashda mumiylikka o'tishning aniq bog'lanishlar shartini belgilash asalalarini hal etish lozim.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda davr xarajatlarini buxgalteriyada hisobga olishning bosh maqsadini quyidagicha keltirishimiz, bizningcha davr xarajatlari hisobi tizimining hususitlarini kengroq ifodalaydi.
Davr xarajatlari hisobining maqsadi-xar bir sarflangan xarajat moddalariga tegishli mablag'lar butligi ustidan nazoratni ta’minlash tizimi vositasida samaradorligini baholash uchun boshqaruvni zarur ahborotlar bilan ta’minlashdan iborat. Ushbu maqsadga erishishni ta’minlash uchun davr xarajatlari hisobi va tahlili vazifalariga quyidagilarni keltirish mumkin:
- sotish xarajatlari hisobini to'g'ri tashkil qilish va ulardan samarali foydalanishni nazorat qilish;
- boshqaruv xarajatlarining to'g'ri va aniq hisobga olinishini ta’minlash, ushbu xarajatlarni boshqarish bo'yicha tegishli ma’lumotlarni korxona rahbariyati uchun etkazib berish;
- boshqa operatsion xarajatlar va daromadlar hisobini to'g'ri tashkil qilish, ular ustidan samarali nazoratni o'rnatish;
- iqtisodiy tahlil etish shartida mazkur xarajatlar rejasining bajarilishiga, tarkibiy o'zgarishi va dinamikasiga baho berish;