Mundarija kirish. Asosiy qism
Download 1.15 Mb. Pdf ko'rish
|
Shayboniylar davrida ijtimoiy, iqtisodiy va mad
|
MUNDARIJA Kirish. Asosiy qism. 1. Shayboniylаr sulolasi davrida ijtimiy-iqtisodiy munosаbаtlаr 2. Shayboniylаr davrida mаdаniy vа аdаbiy jarayonlar 3. Shayboniylar davri tarixchilari va me’moriy inshootlari Xulosa. Adabiyotlar . 2 Jаmiyatimiz mа‘nаviyatini yuksаltirishgа ustuvor yo‗nаlish berilayotganligining аsl boisi ham shundаki, har tomonlаmа tаrbiya ko‗rgаn, mа‘rifаtli, mа‘nаviyati yuksаk milliy g‗oya vа milliy istiqlol mаfkurаsi g‗oyalаrini o‗z ongidа qаror toptirgаn komil insonlаrni voyagа yetkаzib borish ko‗p jihatdаn mа‘nаviyat sohasidagi sаy-harаkаtlаr tizimidа yoshlаrgа, tаlаbаlаrgа tаriх tа‘limini berish, O‗zbekiston tаriхi fаnini o‗qitish, bu fаndаn tа‘lim berish sifаtini dаvr tаlаblаri dаrаjаsigа ko‗tаrish alohida o‗rin tutаdi. Shu munosаbаt bilаn mustаqillik yillаridа bu borаdа qаtor muhim tаdbirlаr аmаlgа oshirildiki, ulаr o‗zining ijobiy sаmаrаsini berа boshlаdi. XV asr oxirlariga keiib temuriyzodalam ing o‘zaro taxt taiashishlari Xuroson va Movarounnahr ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga salbiy ta‘sir ko‗rsatdi. Siyosiy tanglik avj olib , madaniy hayot izd an chiqdi. Dehqonchilik, savdo-sotiq va boshqa hududla r bilan bo‘ladigan madaniy aloqalarga putur yetd i. Movarounnahr mayda hokimliklarga b o ‗linib ketdi. Temuriyzodalar hokimiyatni Qo‘lga kiritish uchun Dashti Q ipch o q d a hukmronükqilayotgan ko‘chmanchi o‗zbek va mo‗g‘u l xonlariga murojaat qila boshladilar.Iqtisodiy va siyosiy tanglik k o ‗p d a n beri Movarounnahrga k o ‗z olaytirib turgan k o ‗ch m an ch i o ‗zb ek xonlari, dastlab Abulxayrxonga. So ‗ngra uning nabirasi M u h am m ad Shayboniyxonga q o ‗l keldi. Abulxayrxon temuriyzoda Abusaidga Samarqand tojini qo‗lga kiritisliga yordam bergan b o is a , MuhammadShayboniyxon Sulto n Ali Mirzoga yordam berish bahonasida uni qatl ettirib. Samarqand taxtin i egalladi va Bobur Mirzo kuchlarini mag‗lub etib, Movarounnahrning yagona hukmdori b o ‗lib oldi. 1507-yili Hirot taxtini egallab, yirik Sh ayboniylar imperiyasiga asos soldi. Muhammad Shayboniyxon o ‗z davlatini mustahkamlab olgach, mamlakatning iqtisodiy hayotini yaxshilashga, u n i ichidan mustahkamlashga qaratilgan bir q ato r islo h o tlar o ‗tkazdi. Dehqonchilikning rivojlanishiga yordam beruvchi yer to ‗g ‗risida, v aq f masalalari bo‗y ich a bir qator chora-tad b irlam i amalga oshirdi.O‗zaro tax t talashishlar natijasida tinch joylarni izlab, o ‗z yerlarini tashlab ketgan kishilaming qarovsiz yerlarini masjidlar, madrasa –larga vaqf mulki sifatida berdi. 1502-yilda Zarafshon vohasida qaqrab va qarovsiz yotgan yerlarda dehqonch ilikni rivojlantirish maqsadida Ko‘hak (Zarafshon) daryosiga suv- ayirgich va k o ‗prik qurdiradi. M am lakatning ichki birligini mustahkamlash uchun 1507-yilda barcha hududiy hukm dorlar zarb qildirayotgan pullami bekor qilib, pul islohotini amalga oshiradi. Bu esa savdo-sotiqning rivojlanishiga, mamlakat siyosiy-iqtisodiy mavqeyining oshuviga yordam beradi. Bu d avrda to‘qimachilik , kulolchilik, duradgorlik, metallga ishlov berish, qog‘o z va mato ishlab chiqarish taraqqiy etdi. Shuningdek, xalq amaliy san‘atining yog‗och, tosh, metall o‘ymakorligi, kandakorlik. Naqqoshlik, xattotlik rivoj topdi. Samarqandda yuqori sifatli qog‘oz ishlab chiqarish yanada yu k sald i.Ip ak q o g ‗ozi deb ataluvchi oliy nav qog‘ozlar asosan ip ak p ax tad an aralash tirib tay y o rlan g an . S am arq an d lik usta M irib ro h im «Sultoniy» va «Miribrohimiy» KIRISH 3 nomli q og‘ozlam i ishlab chiqarish bilan m ashhur b o ig an .S am arq an d q o g ‗o zlarin in g k eng k o ‗lam d a ishlab arin arilish i kitobat san ‗atin in g taraq q iy etishiga, o ‗z navbatida, M ovarounnahrning k o ‘pgina madaniy jihatd an yuksalgan shaharlaridagi madrasalar qoshida h am d a boy- badavlat kishilar tomonidan tashkil etilgan kutubxonalarning ko‗payishiga olib keldi. Bu kutubxonalarda nodir qo‘lyozmalar bilan birga tarix, tilshunoslik, adabiyot, geografiya, falsafa, mantiq , fiq h shunoslik , notiqlik , tibbiyot, matematika, astronomiya kabi ko‗plab fan sohalariga oid kitoblar to‘plangan. Shayboniylar davri madaniyatining rivojiga bevosita sulola vakillarining o‗zlari sezilarli ta ‗s ir k o ‗rsatd ilar. C h u n k i s u lo lan in g M u h am m ad S h ay b o n iy , Ubaydullaxon, Rustam Sulton, A bdulazizxon, Abdullaxon Soniy va boshqa hukm dorlarining o ‗zlari o ‗qimishli k ish ilar b o ‗Lishib, hatto sh e‘riy atd a q alam tcbratganlar. Tarixiy m a‘lumotlarga k o ‗ra, Ubaydullaxon musiqa asboblarida kuy chalishning ustasi, nozik husnixat sohibi bo‘lgan. Shu boisdan Abdulazizxon va Abdullaxonlar o‗z davrining yetuk kutubxonani tashkil etganlar. Kutubxonalar qoshida qoly o zm a asarlard an nusxa ko‘chiruvchi, eskilarini ta ‘mirlovchi x attotlar va ustalar faoliyat ko‗rsatganlar. 4 Download 1.15 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|