Mundarija kirish i-bob. Bolalar va o‘smirlar sport maktablarida sport mashg‘ulotlarini tashkil etish xususiyatlari

II BOB. KO‘P YILLIK SPORT TRENIROVKASI TIZIMIDA ISH QOBILIYATINING JISMONIY VA FUNSIONAL KOMPONENTLARINI
RIVOJLANTIRISH USTUVORLIGI
2.1. BO’SMlarda foydalaniladigan mashqlar tasnifi
Ko‘p yillik sport trenirovkasi tizimining turli bosqichlarida ish qoibiliyatining jismoniy va funksional komponentlarini tanlangan sport turi doirasida maqsadli rivojlantirish texnik-taktix harakatlar hamda sport formasini samarali shakllanishiga poydevor sifatida xizmat qiladi.
Yuqori malakali sportchilarini tayyyorlash xar bir sport turida istedodli bolalarni tanlash va sport zaxiralarini yetishtirish jarayoni bilan bog`liq bo`ladi. Ushbu jarayonda barcha tayyorgarlik turlari jismoniy, texnik-taktix psixofunksional imkoniyatlar, ularning tarkibiy komponentlari muvofiq bosqich yosh va tayyorgarlik bo`yicha belgilangan model xamda meyoriy talablar darajasida shakllantirilishi muhim ahamiyatga yegadir.Bunda har bir sport turning o`ziga xos xususiyatlari yetiborga olinadi.⁹
Boshlangich tayyyorgarlik bosqichidan sport mahoratini takomillashtirish bosqichigacha bulgan jarayonini samarali tashkil qilish va istedodli sportchilarni tayyyorlashda tayyyorgarlik tizimining aniq maqsadi, bashoratlash, modellashtirish va meyorlashtirish jarayonlari ilmiy asoslangan dasturlar asosida amalga oshirilishi lozimdir. Mazkur jarayonlarda Yu.D Jeleznyakning [37; 246-b.] Takidlashicha, sportchi ish qobiliyatining jismoniy va funksional komponentlari, ularni shakllantirish, yo`qlamalar hajmi va shiddati, ish qobiliyatini tiklash masalalarga ustuvor axamiyat qaratish lozim yekan.
Boshlang‘ich tayyorgarlik bosqichida jismoniy va ruhiy sog‘lomlashtirish, ma’naviy-madaniy va odob-axloq hislatlarini shakllantirish, har tomonlama jismoniy tayyorgarlikni rivojlantirish, bolalarning jismoniy va psixofunksional imkoniyatlari, ulaming morfologik ko‘rsatkichlari, qaddi-qomati hamda mavjud harakat qobiliyatlarini e’tiborga olgan holda tabaqalashtirilgan mashg‘ulotlar o‘tkaziladi, o‘yin ixtisosligini tanlashga moijal qilinadi.
Muallifning fikricha, aynan shu masalalarga yetibor berish yillik tayyorgarlik
yo`qlarida utkaziladigan katta hajmli shiddatli mashg`ulot va musobaqa yo`qlamalari tayyorida texnik- taktix harakatlar samaradorligi xamda sport formasini tushib ketmasligini taminlovchi asosiy omil bo`lib xizmat qiladi. A.B.Belyatev [15; 359-b.] Shunga aloxida urg`u berdiki, mashg`ulot yo`qlamalarini qo`llashda mashqlarining quyidagi nisbatlari nazarda tutilishi darkor yekan.
- Mashqlar turi va yo`nalishi;
- Ularni qo`llash shidddati;
- Ularni qo`llash davomiyligi;
- Dam olish muddatlari;
Turli tayyorgarlik guruhlarida mashg`lotlarning kundalik soni va davom
yetish vaqti model ko`rsatgichlar doirasida belgilanishi maqsadga muvofiq.
Yu.D Jdeleniyak tomonidan asos solingan konsepsiyaga muvofiq boshlang‘ich tayyorgarlik bosqichdan toki profesional valeybol bosqichgacha o‘tkaziladigan barcha turli yo‘nalishli mashg‘ulotlarni o‘tkazish jarayonida jismoniy va texnik- taktik tayyorgarlik turlari integrallashtirilgan xolda shakllanishi o‘ta muxim axamiyatga ega ekan. Bunday tayyorgarlik turi muallif tomonidan “integral tayyorgarlik” deb nomlangan bo‘lib, uning maqsadi mashg‘ulotlarda shakllantiriladigan jismoniy sifatlar, jismoniy ish qobiliyati, uning psixofunksional kompanentlari va texnik-taktik xarakatlar musobaqa o‘yinlariga moslashitirilishi, musobaqa sikllarida o‘tkaziladigan o‘yinlar faoliyatiga mos tartibda modellashtirilishi zarur ekanliga ta’kidlangan. Bu borada o‘yin tayyorgarligini shakllantiruvchi o‘yin mashg‘ulotlari o‘tkazishga aloxida e’tibor qaratish muximligi uqtiriladi. ( nazorat o‘yinlari, o‘rtoqlik o‘yinlari, sarolov o‘yinlari va x.k)