Mundarija: Kirish I bob. Ko‘p o‘lchamli obyektlar tuzilishi

I bob. Ko‘p o‘lchamli obyektlar tuzilishi.

1. 
   Texnologik jarayonlarda ko‘p o‘lchamli obyektlarni o‘rni va ahamiyati.
   

Ko‘p olchamli obektlar, turli sohalarda, qurolli kuchlarda, arxitekturada va o‘zaro aloqalarda qo‘llaniladigan zamonaviy obyektlardir. Ularning stukturaviy xossalari turli qatorlarda belgilanishi mumkin. Ko‘p olchamli obyekt, o‘lchamlar va shakllar bo‘yicha katta miqdordagi qurolli kuchlardan biri bo‘lishi mumkin. Ularning tarkibi bir nechta pastroqlardan, so‘lqonlardan, doimiy yoki vaqtinchalik elementlardan, qoplamalardan, bog'lamalardan, modullardan, qatlamalardan, qoplangan materiallardan va boshqa strukturalardan iborat bo‘lishi mumkin.
Ko‘p olchamli obyektlar, bina va tashqi yuzalar orqali qurilgan strukturaga ega bo‘lishi mumkin. Ularning asosiy qismi odatda doimiy, monolit yoki qismiy to‘pshaklar, jips, beton, muruvvatli metallar, stekloplastiklar, polimer kompozitlar va boshqa materiallardan tuzilgan bo‘lishi mumkin.
Ularning qurilishi va qurilish usullari, o‘rnatish tartibi, bog'lanish tizimlari, boshqa obyektlar bilan aloqasi va asosiy maqsadi ham bir nechta xossalarga ega bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, ko‘p olchamli obyektlarning o‘rnatish va boshqarishda qo‘llaniladigan avtomatlashtirish tizimlari, tarmoq infrastrukturasini, axborot texnologiyalarini va boshqa texnik vositalarni ham o‘z ichiga olishi mumkin.
Ko‘p olchamli obyektlarning qurilish tartibi, simmetriyasi, geometrik shakli va o‘lchamli birliklari ham ularga xosdir. Ularning tarkibiy elementlari orqali foydalanish, ularning uzunligi, balandligi, kengligi, hajmi, miqdori, tomonlari, yuzalarining maydoni va boshqa o‘lchovlari ham muhimdir. Shuningdek, ko‘p olchamli obektlar, turli funksiyalarga, masalan, turar joy, ish joyi, ish xonasi, doʻkonlar, mehmonxonalarga xizmat qilish, transport vositalarini joylashish, energiya iste'moli va taminlash, texnikalarni saqlash, suvni boshqarish, bogʻda-turargohlar va boshqalar kabi vazifalarni bajarishda qo‘llaniladi.
Ko‘p olchamli obektlarning strukturaviy xossalari, ularning ushbu sohalardagi funksiyalarini bajarish uchun shartli ravishda ishlatilgan va rivojlanib kelgan. Ularning qurilishi, materiallari, asosiy xossalari va texnik vositalar bilan bog'liq ravishda o‘zgarishi mumkin. Ko‘p olchamli obektlar, insonlar hayotida muhim joy tutib, ularning dizayni, xavfsizligi, ishlab chiqarish texnologiyasi va boshqa xossalari katta ahamiyatga ega. Bu obyektlar, insonlar va jamiyat uchun yaratilgan, ular orqali turli vazifalar bajarilishi, mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi, joylarning intellektual va sotsial tasnifi va axborot almashishidagi yuqori efektivlik va samaradorlikning ta'minlanishi mumkin.
Texnologik jarayonlarda kop olchamli obyektlar, hozirgi zamonning muhim qismidir. Ularning o‘rni va ahamiyati hozirda turli sohalarda ko‘plab aspektlarni o‘z ichiga oladi:
Transport va logistika: Texnologiya avtomobil, tayyorlash, loyihalash, yetkazib berish va logistikada katta ahamiyatga ega bo‘lgan kop olchamli obyektlarni optimallashtirishga yordam beradi. Avtomatlashtirilgan transport tizimlari, boshqaruv tizimlari va navigatsiya texnologiyalari sayohatlar va yetkazib berish jarayonlarini yaxshilaydi va ish faolligini oshiradi.
Energetika: Energetika sohasida, kop olchamli obyektlar, quvvat iste'moli tizimlarini boshqarish, energiya ko‘chirish va batafsil monitoring qilish uchun juda muhimdir. Smart-grid tizimlari va avtomatlashtirilgan kuchli sistemlar, energiya ta'minoti va iste'molini yaxshilaydigan innovatsion yechimlar bilan o‘rnatilgan. Bundan tashqari, alternativ energiya manbalari, masalan, shams energiyasi yig'ilish tizimlari ham kop olchamli obyektlardan iborat bo‘lishi mumkin. Ko‘p olchamli obyekt, katta o‘lchamdagi bir narsani ifodalaydi. Uning tarkibi yuzlablarda, minglab qismda yoki ko‘plab modularda bo‘lishi mumkin. Ko‘p olchamli obyekt kengligi, uzunligi yoki balandligi muhim miqdordagi o‘lchovlarga ega bo‘lishi mumkin. Uning murakkab strukturasida bir nechta yuzalar, yassi yoki to‘g'ri qatlamlar, butunlar yoki qismiy qatlamlar mavjud bo‘lishi mumkin. Ko‘p olchamli obyektlar, bir nechta turdagi boshqa obyektlarning birlashtirilgan ko‘pliklari bo‘lishi mumkin. Uning shakli, geometrik strukturasi va simmetriyasi mavjud bo‘lishi mumkin. Ko‘p olchamli obyektlar odatda qalinlik, o‘lcham va turli fiziologik xossalarga ega b‘lishi mumkin.
Ular, bina, avtomobil, samalyot, doʻkon, fabrika, suv maydoni va hokazo kabi ko‘pliklarni ifodalaydigan obyektlar bo‘lishi mumkin. Ko‘p olchamli obyektlar tarkibida bir nechta pastroqlar, kichik va katta to‘pshaklar, doimiy yoki vaqtinchalik elementlar mavjud bo‘lishi mumkin. Uning stukturaviy xossalari, qoʻllanilayotgan materiallar, tarkibiy elementlar, o‘lchamli birliklar, birlashmalar, tenglamalar, bog'lamalar va boshqa atributlar orqali belgilanishi mumkin. Ko‘p olchamli obyektlar, boshqa obyektlarga qaraganda uzun o‘lchamli asosiy o‘lchovlarga ega bo‘lishi mumkin. Uning funksional xossalari, shu jumladan, joylashuvi, qoʻllash usullari, oʻrnatish tartibi va asosiy maqsadi kabi faktorlar orqali belgilanishi mumkin.
Ko‘p olchamli obyektning birlashgan tarkibi, barcha tarkibiy elementlarning joylashuvi va bog'lanishi orqali tasvirlanishi mumkin.
Uning harakatlilik imkoniyatlari, turli qism va modullarni qoʻshish, ayirish, o‘girish va almashtirish orqali aniqlanishi mumkin. Ko‘p olchamli obyektning oʻzgaruvchanligi, shu jumladan, shakli, hajmi, miqdori va xossalarini almashtirish imkoniyati bo‘lishi mumkin.
Ko‘p olchamli obyektlar, katta o‘lchamdagi bir narsani ifodalaydigan obyektlardir. Ular odatda qo‘shimcha tarkibiy elementlarga ega bo‘lishi mumkin, misol uchun qo‘shimcha poyafzallar, qo‘shimcha qoplamalar, bog'lamalar, modullar kabi.
Sanoat: Sanoat sohasida, texnologik jarayonlarda kop olchamli obyektlar, texnikalar va tizimlarning optimallashtirilishi va avtomatlashtirilishi uchun qo‘llaniladi. Robotlar, avtomatik mahsulot tayyorlash liniyalari, avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari va boshqalar, ish faolligini oshirish va ishchi ishini osonlashtirish uchun muhim bo‘lib hisoblanadi.
Informatika va kompyuter texnologiyalari: Informatsiya texnologiyalari sohasida kop olchamli obyektlar ma'lum bir yerdan boshqa joyga axborotlarni uzatish, o‘qib olish va saqlash, serverlarni yuritish va boshqarish uchun foydalaniladi. Ma'lumotlarni o‘zaro almashinuvni oshirish va shaffoflashtirish uchun ko‘p olchamli server markazlari, internet ustida faoliyat ko‘rsatadigan markaziy serverlarning o‘rnatilgan joylaridir.
Iqtisodiyot: Kop olchamli obyektlar, iqtisodiyot sohasida ham muhim ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin. Misol uchun, banklar va moliyaviy institutlar, texnologik jarayonlarda kop olchamli serverlar va avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari orqali mijozlarning ma'lumotlari va moliyaviy operatsiyalari to‘g'risidagi ma'lumotlarni saqlaydi va boshqaradi. Buning yanada osonlashtirilishi va xavfsizligini oshirish uchun ularga alohida e'tibor beriladi.
Ko’p olchamli obyektlar texnologik jarayonlarda ishlab chiqarishni, yetkazib berishni, boshqarishni va optimallashtirishni yanada qulaylashtiradi. Bu obyektlar yordamida ish faolligini oshirish, xavfsizlikni oshirish, yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish va resurslarni samarali ishlatish mumkin. Ma'lumotlar, hozirgi zamonning muhim va bevosita resurslardan biridir. Ularning to‘plami, bizning dunyodagi har qanday soha va sohalar bo‘yicha katta va o‘rtacha tashkil etadi. Ma'lumotlar, bizga yangi bilimlar, tahlil va tushunchalar, xabarlar va ma'lumotlar o‘zgaruvchanligi, tadbirlar va qarorlarni o‘rganish imkonini beradi.
Ma'lumotlarni jamlashning asosiy o‘rni, bizning hayotimizning har bir aspektini chegaralashdir. Bu, sohalarda yangi texnologiyalarni o‘rnatish, ma'lumotlarni saqlash, tarqatish va ulardan foydalanish imkonini beradi. Bu, axborot texnologiyalari, axborot omborlari, serverlar, kompyuterlar, tarmoq va internet, mobil qurilmalar va boshqa texnologik vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Ma'lumotlarni jamlashning ahamiyati juda katta. U bizga iqtisodiy ma'lumotlar, soha bo‘yicha tahlillar, statistikalar, ilmiy tadqiqotlar, tarixiy ma'lumotlar, tuzilmalar, malakaviy bilim va ko‘nikmalarni taqdim etadi. Bu, bizga sifatli ma'lumotlarni o‘rganish, boshqarish va izlash imkonini beradi, bizning ishimizni, qarorlarimizni va takliflarimizni o‘zgartiradi.
Ma'lumotlarni jamlash, bizning obro‘li kompaniyalarda marketing analizini o‘rganish, mijozlar bilan aloqani boshqarish, ommaviy so‘rovlar va opinionlarni o‘rganish, mijozlarga maxsus takliflar va mahsulotlarni taqdim etish uchun markaziy ma'lumotlar omborlarini yaratish, axborot xavfsizligini ta'minlash, muammolarni yechish uchun katta e'tkazib beradi.
Ma'lumotlar jamlanishi va ulardan maqsadga mos keluvchi ma'lumotlarni olishning muhim vazifalarini bajarish uchun ma'lumotlar analitikasi, ma'lumotlar bazalari, ma'lumotlar omborlari, ma'lumotlar bazasi tahlil tizimlari va boshqalar keng qo‘llaniladi. Bu, ma'lumotlarni to‘plash, o‘rganish, saqlash, qidirish va tahlil qilishda bizga yordam beradi. Ma'lumotlarni jamlash, bizning dunyomizni o‘zgartiradi. Bu yangiliklardan xabardor bo‘lish, yangi texnologiyalardan foydalanish, ish va kasbiy rivojlantirish, iqtisodiy rivojlanish, ommaviy so‘rovlarga javob berish, yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish va jamoatchilik bilan aloqani mustahkamlash imkonini beradi. Xulosa qilish mumkinki, ma'lumotlarni jamlash texnologik jarayonlarda ahamiyatga ega bo‘lgan muhim bir vazifadir. Bu, ma'lumotlarni jamlash, saqlash, tahlil qilish va ulardan maqsadga mos keluvchi ma'lumotlarni olish jarayonlarini o‘z ichiga oladi va bizga o‘zimizni, ishimizni va jamiyatni o‘rganish, rivojlantirish va yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish imkonini beradi.
Avtomatlashtirishning prinsipial sxemasi loyihaning asosiy texnikaviy xujjati bo‘lib, u texnologik qurilmaning avtomatlashtirilish darajasi va prinsipini ko‘rsatadi. Bunda boshqarish sistemasini tuzishning bosh bosqichida qabul qilingan barcha prinsipial echimlar o‘z ifodasini topadi. CHizma boshqarish ob’ekti, nazorat, rostlash, dasturli boshqarish, signalizasiya, blokirovka, himoya va avtomatlashtirishda ishlatiladigan vositalar haqida tushuncha berishi lozim. Odatda signalizasiya, blokirovka va himoya maxsus chizmalarda kengaytirib beriladi. Prinsipial chizmalarda boshqarish organlari va kommunikasiyalar bilan birga texnologik qurilmani chizmasi, avtomatlashtirish vositalarini, texnologik agregatlarining turli qurilmalari bilan avtomatlashtirish vositalari o‘rtasidagi o‘zaro bog’lanishlarni sxematik ko‘rsatiladi.
Avtomatlashtirish masalalari texnologik vositalaridan foydalanib hal etiladi, bu vositalarga tanlangan qurilmalar, dastlabki axborotni aniqlovchi, axborotni almashtirish va qayta ishlov berish vositalari, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarga axborotni tanishtirish va chiqarib berish vositalari hamda yordamchi vositalar kiradi.
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sxemalarini (TJAS) ishlab chiqishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim
 1) avtomatlashtirishning texnik vositalarini tanlashda texnologik jarayonning xarakterini, jarayonning yong’inga va portlashga moyilligini; atrof muhitning zaharliligini va agressivligini; o‘lchanayotgan muhitning fizik-kimyoviy xossalarini va parametrlarni; o‘lchov o‘zgartkichlarining o‘rnatilgan joydan nazorat va boshqaruv punktlarigacha axborot signallarini uzatish uzoqligini, boshqarish sistemasiga ishonchliligi aniqligi va tez ta’sir ko‘rsatishi xususidagi talablarni hisobga olish zarur;
2) TJAS avtomatlashtirishning XT ning seriyalab ishlab chiqariladigan vositalari asosida ko‘rilishi kerak; bunda qo‘shilishi soddaligi, o‘zaro bog’lanuvchanligi, shchitlarda va boshqaruv pultlarida joylanishi qulayligi bilan ifodalanuvchi bir xillashtirilgan sistemalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir; 3) avtomatlashtirish sistemalari faqat seriyalab chiqarilgan apparatura asosidagina yasalishi mumkin bo‘lmagan xollarda loyihalash jarayonida yangi avtomatlashtirish vositalarini ishlab chiqish uchun texnik vazifalar beriladi;
4) yordamchi energiyadan foydalanuvchi avtomatlashtirish vositalarini tanlash avtomatlashtiriladigan ob’ektning yong’in chiqishi va portlashga xavflilik sharoitlari bilan, axborot va boshqarish signallarining tez ishlashi va uzatish masofasiga qo‘yiladigan talablar bilan belgilanadi;
5) dispetcherlik shchitlari va pultlarida o‘rnatiladigan signalizasiya va boshqarish asboblari va apparaturasi miqdori cheklangan bo‘lishi kerak. Apparaturaning ortiqcha bo‘lishi xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning diqqat e’tiborini texnologik jarayonning kechishini belgilovchi asosiy avtomatlashtirish vositalaridan chetga tortadi, qurilmani ishlatishni murakkablashtiradi, uning tannarxini oshirib yuboradi;
6) TJASini ishlab chiqishda sistemadagi boshqarish vazifalarini orttira borish imkonini hisobga olish kerak.
Avtomatlashtirish sxemasining yuqori qismida texnologik sxema tasvirlanadi, u TBO ning ishlash prinsipi haqida tasavvur berishi kerak. Prinsipial chizmalarda datchiklarning sezgir elementlari, rostlash organlari va ijro etuvchi mexanizmlari texnologik chizmaning taxminan montaj kilinishi lozim bo‘lgan nuktalarida ifodalanadi. Texnologik chizmalarda texnologik jarayonning xarakterini ifodalaydigan ko‘rinishda agregatlar soddalashtirib ko‘rsatiladi; bunda masshtabga e’tibor berilmaydi; lekin agregatlarning shakli taxminan uxshash bo‘lishi kerak.
Texnologik chizmalar, odatda, chapdan ungga karab uqiladi. Apparatlarni ifodalaydigan chiziklarning kalinligi 0,2....0,3 mm bo‘lishi kerak. Chizmada xar bir apparat belgilanib ko‘rsatiladi. Agar apparatlar rakamlar bilan belgilangan bo‘lsa, u xolda uskunalarni ko‘rsatuvchi jadval beriladi.
Texnologik kuruvlarni avtomatlashtirishning prinsipial chizmasida suyuklik, bug va gaz uchun muljallangan kuruvlar shartli belgilar asosida ifodalanadi.Ularning ba’zilari 18,1-jadvalda keltirilgan. Kuruv chiziklarining uzilishida yonma-yon rakamlar orasidagi masofa 50mm dan kam bulmasligi kerak agar texnologik chizmada nazarda tutilmagan suyuk yoki gazsimon
JAS iniishlab chiqishda shchitlarni va boshqarish pultlarini chizmaning pastki qismida to‘g’ri turtburchakko‘rinishida tasvirlash qabul qilingan . bu to‘g’ri turtburchaklar xududiga nazorat, signalizasiya va boshqaruvni rostlash apparaturasi tasvirlanadi.
TJAS da tasvirlanuvchi elektr apparaturaga prinsipial elektr sxemalarda qabul qilingan rakamli xarfli belgilashlar kiritiladi. Ba’zi asboblarning va to‘g’ri ta’sir kiluvchi rostlagichlar, ko‘rsatuvchi termometrlar , monometrlar kabi avtomatlashtirish vositalarining prinsipial belgilanishlari faqat tartib nomeridan iborat.
Shchit va pultlardan tashqariga o‘rnatiladigan hamda bevosita texnologik qurilmaning va kommunikasiyalar bilan bog’liq bo‘lmagan asboblar va avtomatlashtirish vositalari shartli ravishda to‘g’ri turtburchak ichida «joyida o‘rnatilgan asboblar» deb ko‘rsatiladi. Bu to‘g’ri turtburchak shchitlar va boshqarish pultlari to‘g’ri turtburchagi ustida tasvirlanadi.
Texnologik sxemada Ituplam mahsulotni qayta ishlashga uzatishdagi notekisliklarni yukotish uchun muljallangan, I tuplam esa tuplovchi bo‘ladi.avtomatlashtirish sxemasi undagi satxni ikki pozisiyali rostlash uchun muljallangan. Satx 1-1 va satx 1-2 datchiklari mahsulotning tuplagichga uzatilishini boshqaruvchielekromagnit klapan 1-4 ga ta’sir kiluvchi pozision rostlovchi qurilma 1-3 ga signal beradi. Nasos I V ishlov berish uchun uzatiladigan mahsulotning temperaturasini barqarorlashtirish vazifasini ARS ta’minlaydi, unga 2-1 datchik, ko‘rsatuvchi va rostlovchi organlar 2-5 kiradi, u issiklik eltgichni I I I issiklik almashtirishga uzatilishini o‘zgartiradi. ARSda rostlovchi organning shchitda o‘rnatilgan masofadan turib boshqarish paneli 2-3 vositasida boshqarish kuzda tutilgan. Mahsulot sarfini barqarorlashtirish ARSda truboprovodda o‘rnatilgan datchik4-1dan kelayotgan signal oralik o‘zgartgich 4-2 orkali ko‘rsatuvchi, uziyozar va rostlovchi 4-3 asbobga keladi. Karalayotgan konturda sarflanish kattaligi rostlovchi klapan 4-6 ning ochiklik darajasiga bog’liq bo‘lgan okimni drossellash darajasi bilan belgilanadi. Ko‘pincha AS da rostlagichlarning tasviri yonida ular amalga oshiradigan rostlash qonuning shartli belgisi beriladi. 2-2 va 4-3 rostlagichlar tomonidan PI-rostlash qonuni amalga oshiriladi.
Kirish so‘nggi o‘n yil ichida ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanish
bir necha mamlakatlarda o‘rganildi va topilmalar oqimi kirib keldi. Ushbu tadqiqotning maqsadi Tailand avtomobilsozlik sanoatida ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanishni o‘rganish va ma'lum ishlab chiqarish texnologiyalari o‘lchovlari bo‘yicha topilmalarni o‘rganish, ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanish, tashkiliy xususiyatlar (ya'ni hajmi, egalik va unioni-zatsiya) va ishlash va ishlab chiqarish texnologiyasining ko‘p o‘lchovli ko‘rinishi kontseptsiyasini shakllantirish uchun topilmalardan foydalaning. Ilgari, ko‘plab tadqiqotlar AQSh, Avstraliya va boshqa rivojlangan mamlakatlar ma'lumotlaridan foydalangan (Boyer va boshqalar)., 1997; Sohal, 1999; Dean et, al, 2000: Park, 2000). Tailand avtomobilsozlik sanoati ma'lumotlaridan foydalangan holda ushbu tadqiqot natijalari ishlab chiqarish texnologiyasining xalqaro qo‘llanilishiga foydali hissa qo‘shadi. Ushbu bob besh qismga bo‘lingan. Keyingi qism umumlashtiradi. Texnologiya o‘lchamlari ishlab chiqarish texnologiyasining ayrim sinflari ma'lum raqobatbardosh ishlab chiqarish strategiyasiga mos keladi. Masalan, kompyuterni raqamli boshqarish (CNC), kompyuter yordamida loyihalash (SAPR), kompyuter yordamida ishlab chiqarish (CAM) yoki kompyuter yordamida muhandislik (CAE) strategiyani izlash uchun mos keladi moslashuvchanlik. Ishlab chiqarish texnologiyalari bir necha xil yo‘llar bilan guruhlangan va tasniflangan, ba'zilari integratsiya darajasiga yoki texnologiyaning xususiyatiga asoslangan. (Rosenthal, 1984; Uorner, 1987; Adler, 1988; Pol va Suresh, 1991; kichik va Chen, 1997). Svamidass va Kotha (1998), empirik tadqiqotda, ishlab chiqarishda ishlatiladigan o‘n to‘qqizta texnologiya ishlab chiqarish jarayonining hajmi va xilma-xilligi asosida to‘rt guruhga bo‘linishi mumkinligini aniqladi. Ularning em-pirik natijalari shuni ko‘rsatadiki, ishlab chiqarish texnologiyasini to‘rt guruhga bo‘lish mumkin:
1) axborot almashish va rejalashtirish texnologiyasi
2) mahsulotni loyihalash texnologiyasi
3) yuqori hajmli avtomatlashtirish texnologiyasi
4) kam hajmli moslashuvchan avtomatlashtirish texnologiyasi.
Ularning tadqiqotlarining diqqatga sazovor xulosasi shundaki, yuqori hajmli avtomatlashtirish technol-ogy past navli va yuqori hajmli ishlab chiqarishga xizmat qilish uchun ishlatilishi mumkin, mahsulotni loyihalash texnologiyasi va past hajmli moslashuvchan avtomatlashtirish technol-ogy esa u bo‘lishi mumkin.
Ishlab chiqarish texnologiyasi foydalanish va tashkiliy xususiyatlari oldingi tadqiqotlar bir qator tashkiliy harakter (ya'ni, firma hajmi, mulk, ishga yil, savdo hajmi, va kasaba uyushmasi a'zolik) manu-facturing texnologiya qabul qilish va amalga oshirish bo‘yicha ta'sir ko‘rsatdi (Ettlie, 1984; Chen va boshq, 1996; Millen va Sohal, 1998; Schroder va Sohal, 1999; Svamidass va Vinch, 2002). Ushbu topilmalarning qisqacha mazmuni quyidagicha tushuntiriladi: Ishlab chiqarish va operatsiyalarni boshqarish bo‘yicha tadqiqotchilar yirik kompaniyalar kichik va o‘rta kompaniyalarga qaraganda yuqori darajadagi ishlab chiqarish texnologiyasini namoyish etishlarini aniqladilar (Pol va Suresh, 1991; Mansfild, 1993; Sohal, 1999; Svamidass va kota 1998). Bu adabiyotda yirik kompaniyalarning kichik va o‘rta kompaniyalarga nisbatan ko‘proq insoniy, moliyaviy va axborot resurslaridan foydalanish imkoniyati tufayli yuqori texnologik nou-xauga ega ekanligi bilan bog'liq. Tadqiqotchilar ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanishda o‘lcham muhim o‘zgaruvchi ekanligiga rozi bo‘lishdi. Ex-keng, kichik va Yasin (1997) uchun ishlab chiqarish texnologiyasini boshqarish bo‘yicha kelajakdagi tadqiqotlar firma hajmi, sanoat tuzilishi va reja-ning yondashuvi kabi tashkiliy o‘zgaruvchilar ishlab chiqarish texnologiyasini qabul qilish va umumiy o‘simlik ishlashi o‘rtasidagi munosabatlarga qanday ta'sir qilishini aniqlash uchun favqulodda yondashuvni qo‘llashni tavsiya qiladi.
O‘simliklarga egalik millati rivojlangan mamlakatlarda organ-izatsion o‘zgaruvchilar va texnologiyalardan foydalanish o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganish bo‘yicha bir qator tadqiqotlar o‘tkazilgan bo‘lsa-da, bunday tadqiqotlar rivojlanayotgan mamlakatlarda keng tarqalgan emas. Butrus va boshq, (1999) jamoa ishi va maslahatiga ruxsat berish strategiyalari (Osterman, 1994). Ishlab chiqarish texnologiyasini muvaffaqiyatli qabul qilish, shuningdek, ishchidan yangi operatsion ko‘nikmalarga ega bo‘lishni va mahsulot sifatini yaxshilash bo‘yicha yuqori darajadagi majburiyatni talab qiladi (Osterman, 1994). Bunga ko‘pincha Harley-Davidson Motor Com-pany misolida bo‘lgani kabi ittifoq va rahbariyat bilan kelishuv orqali erishish mumkin. Chen va boshq, (1996) barcha kompyuterlashtirilgan yoki avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyalari bilan jihozlangan kompaniya yakuniy muvaffaqiyat asosan inson omili bilan belgilanishini bilib hayron bo‘lishi mumkinligini unutmang. Shuningdek, ular 300 ta robot yordamida ishlaydigan zavodni misol qilib keltiradilar, ular kasaba uyushmasi bilan ko‘proq mehnat talab qiladigan zavodga qaraganda yuqori mahsuldorlikka va sifatsiz ishlashga ega edi. Manufaktur-ing texnologiyasini qabul qilish va amalga oshirish bilan bog'liq boshqa asosiy masala-bu xodimlarning majburiyatlari va hamkorligi (Krajevskiy va Ritsman, 1993; Chen va Gupta, 1993). Tchijov (1989) o‘simliklar haqida xabar beradi. Ishlash choralari ishlash choralari ko‘p o‘lchovli. Bir necha tadqiqotchilar ishlab chiqarish texnologiyasi amalga oshirish va bajarish (Pol va Suresh, 1991; Chen va kichik, 1994; kichik va Yasin, 1997; kichik, 1999; Svamidass va Kotha, 1998) o‘rtasidagi munosabatlarni investitsiya-eshik bor. Ushbu tadqiqot adabiyotdagi keng ko‘lamli chora-tadbirlarni uch guruhga ajratadi: (1) strategik chora-tadbirlar (2) tashkiliy chora-tadbirlar va (3) biznes va bozor ko‘rsatkichlari. Ishlab chiqarish texnologiyasi ko‘p o‘lchovli, tashkiliy xususiyatlari..strategik chora-tadbirlar tadqiqotchilar ishlab chiqarish technol-ogy amalga oshirish ishlashi chora-tadbirlar strategik yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak, deb taklif (Millen va Sohal, 1998; Sohal, 1999; Efstathiades va boshq, 2000; Sun, 2000). Ushbu chora-tadbirlar ko‘plab o‘lchamlarni, shu jumladan sifat va moslashuvchanlikni o‘z ichiga oladi. Sifat ko‘plab ishlash choralarida yuzaga keldi. Misol uchun, Dimnik va Richardson (1989) uchun kalit ekanligini unutmang.
Ishlab chiqarish va operatsiyalarni boshqarish bo‘yicha tadqiqotchilar yirik kompaniyalar kichik va o‘rta kompaniyalarga qaraganda yuqori darajadagi ishlab chiqarish texnologiyasini namoyish etishlarini aniqladilar (Pol va Suresh, 1991; Mansfild, 1993; Sohal, 1999; Svamidass va kota 1998). Bu adabiyotda yirik kompaniyalarning kichik va o‘rta kompaniyalarga nisbatan ko‘proq insoniy, moliyaviy va axborot resurslaridan foydalanish imkoniyati tufayli yuqori texnologik nou-xauga ega ekanligi bilan bog'liq. Tadqiqotchilar ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanishda o‘lcham muhim o‘zgaruvchi ekanligiga rozi bo‘lishdi. Ex-keng, kichik va Yasin (1997) uchun ishlab chiqarish texnologiyasini boshqarish bo‘yicha kelajakdagi tadqiqotlar firma hajmi, sanoat tuzilishi va reja-ning yondashuvi kabi tashkiliy o‘zgaruvchilar ishlab chiqarish texnologiyasini qabul qilish va umumiy o‘simlik ishlashi o‘rtasidagi munosabatlarga qanday ta'sir qilishini aniqlash uchun favqulodda yondashuvni qo‘llashni tavsiya qiladi. O‘simliklarga egalik millati rivojlangan mamlakatlarda organ-izatsion o‘zgaruvchilar va texnologiyalardan foydalanish o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganish bo‘yicha bir qator tadqiqotlar o‘tkazilgan bo‘lsa-da, bunday tadqiqotlar rivojlanayotgan mamlakatlarda keng tarqalgan emas. Butrus va boshq, (1999) jamoa ishi va maslahatiga ruxsat berish strategiyalari (Osterman, 1994). Ishlab chiqarish texnologiyasini muvaffaqiyatli qabul qilish, shuningdek, ishchidan yangi operatsion ko‘nikmalarga ega bo‘lishni va mahsulot sifatini yaxshilash bo‘yicha yuqori darajadagi majburiyatni talab qiladi (Osterman, 1994). Bunga ko‘pincha Harley-Davidson Motor Com-pany misolida bo‘lgani kabi ittifoq va rahbariyat bilan kelishuv orqali erishish mumkin. Chen va boshq, (1996) barcha kompyuterlashtirilgan yoki avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyalari bilan jihozlangan kompaniya yakuniy muvaffaqiyat asosan inson omili bilan belgilanishini bilib hayron bo‘lishi mumkinligini unutmang. Shuningdek, ular 300 ta robot yordamida ishlaydigan zavodni misol qilib keltiradilar, ular kasaba uyushmasi bilan ko‘proq mehnat talab qiladigan zavodga qaraganda yuqori mahsuldorlikka va sifatsiz ishlashga ega edi. Manufaktur-ing texnologiyasini qabul qilish va amalga oshirish bilan bog'liq boshqa asosiy masala-bu xodimlarning majburiyatlari va hamkorligi (Krajevskiy va Ritsman, 1993; Chen va Gupta, 1993). Tchijov (1989) o‘simliklar haqida xabar beradi.
Strategik chora-tadbirlar tadqiqotchilar technol-ogy amalga oshirish ishlab chiqarish ishlashi chora-tadbirlar strategik yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak, deb taklif (Millen va Sohal, 1998; Sohal, 1999; Efstathiades va boshq, 2000; Quyosh, 2000). Ushbu chora-tadbirlar ko‘plab o‘lchamlarni, shu jumladan sifat va moslashuvchanlikni o‘z ichiga oladi. Sifat ko‘plab ishlash choralarida yuzaga keldi. Misol uchun, Dimnik va Richardson (1989) Kanadadagi avtomobilsozlik sanoatida ishlab chiqarish texnologiyasini baholashda asosiy ko‘rsatkichlar xarajat, sifat va moslashuvchanlik ekanligini ta'kidlashadi. Boshqa tadqiqotchilar avtosanoatni o‘rganayotganda boshqa ikkita o‘lchovni tavsiya qiladilar; mahsulot sifati va sotishdan oldingi va keyingi xizmatni o‘z ichiga olgan xizmat sifati (Curkovic va boshq, 2000). Litera-ture bu ishda sifatli ishlash o‘lchovi foiz nuqsonli, rad etish darajasi, mijozlarning shikoyatlari va mahsulotning aniqligini (Pol va Suresh, 1991; Laosirihongthong va Pol, 2000) o‘z ichiga olishi mumkin. Moslashuvchanlik ning muhim tarkibiy qismidir yangi mahsulot va mavjud/yangi mahsulotlarning bozor ulushi uchun. Ushbu chora-tadbirlarning ba'zilari moliyaviy ko‘rsatkichlar. Svamidass va Kotha (1998) ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanish va fi-nancial ishlash o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganishdi. Ular munosabatlar muhim emasligini aniqladilar va ishlab chiqarish texnologiyasiga sarmoya kiritishning asosiy sababi moliyaviy manfaatlar emas, balki strategik bo‘lishi mumkin degan xulosaga kelishdi. Shuning uchun, bu ish, moliyaviy ishlash o‘lchov foydalanish bermadi. Xulosa qilib aytganda, ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalanishni tekshirishda ishlab chiqarish va operatsiyalarni boshqarish tadqiqotlarida qo‘llaniladigan ishlash choralari turlicha. Biroq, ishlash o‘lchovlarining uchta noaniq, ammo keng o‘lchovlari-sifat, moslashuvchanlik va tashkiliy choralar mavjudligi haqida umumiy tushuncha mavjud. Ushbu tadqiqot ushbu uch o‘lchovni ishlab chiqarish texnologiyasi im-plementation uchun muvaffaqiyatli aks ettiruvchi o‘lchovni bajarish uchun ishlatadi.

2.